اوآئی سی کانفرنس تے اعلامیہ

تحریر حمید اللہ بھٹی

اسلامی تعاون تنظیم (او آئی سی)وزرائے خارجہ کونسل دا دور روزہ اجلاس اسلام آباد وچ مشترکہ اعلامیہ جاری کرن مگروں اختتام پذیر ہو گیا اے۔ ایس اجلاس دی خاص گل ایہہ اے کہ وزرائے خارجہ کانفرنس دے اکثر شرکا نے نہ صرف یوم پاکستان دی تقریب وچ رلت کیتی بلکہ پریڈ تے ہتھیاراں دی نمائش وی ویکھی۔ اینی وڈی تعداد وچ برادر مسلم ملکاں دی یوم پاکستان دی تقریب وچ رلت منفرد واقعہ اے۔ ایس توں پاکستان دی مسلم ملکاں وچ اہمیت اجاگر ہوئی۔ دوجا نہایت اہم پہلو چینی وزیر خارجہ وانگ ژی دی بطور خاص مہمان شمولیت اے۔ ایہہ چین دے کسی وزیر خارجہ دی پہلی رلت اے جہنوں ماہرین مسلم ملکاں وچ ودھدے چینی کردار دا عکاس قرار دیندے نیں۔ میزبان عمران خان دا چینی مہمان نوں سجے پاسے جگہ دینا پاکستان دے چین ول جھکائو نوں ظاہر کردا اے۔ حالیہ او آئی سی کانفرنس توں پاکستان دی فعالیت تے ظاہر ہوئی مگر کیہ اسلامی دنیا دے مسئلے حل کرن وچ وی سرعت دا مظاہرہ ہووے گا؟ ایس بارے وثوق نال کجھ نہیں آکھیا جا سکدا کیوں جے 57مسلم ملکاں اتے مشتمل او آئی سی دا ماضی مسلم امہ نوں درپیش مسئلیاں دے حل دے حوالے نال کجھ زیادہ تابناک نہیں۔ اقوام متحدہ مگروں دنیا دی سب توں وڈی تنظیم دا اعزاز ہون دے باوجود غیر فعالیت تے عدم دلچسپی دا مظاہرہ کتیا تیا جہدے توں عالمی طاقتاں دی طرفدار یا زیلی تنظیم ہون دا تاثر بنیا۔ ایسے لئی ایہدے فیصلیاں نوں اوہ اہمیت یا پذیرائی نہیں ملدی جہڑی یورپی یا افریقی تنظیماں دے فیصلیاں نوں عالمی سطح اتے دتی جاندی اے۔
مسلماناں نوں ایس ویلے کشمیر‘ فلسطین‘ میانمار وچ منظم نسل کشی دا سامنا اے۔ بوسنیا وچ اقوام متحدہ دی فوج دی موجودگی وچ مسلمان بچے‘ بڈھے تے نوجواناں دا قتل عام تے زنانیاں دی اجتماعی آبرو ریزی کیتی گئی مگر اج وی او آئی سی آئندہ ایسے جرماں نوں روکن لئی کسی لائحہ عمل اتے اتفاق نہیں کر سکی۔ حالانکہ ڈیڑھ ارب آبادی اتے مشتمل مسلمان جے متحد ہو جان تے نظرانداز کرن دے بجائے ہر طاقت دی مجبوری بن سکدے نیں مگر اتحاد و اتفاق دی فضا بنان وچ تفرقہ بازی تے عالمی طاقتاں دے مفادات رکاوٹ نیں۔ غیر مسلم ملکاں وچ ودھدا اسلاموفوبیا توں مسلماناں دی زندگی وکھری اجیرن اے۔ نیوزی لینڈ دی مسجد وچ ہون والا سانحہ ایہدا شاخسانہ اے۔ مسلماناں نوں مسجداں تے عوامی مقامات اتے نشانہ بنایا جاندا اے۔ فرانس توں لے کے ہنگری تے ایسی جماعتاں نوں مقبولیت ملن لگی اے جنہاں دی شناخت مسلم مخالف پالیسیاں نیں۔ بھارت جیا ملک جہڑا بظاہر مذہبی ریاست دے بجائے سکیولرازم دا علمبردار اے کوئی مسلم طالبہ حجاب تک نہیں لے سکدی۔ گوشت رکھن دا بہانہ بنا کے مسلماناں نوں تشدد نال قتل کردتا جاندا اے۔ کشمیر وچ سوچے سمجھے منصوبے دے تحت مسلم آبادی دا تشخص تے اکثریت ختم کرن تے کم جاری اے لیکن ایہناں ظلماں دے باوجود او آئی سی لاتعلق نظر آندی اے۔
مسجد اقصیٰ اتے 21اگست 1969 نوں ہون والے حملے تے نذرآتش کرن دا سانحہ اسلامی ملکاں دی تنظیم بنان دی وجہ بنیا۔ مراکش دے شہر رباط وچ 25 ستمبر 1969 نوں اسلامی تعاون تنظیم دا وجود عمل وچ آیا جہدے وچ اوس ویلے دے سعودی فرمانروا شاہ فیصل دا کلیدی رکدار اے۔ ایس تنظیم دا دوجا سربراہی اجلاس 1973 دے مہینے فروری دی تریخاں 22 تے 24 نوں ہویا۔ سعودی شاہ فیصل تے وزیراعظم ذوالفقار علی بھٹو نے اسلامی بلاک بنان دی کوشش کیتی۔ ایسے پاداش وچ دونویں ای غیر طبعی موت دا شکار ہوئے۔ ہن عمران خان دوبارہ اسلامی بلاک بنان دی گلاں کرن تے مسلم ملکاں نوں اتفاق رائے نال چلن دی تجویز دے رہے نیں حالانکہ عملی طور تے ایسا ہونا مشکل ای نہیں ناممکن اے۔ اک وجہ تے سعودیہ تے ایران مناقسہ اے۔ دوجا کجھ اسلامی ملکاں دے حکمران سرمایہ کاری کردے ہوئے مخصوص سوچ اتے کاربند ہیں۔ مثال دے طور تے بھارت وچ متحدہ عرب امارات سترارب ریال دے منصوبیاں وچ سرمایہ کاری دے معاہدے کرچکیا۔ علاوہ ازیں مقبوضہ کشمیر جہڑا پاکبھارت تنازعات دی بنیاد اے۔ حالیاہ 48ویں وزرائے خارجہ کانفرنس دے مشترکہ اعلامیے وچ فلسطین دے نال کشمیر دا مسئلہ کشمیری عوام دی امنگاں دے مطابق حل کرن دے نال 5 اگست 2019 دا یکطرفہ اقدام واپس لین دا مطالبہ کیتا گیا اے لیکن ایسی گلاں منصۂ شہود تے آ چکیاں نیں کہ سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات ولوں مقبوضہ کشمیر وچ بھاری سرمایہ کاری دے کئی معاہدے طے پا چکے نیں۔ ایس لئی اسلامی بلاک دی گلاں کردے ہوئے ایہہ نہیں بھلنا چاہیدا اے کہس عودیہ تے یو اے ای ایسے کسی مجوزہ منصوبے دا حصہ نہیں بن سکدے تے مذکورہ دونویں ملک مستقبل وچ اپنی معیشت نوں تیل آمدن دے متبادل بنان لئی پرعزم نیں۔ ایسے لئی عالمی تے دفاعی حوالے نال اپنی حکمت عملی بدل چکے تے فیر کیونکر ایہہ دونویں امیر ملک اسلامی بلاک دی تشکیل وچ کردار ادا کر سکدے نیں؟
وزرائے خارجہ اجلاس وچ 46ملکاں نے رلت کیتی جد کہ بقیہ ملکاں دی نمائندگی اعلیٰ حکام نے کیتی۔ اجلاس وچ اٹھ سو دے کول کول مندوبین وی شریک ہوئے۔ بظاہر او آئی سی دا حالیہ اجلاس بڑا بھرپور رہیا مگر ظلم تے ناانصافیاں‘ انسانی حقوق دی خلاف وریزاں تے غاصبانہ قبضیاں دے خلاف اتفاق رائے دی صورتحال بندی نظر نہیں آندی۔ آپس دی ناچاکی توں مسلم دنیا نوں بدترین حالات دا سامنا اے۔ مقبوضہ کشمیر توں متعلق او آئی سی دے رابطہ گروپ دے ارکان نے ملاقاتاں جاری رکھدے ہوئے انسانی حقوق دی خلاف ورزیاں نوں مانیٹر کرن دا فیصلہ کیتا اے مگردو امیر اسلامی ملکاں ولوں مقبوضہ کشمیر وچ سرمایہ کاری دی بنا تے رابطہ گروپ دا کسی نتیجہ خیز کارروائی تے اتفاق محل نظر اے۔ منگل دے دن جدوں پاکستان دے دارالحکومت اسلام آباد وچ اسلامی ملکاں دے وزرائے خارجہ دا اجلاس جاری سی تے عین اوسے ویلے اہم عرب ملک مصر دے بحرہ احمر دے کنارے آباد سیاحتی شہر شرم الشیخ وچ تن ملکاں دا اجلاس ہو رہیا سی جہدے وچ مصر دے فوجی حکمران الفتاح السیسی‘ اسرائیلی وزیراعظم نفتالی بینٹ تے ابوظہبی دے ولی عہد محمد بن زید النیہان نے رلت کیتی۔ میزبان نوں درمیان وچ بٹھا کے سجے ابوظہبی دے ولی عہد تے کھبے پاسے نشست اسرائیلی وزیراعظم نے سنبھالی۔ ایسے حالات وچ ظاہر اے او آئی سی دا کسی فیصلے اتے کامل اتفاق ممکن نہیں۔
مشترکہ اعلامیے وچ کشمیر‘ فلسطین سنے مالی ‘ افغانستان‘ صومالیہ‘ سوڈان‘ جیبوتی‘ بوسنیا‘ قبرص‘ مشرقی افریقی ملک کومورس‘ مغربی افریقی جمہوریہ کوٹ ڈیوائر دے عوام نال یکجہتی دا اعادہ ضرور کیتا گیا اے مگر قبرص دا اک فریق یونان نہ صرف یورپی یونین دا حصہ اے بلکہ نیٹو دا وی رکن اے ایس لئی کوشش دے باوجود اسلامی تعاون تنظیم مداخلت کرن دی پوزیشن وچ نہیں ایہدی اک وجہ تے ایہہ اے کہ یورپی یونین معاشی تے دفاعی دونوں حوالے نال دنیا دی اک طاقتور تنظیم اے جہدے نال مقابلہ اسلامی تاون تنظیم دے بس دی گل نہیں البتہ بھارت اتے دبائو پا کے
کشمیر دا مسئلہ حل تے ہندو جنونیت توں مسلماناں نوں بچایا جا سکدا اے لیکن محدود مفادات لئی سعودیہ تے یو اے ای دی سرمایہ کاری نے ایہہ آپشن وی ضائع کردتا اے۔ غیر مسلم ملکاں وچ مسلم اقلیت دا تحفظ ادوں ممکن اے جدوں مسلم ملک معاشی‘ دفاعی تے تجارتی حوالے نال مستحکم تے درپیش مسئلیاں دے حوالے نال یک زبان ہون۔ آپس دی نااتفاقی دراصل اغیار نوں سازشاں پروان چڑھان دا موقع دیندی اے۔ اک تے یو این او وچ کسی اسلامی ملک دے کول ویٹو پاور نہیں مگر ایہہ وڈی گل نہیں۔ دلیل نال موقف منوایاجا سکدا اے۔ جے امیر مسلم ملک اپنی دولت بینکاں وچ رکھن دے بجائے رخ غریب اسلامی ملکاں ول موڑن۔ اقتصادی‘ سائنسی تے تکنیکی ترقی ول دھیان دین‘ جدوں تک اجلاس محض ملن‘ بیٹھن تے تبادلہ خیال تک محدود رہن گے اسلامی دنیا دی اہمیت تے حیثیت نہیں بن سکدی۔ ایس ویلے عالمی حالات خاصے غیر معمولی نیں۔ ایہناں حالات دا سامنا غیر معمولی فیصیاں
نال ای ممکن اے۔ او آئی سی نے جے نویں توانائی حاصل کرنی اے تے اعلامیے دی صورت وچ کیتے جان والے فیصلیاں اتے عملدرآمد نوں یقینی بنانا ہوے گا۔