تریخ وچ مذہب تےریاست دا منافقا نہ جوڑ

جمشید اقبال

کل دے عاشقاں نوں اج پولیس دے حق وچ نعرے لاندیاں ویکھ کے اک واری فیر ثابت ہو گیا کہ تریخ وچ مذہب دا تے ریاست دا جوڑ منافقانہ رہیا اے تے ہمیشہ لئی منافقانہ ای رہوے گا۔ اوہ ایس لئی کہ ریاست مذہب تے عمل نہ کرن والیاں نوں وی گرفتار کر لیندی اے تے عمل کرن والیاں نوں وی۔ ایس ویلے رمضان چل رہیا اے، تسی کھلے عام کھا پی نہیں سکدے کیوں جے ریاست تہاڈے کولوں مذہب تے عمل کروانا چاہندی اے۔ تے جے تسی عمل نہیں کرو گے تے تہانوں گرفتار کیتا جا سکدا اے۔ کل عاشق اوہو ای کر رہے سن جو اوہناں نوں پڑھایا تے سمجھایا گیا پر اوہناں نوں فیر وی گرفتار کر لیا گیا۔ ایہ ہن اک وکھری بحث اے کہ اوہ سارے مذہب تے عمل کر رہے سی یا نہیں۔ مذہب ایہ کہندائے تے ایہ نہیں کہندا، ایس تے کوئی دوسری رائے نہیں ہو سکدی۔ تساں لوکاں نوں اوہی تعلیم دتی سی جو اوہ کجھ دیہاڑے پہلاں کر رہے سن۔
ریاست دے مقابلے وچ لوکائی سدھی سادی ہندی اے۔ اوہناں نوں جو دسیا جاندا اے اوہ سچ من لیندے نیں خاص طور تے تھلڑے طبقیاں دے لوک جنہاں کول پرکھ پڑچول تے تنقیدی سوچ دا وقت نہیں ہندا۔ اوہناں نوں بس اک کہانی چاہیدی ہندی اے جہدے چانن یا ہنیرے وچ اوہ اپنے کردار نوں سمجھدے نیں۔ لیکن ریاست اپنے آپ نوں لکھ مذہبی آکھے، اوہ لوکاں دی طراں مذہبی نہیں ہو سکدی۔ ریاست لوکاں نوں مذہب دا جھانسہ تے دے سکدی اے پر لوکاں وانگوں مذہب لئی پوری دنیا توں منہ نہیں موڑ سکدی۔ اوہ فرانس، ہالینڈ، ناروے تے چین نال مذہب دی بنیاد تے دشمنی مل نہیں لے سکدی کیوں جے ریاست لوکاں وانگوں سدھی سادی تے اوہ کدی نہیں چل سکدی۔
سادے اکھراں وچ ریاست کدی وی مذہبی یا مذہبی جذبات دی پیروی نہیں کر سکدی تے ایسے طراں ای اوہ سیکولر ہون توں لکھ انکار کرے، مذہبی ہون دا ڈھونگ رچائے، اوہنوں سیکولر ہونا ای پیندا اے۔ اوہ ایس لئی کہ ریاست قبیلہ نہیں اے تے نہ ای اج دی دنیا ایہو جیہے قبیلیاں وچ ونڈی ہوئی اے۔ لہذا ریاست لئی بہتر ہندائے اوہ لوکاں نوں کنٹرول کرن لئی یا اوہناں نوں ورتن لئی جنی چھیتی ہو سکے مذہبی ہون دا ڈھونگ رچانا بند کرے، نہیں تے لوک ریاست نوں ایس دی سزا دیندے رہن گے کہ جو تساں ساڈے لئی پسند کیتا، اوہ اپنے لئی کیوں نہیں کیتا۔ لوکی ریاست نوں بلیک میل کردے رہن گے تے ایس وچ قصور لوکاں دا نہیں ہووے گا کیونکہ ریاست لوکاں نوں ترقی پسندانہ سوچ وی دے سکدی سی پر اوس نے ایہو جیہے عقیدے پکے کرن دی غلطی کیتی جنہاں تے اوہ آپ عمل نہیں سی کر سکدی۔ اوہناں تے عمل صرف اوس دور وچ ممکن سی جدوں دنیا قبیلیاں دی شکل وچ آباد سی۔