مدد دا آپریشن تے تباہی

تحریر حمیداللہ بھٹی

23مارچ توں جاری روسی حملے نوں یوکرائن مکمل طور تے پسپا نہیں کر سکیا تے حملہ آور فوجاں پیش قدمی کردیاں جا رہیاں نیں مگر ایسا وی نہیں کہ مکمل طور تے قبضہ ہو گیا اے۔ البتہ کجھ علاقیاں جیویں خرسون سنے کئی شہراں اتے قبضہ ہو چکیا اے لیکن ایہ پوری نہیں ادھوری کامیابی اے۔ ایہہ ٹکرائو کدوں تک جاری رہندا اے حتمی طور تے کوئی وی کجھ آکھن دی پوزیشن وچ نہیں۔ امریکہ‘ کینیڈا‘ آسٹریلیا‘ فرانس‘ جرمنی تے برطانیہ ولوں مالی امداد تے ہتھیاراں دی ترسیل نال جنگ دے طوالت پھڑن دا امکان رد نہیں کیتا جا سکدا۔ دونویں ملک اِکو ویلے جھڑپاں تے مذاکرات وچ مصروف نیں لیکن میدان توں ودھ ایہہ جنگ میڈیا اتے لڑی جا رہی اے ایسے لئی نقصان دی خبراں دی صداقت اتے یقین کرنا اوکھا اے۔ دونویں ملکاں دی نہ صرف فوجاں لڑ رہیاں نیں بلکہ جارح سپاہ دے خلاف عام لوکی وی ہتھیار پھڑ چکے نیں ایس لئی ایسے خدشات نوں تقویت مل رہی اے کہ یوکرائن شاید لما عرصہ امن توں محروم رہوے۔ جے ایسا ہوندا اے تے دنیا وچ مہنگائی دی نویں تے شدید لہر جنم لوے گی۔ پہلے ای عالمی مارکیٹ وچ تیل دی قیمت 2011 مگروں بلند ترین سطح 119 ڈالر فی بیرل توں تجاوز کر گئی اے۔ امریکہ نے قیمتاں وچ استحکام رکھن لئی 30ملین بیرل اضافی جاری کرن دا اعلان کیتا اے مگر خدشہ اے کہ عالمی منڈی وچ قیمتاں مستحکم رکھن لئی ایہہ فیصلہ ناکافی ہووے گا تے دوجے ملکاں نوں وی پیداوار وچ وادھا کرنا ہووے گا وگرنہ ایسے ترقی پذیر ملکاں جنہاں دا بوہتا انحصار تیل دی درآمدات اتے اے درآمدی بل ودھن نال ایہہ کمزور معیشت ملک بری طرح متاثر ہون گے جہدے توں ایہ ملک داخلی انتشار دا شکار ہو سکدے نیں۔ علاوہ ازیں یوکرائن جہڑا سارے یورپی ملکاں توں رقبے دے لحاظ نال وڈا ملک اے جہڑا گندم دی پیداوار دے حوالے نال نمایاں تے مشرق وسطیٰ تے یورپی یونین وچ شامل کئی ملکاں دی گندم دی ضروریات پوری کردا اے اک ایسے ویلے وچ جدوں گندم دی فصل دے تیار ہون وچ کجھ ہفتے باقی نیں جنگ لگن نال گندم دی فصل متاثر ہووے گی جہدے توں خوراک دا بحران شدید ہو سکدا اے۔
یوکرائن اتے حملے نوں روسی صدر پوٹن حملہ نہیں بلکہ مدد لئی آپریشن دا ناں دیندے ہوئے آکھدے نیں کہ ایہہ آپریشن یوکرائن دے اوہناں لوکاں دی مدد لئی کیتا جا رہیا اے جنہاں نوں پچھلے اٹھ ورھیاں توں منظم طور تے نسل کشی دا سامنا اے۔ اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل دے موجودہ صدر جنہاں دا تعلق وی روس نال اے اوہ وی کم و بیش ایسے ای خیالاں دا اظہار کردے تے روسی حملے نوں سپیشل آپریشن دا ناں دے کے جنگ دی ہولناکی گھٹ ظاہر کرن دی کوشش کردے نیں بلکہ صدر پوٹن توں وی اک قدم اگے جاندے ہوئے ایس آپریشن نوں اقوام متحدہ دے چارٹر دے عین مطابق قرار دیندے نیں۔ ایسے نرم الفاظ نال سفاکی تے تباہی گھٹ نہیں ہو جاندی تے ایہہ کہ جنگ جیسی وی ہووے کسے حوالے نال وی فیدہ مند نہیں ہوندی۔ روسی حملے تے یوکرائن دی بے بسی توں دنیا نوں جہڑا غلط پیغام ملیا اے اوہ یہہ اے کہ د فاع اتے توجہ دتی جاوے۔ ہن لامحالہ ہر ملک وسائل عوامی فلاح و بہبود اتے خرچ کرن دے بجائے ہتھیار خریدن تے صرف کرے گا تے جوہری طاقت حاصل کرن دی دوڑ شروع ہو جاوے گی۔ روس ولوں 2015 توں شامی حکمراناں دی مدد دا آپریشن وی جاری اے۔ بشارالاسد دی حکومت برقرار رکھن لئی روسی قیادت نے اپنی عسکری قابلیت دا خوب مظاہرہ کیتا۔ سکولاں‘ ہسپتالاں‘ بازاراں سنے ہر جگہ روسی جہازاں نے اندھا دھند بمباری نال شہر کھنڈراں وچ تبدیل کر دتے۔ ایسے مدد توں ڈر کے ای شامی لوک اپنے ملک توں ہجرت اتے مجبور ہوئے۔ روسی مدد نال شامی حکومت تے ہن تک قائم اے لیکن شامی مہاجرین دنیا بھر وچ دربدر نیں۔
مدد دے آپریشن توں یاد آیا کجھ ایسے ای ارادیاں نال 1979وچ روس نے افغانستان اتے وی چڑھائی کیتی تے فیر نکامی دی ذلت لے کے رخصت ہویا جہدے توں امریکہ نوں وی ایہہ بہانہ ملیا کہ اوہ کسے وی ملک نوں تاراج کر دیوے پہلے مدد دے ناں اتے افغانیاں اتے چڑھ دوڑیا فیر دو دہائیاں مگروں نکامی دی رسووائی سمیٹ کے واپس لوٹ گیا۔ ایس مدد دا نتیجہ اج افغانستان بھک تے افلاس دی صورت وچ بھگت رہیا اے جد کہ امریکہ دی اپنی معیشت وی تباہی دے دہانے اتے پہنچ چکی اے۔
مدد کرن دے فلسفے اتے امریکی کارروائیاں کسے کولوں لکیاں نہیں۔ دخل اندازی دے حوالے نال اوہ روس توں چار قدم اگے اے۔ صدر صدام حسین نوں جوہری ہتھیار حاصل کرن توں روکن لئی عراق دی اٹ نال اٹ وجا دتی گئی لیکن ایہہ گل ہن پایہ ثبوت نوں پہنچ چکی اے کہ جوہری ہتھیار حاصل کرن دا الزام بے بنیاد تے من گھڑت سی مگر دنیا نوں لاحق خطرہ گھٹ کرن دے ناں تے مدد دیندے ہوئے عراقیاں نوں بے دریغ نشانہ بنایا گیا۔ خوشحال تے پرامن ملک عراق اج امریکی مدد دی سزا غربت تے بدامنی دی صورت وچ جھیل رہیا اے۔
لیبیا دی ہون والی مدد دے زخم وی ہنوز تازہ نیں۔ 2003 وچ معمر قذافی نے امریکہ تے مغربی ملکاں نال تعلقات بہتر بنان لئی ایٹمی پروگرام تے کیمیائی ہتھیاراں دا سلسلہ یکطرفہ طور تے ختم کرن دا اعلان کیتا جہدا خیرمقدم کیتا گیا لیکن 2011وچ جدوں عرب بہادردا اثر لیبیا تک جا پہنچیا تے مدد دا آپریشن کرن والے ایس انداز وچ آ دھمکے کہ قذافی دے حریفاں نوں ہتھیار دتے تے سرکاری فوج اتے فضائی بمباری کیتی فیر قذافی دی موت اتے ایہہ آکھ کہ خوشیاں منائیاں کہ دنیا نوں لاحق خطرہ گھٹ کردتا اے لیکن ایس مدد دے گھائو اجے تک رس رہے تے چنگا بھلا خوشحال لیبیا اج بدامنی تے افراتفری دی آماجگاہ اے۔
مدد دے آپریشن نال کسے ملک نوں فیدہ نہیں ہویا بلکہ تباہی ہوئی تے بربادی دے زخم لگے لیکن دنیا دا افغانستان‘ عراق‘ لیبیا‘ شام دے باشںدیاں تے یوکرائن شہریاں نال اک جیا سلوک نہیں بلکہ نسل پرستی تے تعصب اتے مبنی اے۔ اول الذکر ملکاں دے باشندیاں نوں بے دریغ ہلاک کردے ہوئے جنہاں نوں رتی بھر رحم نہیںآیا اوہو ملک ہن یوکرائن اتے ہون والے حملے تے چیخ چلا رہے نیں۔ ایہہ انصاف نہیں طاقتور ملکاں دا مدد دے بہانے دی آڑ وچ کمزور ملکاں اتے چڑھ دوڑنا اک غلط روایت اے۔ جے طاقتور ملک زیلی ریاستاں بنان دے حربے ترک کر دین تے امن دا قیام یقینی بنایا جا سکدا اے۔ روسی فوجاں وی بیلاروس دے رستے ای یوکرائن وچ داخل ہوئیاں۔ جے مدد دے آپریشن وچ بیلا روس زیلی ریاست وانگوں تعاون نہ کردا تے موجودہ صورتحال قطعی مختلف ہوندی۔
دنیا نوں لاحق خطریاں دا تدارک کرن لئی عالمی تنظیماں معرض وجود وچ آئیاں۔ 28جولائی 1914نوں شروع ہون والی پہلی جنگ عظیم دی تباہ کاریاں دے پیش نظر ای 10جنوری 1920نوں لیگ آف نیشن بنی لیکن امن نوں لاحق خطرے گھٹ کرن وچ نکامی اتے 1939وچ دوجی جنگ عظیم دا آغاز ہویا جہدے وچ کروڑاں بندے لقمہ اجل بنے۔ جنگاں دی ایہہ تباہ کاریاں روکن لئی بڑی غوروخوض مگروں 1945 وچ اقوام متحدہ دا ادارہ قائم کیتا گیا لیکن ایس ادارے کولوں وی توقعات پوری نہیں ہو سکیاں تے نہ ای امن دے اہداف حاصل کیتے جا سکے نیں بلکہ کوئی وی وڈی طاقت جدوں چاہندی اے کسے وی کمزور ملک نوں دبوچ لیندی اے۔ جے مذہبی تعصب تے نسل پرستی دا مظاہرہ نہ کیتا جاندا تے فلسطین‘ کشمیر‘ بوسنیا تے برما جئے قتل عام نہ ہوندے۔ اقوام متحدہ جے ہور سستی دا مظاہرہ کردی رہی تے طاقتور ملک کمزور قوماں نوں مدد دے ناں تے آپریشن دا نشانہ بناندے رہن گے۔ اقوام متحدہ دی نکامی دی اک وڈی وجہ ویٹو پاور اے۔سلامتی کونسل وچ اپنے خلاف پیش ہون والی قرارداداں نوں روس نے ویٹو نال ای نکام بنایا۔ جنرل اسمبلی توں روسی حملے دے خلاف قرارداد پاس ضرور ہوئی اے مگر پوٹن نے ایہدا وی کوئی اثر نہیں لیا۔ جے جنگاں نوں روکنا اے تے مدد دے ناں تے آپریشن دی حوصلہ شکنی کرنا ہووے گی تے مذہبی تعصب تے نسل پرستی اتے مبنی پالیسیاں نوں ترک کرنا ہووے گا وگرنہ بنی نوح انسان لئی خطرے موجود رہن گے۔ روس تے یوکرائن جنگ نوں پھیلائو توں روکن لئی امریکہ تے نیٹو نے فوج گھلن توں انکار کیتا تے مگر ایہہ امن پسندی نہیں کمزوری اے۔ جدوں تک مدد دے ناں تے آپریشن دی حوصلہ شکنی نہیں ہووے گی تے کمزور ملکاں نوں تباہ کیتا جاندا رہوے گا اوہدوں تک پرامن دنیا دا سفنا پورا نہیں ہو سکدا۔