زرداری ڈاکٹرائن

نوید چوہدری

آخری اوہ لمحہ آ ای گیا جس دا خدشہ اک عرصے توں ظاہر کیتا جا رہیا سی، پیپلز پارٹی نے احتجاجی تحریک دے آخری تے فیصلہ کن مرحلے اُتے پی ڈی ایم توں راہواں جدا کر لیاں۔پی ڈی ایم دے سربراہی اجلاس وچ آصف زرداری نے سب دے ساہمنے نواز شریف نوں مخاطب کردے ہوئے کہیا تحریک چلانی اے تے پاکستان واپس آئو، اوہناں نے ایہہ طعنہ وی دتا کہ اسحق ڈار وی تہاڈے نال لندن بیٹھے نیں، اوہ سینٹ الیکشن وچ ووٹ پان لئی وی نہیں آئے۔ اجلاس وچ آصف زرداری دی گل بات دیگر ساری جماعتاں دی قیادت نوں ناگوار گزری۔ مریم نواز نے ایس موقعے اُتے جواب دیندے ہوئے کہیا کہ اوہ اپنے والد نوں واپس بلا کے قاتل ٹولے دے حوالے کنج کر دین۔ ایس اجلاس وچ جیہڑی بدمزگی ہوئی ایس دا اظہار مشترکہ پریس کانفرنس دے موقعے اُتے وی ہویا۔ مولانا فضل الرحمن بددلی نال لانگ مارچ دے التوا دا اعلان کر کے چلے گئے۔ مریم نواز نے اپنے والد دے متعلق ریمارکس اُتے اک وار فیر آصف زرداری نوں آڑے ہتھوں لیا تے کہیا کہ جس نے گل کرنی اے پہلے میرے نال کرے۔ مولانا فضل الرحمن وی پیپلز پارٹی اُتے کھل کے برسے۔ اوہناں نے واضح کہیا کہ پی ڈی ایم دے قیام دے ویلے استعفیاں دی پالیسی طے ہوئی سی تے پیپلز پارٹی نے ایس دی حمایت کیتی سی۔ مولانا نے پی ڈی ایم دے سربراہی اجلاس دے دوران ای کاروائی لیک کرن اُتے سخت برہمی دا اظہار کردے ہوئے ایہنوں خیانت تے بددیانتی قرار دتا۔ پاکستان وچ ایس ویلے سیاست کرن دے تن ای طریقے نیں۔ عمران خان وانگوں اسٹیبلشمنٹ دے لاڈلے بن کے، نواز شریف وانگوں زیر عتاب آ کے جدوجہد یا فیر حکومت وچ حصہ دار ہون دے باوجود سو جوتے، سو پیاز اک ساتھ کھاندے ہوئے جس دا تازہ عملی مظاہرہ اسیں پیپلز پارٹی دی صورت وچ ویکھ رہے آں۔ پیپلز پارٹی استعفیاں تے کیہ لانگ مارچ تے دھرنے توں وی انکاری اے۔ ایس دا کہنا اے کہ اوہ سسٹم دے اندر رہ کے جدوجہد کرن اُتے یقین رکھدی اے۔ جے ایہو گل سی تے فیر اوہ پی ڈی ایم وچ شامل کیوں ہوئی؟ ایہناں ولوں کہیا جاندا اے کہ محترمہ بینظیر بھٹو شہید نے جنرل ضیا الحق دے دور وچ ہون والے 1985 دے عام انتخابات دا بائیکاٹ کرن دا خمیازہ بھگتیا سی۔ ایہہ دعویٰ کرن والیاں نال سوال کیتا جانا چاہیدا اے کہ بائیکاٹ دی پالیسی ترک کر کے 1988 دے عام انتخابات وچ حصہ لے کے جیہڑی لولی لنگڑی حکومت بنائی ایس نال کیہ حاصل ہویا؟ اسٹیبلشمنٹ دے گاڈفادر اکھوائے جان والے صدر غلام اسحق خان نے 1990 وچ ایہناں دی پہلی حکومت دا خاتمہ کر دتا سی۔ محترمہ بے نظیر بھٹو نے آمر جنرل ضیا الحق دے دور وچ وطن واپسی اختیار کیتی تے لکھاں لوک استقبال لئی نکل آئے سن۔ ایس ویلے احتجاجی تحریک نوں صحیح رخ اُتے پا دتا جاندا تے ممکن اے سول ملٹری کشمکش دے حوالے نال معاملات بوہت پہلے ای طے ہو جاندے۔ بینظیر بھٹو نے سسٹم دا حصہ بن دے ہوئے 1993 وچ دوجی وار اقتدار حاصل کیتا تے اپنی ای پارٹی دے صدر فاروق لغاری نے اسمبلیاں توڑن دا بدنام زمانہ اختیار استعمال کر کے حکومت دی چھٹی کرا دتی۔ جنرل مشرف دور وچ ایسے سسٹم وچ رہ کے تیجی وار اقتدار حاصل کرن دی کوشش کیتی تے بم دھماکے وچ جان ای لے لی گئی۔ ایس سسٹم وچ رہ کے آصف زرداری نے اپنی صدارت وچ حکومت چلا کے وی ویکھ لیا۔ جنرل کیانی تے جنرل پاشا نے مکمل سرنڈر کرن دے باوجود پیپلز پارٹی نوں پورے پنج سال تیکر تگنی دا ناچ نچوایا تے ججاں توں ای دھلائی کرائی۔ ایسے سسٹم دے اندر نواز شریف تیجی وار وزیراعظم بنے تے پہلے جنرل راحیل شریف، فیر بعد والیاں نے پورے خاندان نوں آپ وی رگڑیا تے دوجے اداریاں توں وی رگڑا لوایا۔ عرض کرن دا مقصد ایہہ وے کہ جے کوئی بنیادی معاملات طے کیتے بغیر سسٹم دے اندر رہ کے جوڑ توڑ کردا اے تے ایس توں ملن والی کامیابی ادھوری تے عارضی ہوئے گی جس دا متاثرہ فریق دے نال ملک و قوم نوں کوئی فائدہ نہیں ہوئے گا نہ ای آئین و قانون دی بالادستی قائم ہو پائے گی۔ اج کل دے حالات وچ سانوں ویکھنا ہوئے گا کہ پی ڈی ایم دا بنیادی مقدمہ کیہ اے۔ اوہ ایہہ وے کہ 2018ء دے عام انتخابات وچ پی ٹی آئی نوں کامیاب کران لئی کھلی دھاندلی کیتی گئی۔ یعنی ایس الیکشن دے نتیجے وچ بنن والی اسمبلیاں جعلی نیں۔ صرف پی ڈی ایم ای نہیں اپوزیشن اتحاد توں باہر جماعت اسلامی وی مکمل طور اُتے ایسے موقف دی حامی اے۔
مولانا فضل الرحمن ایہناں متنازع انتخابات دے فور ی بعد توں ایہہ مطالبہ کردے آ رہے نیں کہ اسمبلیاں توں استعفے دے کے سڑکاں اُتے آیا جائے۔ پیپلز پارٹی شروع توں ای ایس موقف دی حامی نہیں سی بلکہ ایس نے حکومت سازی وچ بالواسطہ طور اُتے پی ٹی آئی دا ساتھ دتا۔
اسٹیبلشمنٹ دے امیدوار صادق سنجرانی نوں پہلی وار چیئر مین سینٹ بنان لئی پیپلز پارٹی نے کھل کے ساتھ دتا۔ بعد وچ پیپلز پارٹی نوں اسٹیبلشمنٹ ولوں پے در پے جھٹکے تے وعدہ خلافیاں برداشت کرنیاں پیاں تے ایس دی قیادت وی ن لیگ وانگوں ایسے نتیجے اُتے اپڑی کہ اسٹیبلشمنٹ اُتے اعتبار نہیں کیتا جا سکدا۔ جدوں سندھ حکومت ڈیگن لئی سنجیدہ کوششاں شروع ہوئیاں تے ایہہ اطلاعات ساہمنے آئیا ں کہ بلاول سنے مرکزی قیادت نوں عدالتاں توں نااہل کرا کے سیاست توںآئوٹ کر دتا جائے گا تے آصف زرداری نوں وی متحدہ اپوزیشن دی یاد آ گئی۔ پی ڈی ایم قائم ہوندے ای اسٹیبلشمنٹ دا جارحانہ رویہ وی تبدیل ہو گیا کیوں جے اپوزیشن اتحاد نے پوری دنیا نوں دس دتا کہ لڑائی ایہناں دے تے اسٹیبلشمنٹ دے وچکار اے۔ ایس اتحاد دا ایہو موقف سی کہ نیم دلی نال کیتا گیا احتجاج رائیگاں جائے گا کیوں جے 2018ء دے انتخابات وچ دھاندلی کران والے سارے کردار اج وی اپنی پوزیشناں اُتے موجود نیں۔ جدوں تیکر ایہناں نوں سٹریٹ پاور سنے دیگر ذرائع توں دھکیل کے ایہناں دے اصل مقام اُتے نہیں پہنچایا جاندا گند صاف نہیں ہو سکدا۔ پی ڈی ایم نے اپنے ٹارگٹ دے حصول لئی جیہڑا لائحہ عمل مرتب کیتا پیپلز پارٹی ایس توں متفق سی ملکی تاریخ وچ ایہہ اپوزیشن جماعتاں دا غالباً پہلا انجدا اتحاد سی جس دے پاروں حقیقی تبدیلی دا امکان پیدا ہوندا نظر آن لگیا سی۔ اسٹیبلشمنٹ نے ایس وچ دراڑاں پان لئی جدوں سب توں وکھرے وکھرے رابطے کیتے تے وعدے قرآن و حدیث نہیں ہوندے، جنہوں ڈاکٹرائن توں ’’شہرت ‘‘ حاصل کرن والے آصف زرداری ای نیں جنہاں نے نواز تے مشرف ادوار وچ لمبی جیل کٹی تے مجید نظامی مرحوم توں مرد حر دا لقب پایا۔ جنرل مشرف نے مارشل لا لاندے ای نواز شریف نوں وی جیل وچ پا دتا پر غیر ملکی دبائو اُتے سابق وزیراعظم نوں ملک توں باہر گھلنا پیا۔ ایس دوران کجھ شخصیات نے آصف زرداری دے حوالے نال وی انج دا ای سلوک کرن دا مشورہ دتا تے فوجی آمر نے صاف انکار کر دتا۔ کجھ سال بعد آصف زرداری ضمانت اُتے رہا ہوئے تے فوراً ملک توں باہر چلے گئے۔
مرد حر، دی بہادری دا اوہ قصہ تے ہجے تازہ اے جدوں اوہناں نے آرمی چیف جنرل راحیل شریف نوں اٹ نال اٹ وجان دی دھمکی دتی فیر اگلے ای دن دبئی جا کے پناہ گزین ہو گئے۔ سو ہن اوہناں نے طے کر لیا کہ ہر حالت وچ اسٹیبلشمنٹ دی نوکری کرنی اے۔ نواز شریف تے ایہناں دے خاندان نے 1993 توں لے کے ہن تیکر اسٹیبلشمنٹ دے نال بار بار ٹکرا کے کیہ کھویا تے کیہ پایا اوہ سب دے ساہمنے اے۔ بنیادی نکتہ ایہہ وے کہ اوہ اک بیانیہ تشکیل دین وچ کامیاب ہو گئے جیہڑا ملک دے دیگر حصیاں دے علاوہ پنجاب دے شہری تے دیہو علاقیاں وچ پذیرائی حاصل کر رہیا اے۔ انج دے ماحول وچ پی ڈی ایم دا اتحاد جمہوریت دشمناں لئی اک ڈرائونا خواب بن دا جا رہیا سی۔ پیپلز پارٹی نے ایس اتحاد نوں جس طریقے نال نقصان اپڑان دی کوشش کیتی ایس نال لگدا اے کہ ایہہ باقاعدہ سوچے سمجھے منصوبے دے تحت کیتا گیا۔آصف زرداری بذات خود ماضی قریب وچ اسٹیبلشمنٹ ولوں دتے گئے کئی ٹاسک پورے کر چکے نیں۔ ایسے لئی جدوں اوہناں نے جوڑ توڑ کر کے حکومت نوں رخصت کرن دی اجازت منگی تے پی ڈی ایم دے رہنمائواں نے اتحاد بچان لئی ایہناں نوں ایہہ موقع فراہم کیتا۔ چیئر مین تے ڈپٹی چیئر مین دے الیکشن دے بعد معاملات واضح ہو جان اُتے جدوں ایہناں نوں پی ڈی ایم دی دیگر جماعتاں تے بیانیے دے پچھے چلنا سی۔ اوہناں نے ن لیگ دی قیادت نوں تاک تاک کر کے نشانہ بنایا۔پی ڈی ایم وچ شامل دیگر 9 جماعتاں دے برعکس موقف اختیار کیتا۔ آصف زرداری دے ایس اقدام توں پی ٹی آئی دے حلقیاں وچ شادیانے بج اٹھے۔ ہن پیپلز پارٹی دے نال چلن دا کوئی امکان نہیں۔ بلکہ ایہنوں نال رکھن توں الٹا نقصان ہون دا خطرہ اے تے پی ڈی ایم لئی وی ایہہ آسانی پیدا ہو گئی کہ اوہ اپنے حقیقی ٹارگٹ نوں ساہمنے رکھدے ہوئے بلارکاوٹ فیصلے کرے۔ ساڈی اسٹیبلشمنٹ وی آصف زرداری دی نویں پوزیشن دا خوب اندازہ ہو چکیا اے۔ ریکارڈ توں ثابت اے کہ اسٹیبلشمنٹ اپنے بد ترین مخالف دے بارے وچ تے اکثر احتیاط نال کم لے لیندی اے پر سرنڈر کرن والے نوں ہر صورت نمونہ عبرت ای بناندی اے۔ پیپلز پارٹی دی ایہہ خوش فہمی وی جلدی ای دور ہو جائے گی کہ وفاق یا سندھ وچ ایس دی لوڑ اے۔ جویں ای ایہہ ادراک کر لیا گیا کہ پی ڈی ایم وچ واپسی دا کوئی چانس باقی نہیں رہیا۔ پیپلز پارٹی دے خلاف وی کاروائیاں دا سلسلہ نویں سرے تے زیادہ شدت نال شروع ہو جائے گا ۔ سابق وزیراعلیٰ بلوچستان ڈاکٹر مالک تے کجھ دیگر سیاسی شخصیات نوں یقین اے کہ بلوچستان تے سندھ دی ساحلی پٹی نوں وکھرے توں وفاقی علاقہ بنان دی تجویز اُتے کم جاری اے۔ بلوچستان وچ تے جام کمال اے ای سندھ وچ وی کوئی عثمان بزدار اتار دتا جائے گا۔ جتھے وڈے وڈیاں دے ڈاکٹرائن پٹ چکے اوتھے زرداری ڈاکٹرائن دی کیہ حیثیت اے ؟ جے جدوجہد دی ہمت نہیں تے اپنی ہمتی دا اعتراف کر کے اک پاسے ہو جانا چاہیدا اے اپنی کم ہمتی نوں سیاسی صلاحیت قرار دین توں کسے قسم دی رعایت ملے گی نہ فیس سیونگ۔