بوس دی منگی آزادی کیہ سی؟

عامر ریاض

کانگرس دی ہشیار قیادت اوس دا ساتھ دتا۔ سوگھاتا بوس آپدی کتاب وچ رابندر ناتھ ٹیگور تے سبھاش چندر بوس وچکار لکھے خط پتراں دے حوالے دتے اتے لکھیا کہ جداں انگریز ایس عسکری ترمیم نوں پاس کروانا چاہندے سن اوس ویلے پورے برٹش انڈیا وچ کیمونسٹ پارٹ آف انڈیا تے پنجاب دی مجلس احرار ہی دو پارٹیاں سن جنہاں ایس خلاف وکھالے کیتے۔ ایہو اوہ ویلا سی جدوں بوس کانگرس توں پرانہہ ہوندا گیا تے صدر کانگرس توں پرانہہ ہٹ کے جون 1939 وچ فارورڈ بلاک بنا چکیا سی۔ حیران نہ ہونا کہ ستمبر 1939 وچ جدوں کانگرس وزارتاں توں استعفے دے کے انگریزاں نوں بلیک میل کرنا چاہندی سی تاں وی اوہناں اوس ترمیم دی حمائیتاں دی غلطی نوں نہیں منیا ۔ کانگرس تے گاندھی جی اوس ویلے ہٹلر تے انگریزاں وچوں ہر اوس دھڑے دا ساتھ دین نوں تیار سن جیہڑے کانگرس نوں اقتداری کرن۔پر بوس قومی آزادی دی فائنل لڑائی لڑن لئی تیار سی۔اوہ چاہندا سی کہ وزارتاں توں استعفے دے کے نرا گونگلواں توں مٹی نہ لاہے سگوں اک وڈی عوامی لہر آزادی لئی شروع کرے جس وچ سارے سیاسی دھڑیاںسنے مسلم لیگ،یونینسٹ پارٹی، کمیونسٹ پارٹی، احرار تے نکی وڈی پارٹیاں سب نوں رلائے۔ کانگرس تے گاندھی پر نرا اقتداری ہونا چاہندے سن۔3 جولائی 1940 وچ جدوں بوس کلکتے وچ کھلوتے ہال ویل دے بت نوں ڈیگن دی مہم چکی تے برٹش اوس دے دوالے ہو گئے۔ ایہو ویلا سی جدوں بوس ملکوں باہر جان دا فیصلہ کیتا۔ جنوری 1941 وچ اوس اپنے منصوبے تے عمل کیتا تے اوس نوں سویت یونین نال آس سی۔ ایس ویلے تیک سی پی آئی وی بوس دی حامی سی پر جون 1941 وچ جداں ہٹلر روس تے حملہ کردتا تے گل ہور چوڑ ہو گئی۔ ایہہ اوہی ویلا ہے جدوں چینی کیمونسٹ پارٹی وی آپدے انقلاب لئی لڑ رہی سی تے اوس اک وڈے قومی اتحاد دے راہیں اپنا رستہ بنایا سی۔ پر سی پی آئی ایہہ رستہ آپ کھوٹا کیتا۔ایہہ اوہی دور ہے جدوں میاں افتخار الدین ورگے کانگرس پنجاب دے لیڈر نے آپدی پارٹی نوں چینی کیمونسٹ پارٹی تے چینی پیپلز پارٹی دی سانجھ وانگ دے رستے چلاون دی ناکام کوشش کیتی۔ بوس اوس ویلے ملک توں باہر نویں رستے لبھ رہیا سی۔ اوہ جرمناں تے جاپانیاں نوں مدد تے منگدا سی پر اوہناں دے تھلے لگ کے کسے انقلاب دے خلاف سی۔ اوہ ویلا سنگاپور دی برٹش شکست فروری1942 وچ سامنے آیا جس وچ برٹش فوجیاں دی سب توں وڈی گنتری قیدی ہوئی اتے 80 ہزار فوجیاں دے پھڑے جاون تے چرچل ماتم کردا نظرآیا۔چیتے رہے کہ جون 1941 توں بعد عالمی پدھر تے اک نویں کھڈاری دی انٹری ہو چکی سی جس دا گواہ 14 اگست 1941 دا اٹلانٹک معاہدہ جے جس پاروں فرانس تے برطانیہ امریکی سپرداری وچ چلے گئے سن۔ دسمبر 1941 وچ کم اوس ویلے سدھا ہویا جدوں واشنگٹن ڈی سی وچ 26 ملکاں دی کانفرنس ہوئی جس وچ سویت یونین، چین سنے سب امریکی سپرداری وچ جرمناں تے جاپانیاں خلاف رل گئے تے لمے فنڈ وی امریکہ بہادر جاری کیتے۔ بوس ایس چومکھی لڑائی وچ نویں رستے بنا رہیا سی پر اوس دے وطن دی پارٹیاں گھڑمس وچ پھسیاں سن۔بوس فروری 1942 وچ سنگاپور جاون لئی بیتاب سی اتے انڈر گرئوانڈ وی کہ جدوں بی بی سی اوس دی موت دی جعلی خبر چلا دتی۔ ہیز میجسٹیز اپونینٹ وچ سوگھاتا ایہہ وقوعہ لکھیا کہ کہ بی بی سی دی خبر نوں پکا کرن لئی جس بندے سب توں پہلاں بوس دے مرن تے افسوس کیتا اور بوس دا ڈھڈوں ویری مہاتما گاندھی سی۔ بوس نوں سامنے آنا پیا تے اوس آزاد ہند ریڈیو توں عوام دے ناں سنیہا گھلیا۔بوس جاپانیاں دی مدد نال سنگاپور وچ پھڑیچے جنگی قیدیاں تیک اپڑیا جنہاں وچ وڈی گنتری پنجابیاں دی سی۔ بوس اوہناں نوں آئی این اے وچ رلایا۔ دوجے پاسے میاں افتخارالدین صدر کانگرس پنجاب تے راج گوپال اچاریہ سنے کانگرس ورکنگ کمیٹی دے 15 بندے کانگرس نوں انگریز خلاف قومی اتحاد بناون لئی تیار کرن وچ سامنے آئے تے ایہہ وی فروری مارچ 1942 ہی سی۔ پر کانگرس والے مسلم لیگ، احرار تے سی پی آئی سنے کسے نوں گنجائش دین لئی تیار نہیں سی تے پھیر کانگرس ہندوستان چھڈ دیو لہر اکلے ہی جون 1942 وچ شروع کیتی تے منہ دی کھائی۔ چیتے رہے کہ چینی کیمونسٹ پارٹی ایسے چومکھی وچوں رستہ بنایا پر ساڈے ایتھے کانگرس نرا اقتداری ہون لئی سب نوں واڑ دتا۔ مکدی گل ایہہ ہے کہ ایہہ بوس دی سٹ ہی سی جس پاروں گورے دوڑن تے مجبور ہوئے، پر گل بوس دی پکی ہوئی کہ 73 ورھے بعد وی اسیں وڈی طاقتاں دے آل دوال ہی پھر رہے ہاں۔ ٭٭