فطرت تے رُکھ

سعد اللہ شاہ

گھٹا تو کھل کے برسی تھی مگر موسم نہ بدلا تھا
یہ ایسا راز تھا جس پر مری آنکھوں کا پردا تھا
مرے دامن کے صحرا میں کئی جھیلوں کا قصہ تھا
جو بادل کی زبانی میں ہوائوں کو سناتا تھا
فطرت نال ہم آہنگ ہونا مینوں بڑا چنگا لگدا اے۔ پو پھٹدیاں ای جیویں اندر چڑیاں بولن لگ پیندیاں نیں۔ دھیان فطرت ول ہووے تے خیالات وی ہرے ہو جاندے نیں۔ دوجے مظاہر وی جاگ جاندے نیں۔ بس اج میرا دل کیتا کہ اپنے قارئین دے نال فطرت دی زبان وچ گل کراں۔ اصل وچ بہار کا آغاز بہار بن کے مجھے چھو گیا‘ زمانہ بھی‘ گل خیال کھلے گا کہ ہے بہانہ بھی۔ مینوں یاد اے کہ جدوں اقبال ٹائون وچ رہندا سی تے سامنے پارک وچ اک رُکھ سی کہ ایہ ناں ساڈے دوست تے فاریسٹ دے ڈی جی امیر نواز خاں نیازی نے دسیا سی اوہدے تے نیلے پھُل جھڑدے سن۔ سویرے نماز پڑھن دے بعد اوس باغ دے بنچ تے آ بیٹھدا تے ایس لطیف منظر نوں پلکاں تے اٹھاندا۔ رُکھ دے تھلے جیویں قالین جیہا وِچھ جاندا۔ میں اوتھے بہہ کے اک نظم کہی جہدیاں آخری دو سطراں ایہ سن:
نام میں رکھا بھی کیا ہے کام دیکھنا چاہیے
حسن ہے تو حسن کو بے نام دیکھنا چاہیے
رُکھ پودے تے سبزہ جیویں ساڈی کمزوری اے۔ رُکھ تے ساڈے نال گلاں کردے نیں۔ ساڈی راہ وچ سائے وچھاندے نیں تے فیر پرندے تے اوہناں دے حسن نوں دوآتشہ کر دیندے نیں۔ اج سویرے میں وی مرغزار کالونی وچ اپنے دوست جید عالم خضر یاسین صاحب دے گھر دے کولوں گزریا تے اوہناں دے گھر وچ لگا سنگھنا امب دا رُکھ توجہ دا مرکز بنیا کہ ایہدے تے ان گنت چڑیاں نے شور مچایا ہویا سی۔ اجہے بولدے ہوئے رُکھ‘ اچانک ذہن وچ ناول گرین ووڈٹری آیا جو میں پڑھایا سی۔ ایس رُکھ تے اورنج اک دنیا آباد سی۔ اسیں پڑھنے آں کہ پنڈاں وچ اجہے بوہڑ دے رُکھ ہوندے سن سگوں ہن وی اک رُکھ ہائیکورٹ وچ اے جہنوں ویکھیے تے اک پرانی دانش صوفیاں دی من وچ اتردی اے ایسے طرح کدی جنگلی کبوتراں دی وی ایہناں نال مناسبت بن دی اے۔ کبوتر وی گیان وچ بیٹھا کناں پیارا لگدا اے کہ اوہنے وی تے کئی زمانے ویکھے نیں۔ ایہدی مناسبت نال مینوں اوہ کبوتر وی یاد آ گیا جو نورجہاں نال منسوب اے۔ شہزادے نے اوہدے ہتھ وچ دو کبوتر پھڑائے سن۔ اک اڑ گیا تے شہزادے نے پچھیا کیویں اڑیا‘ نورجہاں نے دوجا ہتھ کھولدے ہوئے کہ انج‘ ہائے ہائے غالب یاد آ گئے۔
مجھ سے کہا جو یار نے جاتے ہیں ہوش کس طرح
دیکھ کے میری بے خودی چلنے لگی ہوا کہ یوں
رُکھاں دا خیال مینوں اوس ویلے وی آیا جدوں ساڈے دوست اشرف شریف نے شوکمار بٹالوی دی نظم رُکھ اپ لوڈ کیتی۔ کیہ نظم اے انسان تے ایس ماحول وچ کھو ای جاندا اے۔
درختوں کا خیال مجھے اس وقت بھی آیا جب ہمارے دوست اشرف شریف نے شوکمار بٹالوی کی نظم رکھ اپ لوڈ کی۔کیا نظم ہے انسان تو اس ماحول میں کھو ہی جاتا ہے۔
کجھ رکھ مینوں پُت لگدے نیں
کجھ رکھ لگدے ماواں
کجھ رکھ نوہاں دھیاں ورگے
کجھ رکھ وانگ بھراواں
کجھ رکھ میری دادی ورگے
چوری پاون کاواں
پوری نظم تسیں آپ نیٹ تے جا کے سن لوو کہ ایہدے وچ چڑیاں تے دوجے پرندیاں دے افیکٹس وی پائے گئے نیں اک ثقافت تہانوں محسوس ہووے گی۔ مینوں ایہ سن کے اپنے دوست اسلم کولسری بڑے یاد آئے کہ اوہناں دے ہاں پنڈ دی فضا چھائی نظر آندی اے تسیں اوہناں دا مشہور شعر تے پڑھیا ہووے گا۔ شہر میں آ کر پڑھنے والے بھول گئے۔کس کی ماں نے کتنا زیور بیچا تھا پر مینوں اوہناں دی اوہ غزل یاد آئی جہدی ردیف ای درختو اے مقطع یاد رہ گیا:
میں نے کتنی باتیں کی ہیں لیکن تم نہیں بولے
ہاں ہاں کیا اسلم کیا اسلم کی اوقات درختو
ایہ رُکھ اللہ دا بہت وڈا انعام اے ایہ تے ساڈیاں ساہواں نیں ساڈے لئی ایہ کٹدے وی نیں ایہ فطرت دا حسن نیں تے حسن کائنات وی تے توازن وی ایہ جنگل دی صورتاں وچ وی موسماں توں حالاں کہ سیلاباں توں وی بچاندے نیں۔ ایس حوالے نال موجودہ حکومت دا گرین سٹی دا کانسیپٹ چنگا سی تے جو اوہناں نے ملین یاں بلین رُکھ لائے نیں میں ایس جھگڑے وچ نہیں پینا چاہندا پر ایس خیال دے چنگا ہون توں تے کوئی انکار نہیں کر سکدا۔ میں ایہ وی سوچنا واں کہ ہر پاکستانی نوں اپنے اپنے حصے دا رُکھ ضرور لانا چاہیدا اے اسیں جدوں ریڈیو جانے آں تے اوہدے پچھے اک گارڈن جیہا اے جتھے مشہور فنکاراں دے ہتھ دے لائے ہوئے پودے وی نیں ایہ روایت مینوں ہمیشہ ہانٹ کردی اے میں ہمیشہ پربندھ کیتا اے میں انار‘ مسمی‘ گریپ فروٹ تے نمبو دے پودے وی لائے ہوئے نیں ایس ویلے انار تے اجیہا سبز رنگ اتریا ہویا اے کہ ویکھن نال تعلق رکھدا اے۔ تسیں ایہنوں لش گرین کہہ سکدے او۔ تقریباً سارے پودیاں نے نواں لبادہ اوڑھیا اے۔ ایہدے وچ چڑیاں دی جہکار وی ودھ جاندی اے کدی کدی کجھ لالیاں وی آندیاں نیں ساڈے پہلے والے مکان وچ پیڑاں تے گالھڑ وی سن تے اوہ پکے ہوئے امروداں دا پتہ دیندیاں سن کہ سب توں پہلے اوہو ٹیسٹ کردیاں سن۔ ہن عرصے توں گالھڑ نظر نہیں آندے۔ شاید اوہ تنہا جیہا ماحول چاہندے نیں۔ اک واری میں اے پی ایس گیا تے اوتھے پرنسپل صاحب نے مینوں وزڈم ٹری وکھایا اوہدے تے اقوال لٹکائے گئے سن انج وزڈم ٹری تے برگد ای بن دا اے۔٭٭