رمضان کریم… روحانی تے جسمانی گناہواں توں نجات دا ذریعہ

پروفیسر حکیم سید عمران فیاض

بے زبانوں کو جب وہ زبان دیتا ہے
پڑھنے کو پھر وہ قرآن دیتا ہے
بخشش پہ آتا ہے جب امت کے گناہوں کو
تحفے میں گناہ گاروں کو رمضان دیتا ہے
اللہ تعالیٰ وحدہ لاشریک دے نزدیک روزہ دار دا وڈا رتبہ اے۔ نبی کریمؐ نے فرمایا اے کہ جہنے رمضان المبارک دے روزے رکھے محض اللہ تبارک و تعالیٰ دی رضا تے خوشنودی حاصل کرن لئی تے خالصتاً ثواب حاصل کرن لئی تے خدائے بزرگ و برتر ایہدے سارے گناہ بخش دین گے۔ اوہناں نے فرمایا کہ روزہ دار دے منہ دی بو خدا تعالیٰ دے نزدیک مشک دی خشبو توں وی ودھ اے تے قیامت دے دیہار روزہ دار نوں بے حد ثواب ملے گا تاں جے تسیں پرہیزگار بن سکو۔ اوہ روزے گنتی دے دن نیں تے تہاڈے وچوں جہڑا کوئی بیمار ہووے یا سفر وچ ہووے اوہ اینے روزے تے دناں وچ رکھ کے گنتی پوری کرے تے جنہاں نوں روزہ رکھن دی بالکل طاقت ای نہ ہووے تے اوہ روزہ دے بدلہ وچ اک مسکین کھانا کھوان تے جہڑا اپنے ولوں بوہتی نیکی کرے تے ایہہ اوہدے لئی بہتر اے تے روزہ رکھنا تہاڈے لئی بہتر اے جے تسیں جاندے او۔ روزے اہل ایمان اتے فرض نیں جس طرح نماز دا فریضہ ایمان لیان مگروں عائد ہوندا اے ۔ انج ای روزہ ہر مسلمان عاقل بالغ اتے فرض اے۔ ایہہ بہت پرانی عبادت اے جہدی ابتدا حضرت آدم علیہ السلام توں ہوئی۔ ایسے بنا تے حضرت آدم علیہ السلام دے زمانہ توں لے کے آخری کتاب قرآن الحکیم تک ہر آسمانی کتاباں وچ تے شریعت وچ روزہ نوں اک امتیازی تے بنیادی عبادت دا مقام حاصل اے۔ رمضان المبارک روحانی تے جسمانی گناہواں توں نجات دا بہترین ذریعہ اے۔
اہل ایمان لئی اے۔ ایہہ ماہ صیام مسرت دا پیام بن کے آیا اے کیوں جے
آگیا بن کر ہم سب کیلے سرچشمہ فضلِ خدا یہ درخشاں ماہِ صیام
بقول شاعر
روح پرور ہے یہ تسبیح و تلاوت کا سماں
کررہے ہیں سب بقدرِ ظرف اس کا اہتمام
مسجدیں فضلِ خدا سے مطلعِ انوار ہیں
پی رہے ہیں اہلِ ایماں بادہ وحدت کا جام
بارگاہِ رب العزت میں سبھی ہیں سجدہ ریز
دید کے قابل ہے یہ قانونِ قدرت کا نظام
طالبِ فضلِ خدا ہیں بچے بوڑھے اور جوان
بھوکے پیاسے ہیں مگر پھر بھی نہیں ہیں تشنہ کام
ماہِ رمضاں میں یہ افطار و سحر کا انتظار
ہے نشاطِ روح کا ساماں برائے خاص و عام
پیش خیمہ عید کا ہے ماہِ رمضاں اس لئے
ہو مبارک سب کو برقی اِس کا حسنِ اختتام
عبادتوں کے اس دور میں آ مانگیں سب کے لیے مغفرت
مانگتے ہیں ہم کچھ نہ کچھ اپنے لیے چلو آج دوسروں کے لیے مانگیں
رمضان کی آمد کی خوشی ہے بہت ساتھ ہی اس کے رخصت ہو جانے کا غم
خدا کرے ویلا رک جاوے اوس ویلے جدوں برس رہی ہووے خدا دی رحمت‘ ساڈے اتے رمضان دے رخصت ہون توں پہلے در توبہ بند ہون توں پہلے ایس مبارک مہینے دی ہر فضیلت حاصل کر لین جہڑا اسیں پچھلے سالاں وچ حاصل نہیں کر سکے۔
رمضان المبارک دے روزے بے پناہ فضیلت تے عظمت دے حامل نیں۔ کیوں جے روزہ دے بے شمار دینی فیدے تے حکمتاں نیں تے بے شمار موزوں اسرارروزہ دار نوں حاصل نیں۔ حضورﷺ نے روزہ دی برکات تے فیوضی دے پیش نظر روزہ رکھن دی بہت ترغیب دتی اے۔ حضرت سلمان فارسیؓ توں روایت اے کہ نبی اکرمﷺ نے رمضان المبارک دی آمد تے شعبان دے مہینے دے آخری دن وعظ فرماندے ہوئے ارشاد فرمایا :اے لوکو!تہاڈے کول اک نہایت‘ پرعظمت تے بابرکت مہینہ تشریف لیا رہیا اے ‘ ایہدے وچ اک ایسی رات اے جہڑی ہزار مہینیاں توں افضل اے۔ اللہ تعالیٰ نے ایہدے روزے فرض کیتے نیں تے ایہدی راتاں وچ نماز (تراویح) پڑھنا سنت قرار دتا اے جہنے ایہدے وچ اک نفل (نیکی دی) تے ایہدا ثواب اینا اے (گویا ایہنے کسے دوجے مہینے وچ اک فرض ادا کیتا تے جہنے اک فرض ادا کیتا)تے ایہدا اجر اینا اے جیویں اوہنے کسے دوجے مہینے وچ ستر فرض ادا کیتے۔
روزہ داراں دے واسطے قیامت دے دن عرش دے تھلے دستر خواں وچھایا جاوے گا تے اوہ لوک بیٹھ کے کھانا کھان گے تے دوجے لوک اجے حساب ای وچ ہون گے۔ ایہدے تے اوہ آکھن گے کہ ایہہ لوک کہدا کھانا کھا پی رہے نیں تے اسیں حساب وچ پھسے ہوئے آں۔اوہناں نوں جواب ملے گا ایہہ لوک دنیا وچ روزہ رکھیا کردے سن تے تسیں لوک روزے نہیں رکھدے سو۔ روزہ دین اسلام دا اک وڈا اہم رکن اے تے رمضان المبارک دے روزے ہر مسلمان اتے فرض نیں۔
حضرت ابو ہریرہؓ توں روایت اے کہ نبی اکرمؐ نے ارشاد فرمایا: رمضان المبارک آ گیا اے۔ ایہہ برکت والا مہینہ اے۔ اللہ تعالیٰ نے ایہدے روزے تہاڈے اتے فرض کیتے نیں۔ ایہدے وچ آسمان رحمت دے بوہے کھول دتے جاندے نیں۔ دوزخ دے بوہے بندکیتے جاندے نیں۔ سرکش شیطاناں نوں طوق پا دتے جاندے نیں تے ایہدے وچ اک راتی ایسی اے جہڑی ہزاراں مہینیاں توں بہتر اے۔
حضرت سہیل بن سعد توں روایت اے کہ رسول اللہﷺ نے فرمایا: جنت دے اٹھ بوہیاں وچوں اک بوہے دا نام الریان اے۔ ایس بوہے وچوں روزہ دار ای جنت وچ داخل ہون گے۔ جدوں اوہ داخل ہو چکن گے تے ایہہ بوہا بند کردتا جاوے گا۔
حضرت ابو معد غفاری توں روایت اے کہ حضورﷺ نے فرمایا کہر مضان المبارک دے مہینہ وچ چار کم بہت لازمی نیں اوہ کم تے ایسے نیں جہدے توں تہاڈا پروردگار راضی ہوند ااے تے دو کم ایسے نیں جنہاں دے بغیر کوئی چارہ نہیں۔ ایہناں چاراں وچوں اک کلمہ شہادت دا ورد اے تے دوجا کثرت نال استغفار کرنا ایہہ دونویں عمل اللہ نوں بہت پسند نیں۔ تیجا جنت نوں طلب کرنا تے چوتھا دوزخ کولوں پناہ منگنا اے۔
اللہ تعالیٰ نے قرآن پاک وچ روزے فرض کرن دا مقصد تقویٰ‘ پرہیزگاری تے خدا ترسی بیان فرمایا اے۔
صوفیائے اکرام فرماندے نیں کہ روزہ تین طرح دا اے۔ پہلا عوام دا روزہ‘ دوجا خواس دا روزہ‘ تیجا الخواص دا روزہ۔
عوام دا روزہ:طلوع فجر توں غروب آفتاب تک کھان پین تے حکامت توں پرہیز کرنا۔ا یہہ روزے دا معمولی تے ادنیٰ درجہ اے۔
خواص دا روزہ :کھان پین تے جماع توں باز رہن دے نال نال کن‘ اکھ‘ نک‘ زبان الغرض سر تے سارے جسم دے اعضا نوں ہر طرح دے گناہواں توں محفوظ رکھنا۔
اخص الخواص:مذکورہ سارے خواص دے نال دل و دماغ‘ تصورو خیال نوں وی ہر طرح دے مذموم تے برے خیالاں توں پاک رکھنا حتیٰ کہ دل وچ اللہ دے سواہور کوئی نہ آوے۔ ایسا روزہ اختیار اکرام صدقین تے مقربین دا اے۔
روزے دا انسانی صحت اتے اثر:رمضان المبارک درحقیقت جتھے ساڈے ساریاں لئی بہت زیادہ رحمتاں تے برکتاں دا مہینہ اے اوتھے انسانی صحت اتے وی ایہدے برے مثبت اثرات پیندے نیں تے ایہہ مبارک مہینہ ساڈے ساریاں لئی صحت‘ تندرستی داسرچشمہ ا ے۔
ایس مہینے جے اسیں پرہیزی غذا اتے پوری طرح عمل کراں گے تے اسیں اپنے جسم وچ موجود بہت ساری بیماریاں توں چھٹکارا حاصل کر سکنے آں۔ روزہ جسمانی نشوونما‘ تندرستی دے نال نال بیماریاں دے خلاف قوت مدافعت پیدا کرن دا کارن بندا اے۔ جے اسیں سحری تے افطاری وچ سنت نبویﷺ اتے عمل پیرا ہوئیے تے اسیں صحت و توانائی دا بیش بہا خزانہ حاصل کر سکدے آں۔
ماہ الصیام وچ پرہیز: ایس مقدس مہینے نوں تسیں جے تندرست تے صحت مند رہندے ہوئے گزارنا چاہندے او تے ایہدے لئی لازم اے کہ تسیں اپنے جسم دی لوڑ نوں سامنے رکھدے ہوئے سحری تے افطاری دے دوران غذا دا استعمال کرو۔ ایس لئی ساری قسم دے فاسٹ فودز‘ جنک فوڈز‘ کولا مشروبات نوں یا تے بالکل استعمال نہ کیتا جاوے یا انتہائی گھٹ مقدار وچ اعتدال پسندی دا مظاہرہ کردے ہوئے استعمال کیتا جاوے۔
ماہ الصیام وچ غذا دا استعمال:ایس مقدس مہینے دے دوران سانوں اپنی خوراک دا اک باقاعدہ شیڈول بنانا چاہیدا اے جہدے وچ سحری دے دوران خشک روٹی‘ دہی‘ ددھ‘ سبزی‘ گوشت‘ دالاں‘ پراٹھا‘ آملیٹ‘ فرائی انڈا‘ چاہ‘ قہوہ وغیرہ نوں اپنی طبیعت دے مطابق بدل بدل کے استعمال کرو۔ زیادہ تر ہلکی پھلکی تے کیلوریز نال بھرویں غذاواں دا استعمال کرو۔ ایسے طرح دوران افطاری وی پکوڑے‘ سموسے‘ کچوری‘ شربت‘ ددھ سوڈا‘ دہی بھلے‘ فروٹ چاٹ‘ چکن‘ بیف‘ ویجی ٹیبل رولز‘ کولامشروبات‘ فاسٹ تے جنک فوڈز دے بہت زیادہ استعمال توں اجتناب کیتا جاوے ورنہ بیسار خوری پاروں فوڈ پوائزننگ سنے دی دوجے مرضاں نال وی واسطہ پے سکدا اے۔
احتیاطی تدبیراں: روزہ بہت زیادہ فیوض و برکات دا حامل اے۔ ایس مہینے جے اسیں کھان پین دا دامن ہتھوں نہ چھڈیے تے یقینا اظہر من الشم اے کہ صرف غذا وچ احتیاط برتن نال ای اسیں بہت ساری بیماریاں توں چھٹکارا حاصل کر سکنے آں۔ سانوں چاہیدا اے کہ اسیں زیادہ مرغنی تے بھاری غذاواںتوں مکمل اجتناب برتیے تے ہلکی پھلکی غذا توں سحری تے افطاری نوں اپنا وطیرہ بنا لیے تاں جے ساڈی صحت رمضان دے مہینہ وچ ای نہیں بلکہ باقی دناں وچ وی بہتر رہوے۔
رمضان المبارک نیکی دا سمندر: رمضان المبارک جتھے نیکیاں سمیٹن دا کارن بندا اے اوتھے ای ایہہ گناہواں توں نجات دا ذریعہ وی اے۔ ایس مبارک مہینے وچ لوکی مسجداں‘ گھراں‘ شاہراہواں سنے دوجے مقامات تے افطار دستر خواناں دا پربندھ کردے نیں۔ ایہدے نال ای بہت ضروری اے کہ تسیں اپنے قریبی عزیز و اقارب‘ دوست احباب‘ ہمسائیاں دے نال نال اپنے ماتحتاں دا وی خیال کرو تے ایسے بندیاں نوں عزت نفس دے نال اشیائے ضروریہ فراہم کرو جہڑے کسے دے سامنے اپنا ہتھ نہیں پھیلا سکدے۔
چشم بار ہو کہ مہمان آ گیا
دامن میں الہی تحفہ ذیشان آ گیا
بخشش بھی، مغفرت بھی،جہنم سے بھی نجات
دست طلب بڑھا کہ رمضان آگیا