جان کاشمیری ہوراں دی پہلی پنجابی کتاب ’’ شالاخیر‘‘تے اک جھات

از:۔ پروفیسر حکیم شفیق کھوکھر

چھاپن ہار ۔بابا فرید بک فائونڈیشن ، پنجاب ہائوس2 اے ، زبیر سٹریٹ ایکسٹینشن ایجوکیشن ٹائون، وحدت روڈ لاہور۔
مُل :۔ صرف 300/00روپیے۔
انتساب :۔ ایس دور دے سب توں وڈے ماں بولی سیوک جناب مدثر اقبال بٹ دے ناں
جناب مدثر اقبال بٹ ہوریں پنجابی زبان دے سچے تے کھرے سیوک نے جہڑے ناں صرف پنجابی اخبار راہیں ماں بولی تے علم و ادب دی خدمت نئیں کر رئے بلکہ اوہ ’’بابا فریدبک فائونڈیشن‘‘ راہیں نظم تے نثر دی چونویاں کتاباں چھاپ کے پنجابی ادب تے ادیباں دی سرپرستی کرکے اوہنان دا مان ودھا رہے نیں ۔ایس سلسلے دی اک تازہ لڑی جناب شان کاشمیری دی تازہ کتاب ’’شالا ضیر‘‘اے، جہڑی جدید پنجابی ادب وچ واقعی اک وادھا اے۔ایس تے ڈاکٹر صغریٰ صدف ہوراں تے مدثر بٹ ہوراں اپنی مدلل تے موئثررائے دے کے ایس دی اہمیت تے افادیت دا اظہار کیتا اے۔ جناب اکر م شیخ ہوراں ایس دا اک نویں رنگ وچ دیباچہ لکھ کے ایس دے لکھے جان دا پس منظر وی دس دتا اے تے ایس نوں پنجابی دی فرمائشی تے مطلوبہ کتاب قرار دی کے ایس دی اہمیت ہور ودھا دتی اے۔اااوہناں دی لیکھت دے ایس اسلوب دا اثر اے جے بندہ کتاب شروع کرکے اوہنوں پڑھے بنا رک نئیں سکدا۔دوجے لفظاں وچ ایس کتاب نوں پڑھے بنا دل نئیں بھر دا۔
جان کاشمیری اردو شاعری وچ اک نام رکھدے نیں تے اپنے نویکلے انداز رائیں اپنا اک الگ مقام رکھدے نیں۔ہن تک انیئی(۱۹) کتاباں لکھ کے اپنی قادرالکلامی دا لوہا منوا چکے نیں تے اکرم شیخ ہوراں دی فرمائش اتے اپنے پنجابی شاعر ہون دا ثبوت وی ایس کتاب رائیں اوہناں نے دے دتا اے۔جس دا ثبوت توانوں اے کتاب پڑھ کے مل جئے گا۔کتاب پڑھن نال توانوں اوہناں دے شعری پختگی ،موضوع تے گرفت تے اظہار بیان تے عبور دا ثبوت وی مل جائے گا۔
ایناں دناں وچ جد وں ہر کوئی آپا دھاپی دی گھمن گھیری تے ہوس دے واہورولیاں دے اثر نال پٹھے سدھے چکر کھا رہیا اے ، اسیں اپنی پنجابی رہتل بھتل نوں بھل کے اپنیاں بچیاں نوں بھا بھا بلیک شیپ تے ڈیڈی پگ تے ممی پگ دی راہ وخا رہے آں ماں بولی نوں پرے چھڈ کے انگریزی دیاں انہیاں راہواں دے حوالے کرکے اپنے خیال وچ بہت اچھے کم کر رہے آں ۔اوہناں نوں یورپی معاشرے دے حوالے کرکے اوہناں توں اپی قدراں دا لحاظ رکھن دی توقع کرنے آں ۔ دیس پجاب دے روائیتی تے من کھچویں کھیڈا ں دی تھا ں یورپی کھیڈاں نوں کھیڈن دا وچار کرکے اپنے خرچیاں نوں وی ودھا رہے آں ۔ ہن اسیں اپنے بالاں نوں کھدو کھنڈی، گلی ڈنڈا، لکن میٹی ،ککلی ، سمی تے گدھے د ا نئیں میراتھن تے دوسری یورپی کھیڈاں دی راہ وکھ کے خوش ہونے آں ۔جان کشمیری نے ایس اہم مسئلے ول وی توجہ دلائی اے ،کہندے نیں ۔

؎ گلی ڈنڈا، گجی چارہ، لکن میٹی، بارہ کٹال
اک اک کرکے کھڈاں رُسیاں بالاں نوں ورچان دیاں
ایہ گل کرکے اوہناں نے پنجاب دے لوک کھیلاں ، ککلی ، شٹاپو، بادر کلا، سمی ،گدھا، چور سپاہی، لکن میٹی تے دوسرے کھیڈاں جنہاں تے کوئی رقم نئیں سے لگدی بس پنڈ دا رڑھا یاں کوئی کھت درکار ہوندا سی تے سارے بال اک مک ہو کے کھڈ لیندے سن تے اوہناں دی صحت وی بن دی سی تے آپس وچ سلوک وی ۔ لوک کھڈاں وچوں اک دا ذکر مقصود ناصڑ ہوراں نے اپنی کتاب وچ انج کیتا اے۔
؎ آئو منڈیو ! رل کے کھائیے ،دودھ دی کھیر پکائی
لک لک ہوگئیاں کنکاں تے رُت گدھا پان دی آئی
یاں ،
؎ گدھے وچ گھنڈ دا کم کی اڑیے!
ایتھے بیٹھے نیں ،تیرے ہانی ،
یاں گھنڈ کڈھ دی بوہتے روپ والی
یاں گھنڈ کھڈھ دی کانی
توں تے مینوں دسے شوقینن
گھنڈ چوں آکھ پہچا نی
کھل کے نچ لے نی
بن جا گدھے دی رانی۔
ایسے طراں دوسری کھلاں دی بہار سی جس دی یاد تازہ ہوندی اے۔تے اہو پرانے زمانے یاد اوندے نیں جدوں پنجاب سکھ چین، امن امان تے پیار و محبت دی نویکلی بہار دا دیس سی ۔ایتھے ہیر رانجھا، سسی پنوںِِ ،ڈھولا ماہی تے سہتی مراد دی سچیاں تے محبت بھریاں داستاناں دل نو سکون دیندیاں سن۔ اینا دا ذکر لما ہوجئے گا۔ اسیں فیر اوہناں دی کتاب شالا خیر ول دھیان کردے آں۔جس وچ اوہناں نے علم و ادب دے سیوکاں نال ہون والے سلوک ول توجہ دلائی اے ۔تے دسیا اے کہ ہن سادھے معاشرے وچ علم و ادب دی ایہ حالت ہوگئی اے کہ فیض احمد فیضؔ ورگے وڈھے تے پرمنے شاعراں دی کتابا ں وی فٹ پاتھاں تے نظریں آوندیاں نے ساڈے ورگے شاعراں دا کیہ حال ہوے گا کہندے نیں ۔
؎ توبہ ، توبہ ، اپنے قلم دا ذکر وی کرنا لگے گناہ
فٹ پاتھاں تے پیاں کتاباں فیض ؔ جئے پردھان دیاں
یاناں دناں وچ بہت سارے سیاست دان اپنے یاں اپنے آقا دے مزموم مقاصد لئی ملک نوں خانہ جنگی ول لیان دے حالات پیدا کر رہئے نیں ۔ اہ ایس گل نوں بھل رہیے نیں ہ جدوں کسے ملک وچ خانہ جنگی شروع ہو جائیتے فیر اوہ نوںروکنا کسے دے وس وچ نئیں رہندا ۔ اوہ گھراں دے گھر ای نئیں شہراں تے ملکاں نوں تباہ و برباد کر دینی اے تے تنیجہ کج حاصل نئیں ہوندا سوائے تباہی تے بربادی دے۔ اسے ول دھیان دلاندیاں جان کاشمیری کہندے نیں ۔
؎ لے لے للاں بند کریں گا بند نہ ہوسی
چھیڑ نہ ا یویں خانہ جنگی بھلیا لوکا
مکدی گل ایہ اے کہ ایس کتاب راہیں جا کاشمیری ہوراں قوم نوں تے سیاست دناں نوں اک پیغامدتا اے کہ اوہ آپا دھاہی چھڈ کے ملک و قوم دی ترقی فلاح تے ایس دی عوام نوں خیر تے سلامتی دی راہ تے چلان دا سمبندھ کرن ایسے نال خیر ہوئے گی تے شالا خیر ہووے گی جہڑی ساڈھی ای نئیں ساڈھی آن والی نسلاں دی وی لوڑ اے۔
سوال اے پیدا ہوندا اے کہ اسیں کد تیک کبوتر وانگوں آکھاں میٹی رکھاں گے تے کد تلک دوجیاں و] ویکھ دی رہواںگے تے کد تیک ایہ گل شالا خیر تے سلامتی ماں بولی نوں بھل کے اپنی خیر مناواں گے۔ رب راکھا!

پروفیسر حکیم شفیق کھوکھر۔۱۶۶ ستلج بلاک علامہ اقبال ٹائون لاہور۔
فون ۔۔03214855025..03354310379.
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔