حکومت وزارت خارجہ تے غور کرے

لكهت:مظہر برلاس

اک جملہ اکثر محفلاں وچ سنن نوں ملدا اے ایہو جملہ صحافیاں دا وی پسندیدہ اے کہ سفیر تے عیاشیاں کردے نیں۔ میں اج کل مغربی افریقہ وچ آں۔ ایتھوں دی غربت تے وسیلیاں نوں ویکھ کے اک ای لفظ زبان چوں نکلدا اے کہ طاقتوراں نے ایہناں لوکاں نال ظلم کیتا۔ افریقی ملکاں وچ بکھرے ہوئے پاکستانی سفارتخانیاں تے اوہناں دی کارکردگی دا جائزہ لین مگروں ایس نتیجے تے اپڑیا کہ پاکستان براعظم افریقہ وچ بہت کجھ کر سکدا اے پر اسیں افریقی ملکاں نوں نظرانداز کر رکھیا اے۔ ممکن اے ایہدی وڈی وجہ گھٹ وسیلے ہون۔ جائزہ لیا تے پتہ لگا کہ وزارت خارجہ دے کول بجٹ ای بہت گھٹ اے۔ ایس وزارت دے کول سی ڈی اے توں گھٹ تقریباً ویہہ ارب روپیے دا بجٹ اے۔ وزارت آبی وسائل دا بجٹ تقریباً 80 ارب جد کہ مذہبی امور تے کئی دوجیاں وزارتاں دے بجٹ ودھ نیں۔ پاکستانی وزارت خارجہ دو سو ملکاں وچ نہیں صرف 84 ملکاں وچ کم کردی اے۔ ایہناں 84 ملکاں وچ سفارتخانیاں توں علاوہ قونصل خانے نیں ایہناں دوہاں دی مجموعی گنتی 120 بن دی اے۔ کئی سفارتخانیاں دے حصے وچ دو دو تن تن ملک آئوندے نیں عملہ وی گھٹ اے۔ 84 ملکاں وچوں پاکستان دے کول ادھے ملکاں وچ عمارت اپنی جد کہ ادھے ملکاں وچ سفارتخانہ تے رہائش گاہواں کرائے دیاں عمارتاں وچ نیں۔ کرائے دی مد وچ بہت سارا بجٹ غرق ہو جاندا اے۔ بچت دا کنہوں خیال؟ وزارت خارجہ چاہے وی تے ایہ بچت نہیں کر سکدی کیوں جے ایتھے وی بڑا رپھڑ اے کیوں جے‘ جے کسے ملک وچ سفارتخانے دی عمارت بنانی ہووے تے ایہ فیصلہ وزارت خارجہ اکلے نہیں سگوں بین الوزارتی کمیٹی کردی اے۔ وزارت خارجہ سفارتخانے بنان لئی کئی واری تجویز پیش کردی اے پر بین الوزارتی کمیٹی ایہناں تجویزاں نوں ردی دی ٹوکری وچ سٹ دیندی اے۔بین الوزارتی کمیٹی نوں شاید یاد نہیں رہندا کہ اپنا سفارتخانہ بنن نال ملک دا بہت سارا پیسہ بچ جاندا اے۔ اپنیاں عمارتاں نہ ہون نال وزارت خارجہ دے بجٹ دا وڈا حصہ کرائے دی نذر ہو جاندا اے۔ دوجا نقصان ایہ ہوندا اے کہ وزارت خارجہ جدوں اپنے سینئر افسراں نوں خاص کمیشن تے گھلدی اے تے اوہناں دے کول ایناں بجٹ نہیں ہوندا کہ اوہ چنگے ہوٹل دا انتخاب کر سکن۔ اکثر اوقات تے ایہ مرحلہ وی پیش آئوندا اے کہ اینے گھٹ پیسیاں وچ رہائش اختیار کرن یاں کھانا کھان۔ یاد رہوے کہ وزارت خارجہ ملک نوں ریونیو وی اکٹھا کرکے دیندی اے۔
دوستو! وزارت خارجہ وچ اک کمال ہور وی اے۔ ایتھے اسکائی لیب بڑے ڈگدے نیں۔ وزارت دے افسراں نوں بعد وچ پتہ لگدا اے کہ فلاں سیاسی شخصیت یاں کسے دوجے محکمے دے ریٹائرڈ افسر نوں فلاں ملک وچ سفیر لا دتا گیا اے۔ ایتھوں بدقسمتی دا کھیڈ شروع ہوندا اے۔ ساڈیاں حکومتاں اجہے بندیاں نوں سفیر بنا دیندیا ں نیں جہناں نوں سفارتکاری دا کوئی تجربہ نہیں ہوندا۔ اک کیریئر ڈپلومیٹ تے اک نان کیریئر ڈپلومیٹ وچ زمین اسمان دا فرق ہوندا اے۔ ساڈے وزیرخارجہ شاہ محمود قریشی دوجی واری ایس منصب تے فائز ہوندے نیں اوہناں نوں خارجہ معاملیاں وچ مہارت اے‘ اوہناں نوں گھٹ توں گھٹ ایہ سلسلہ تے روکنا چاہیدا اے کہ ناتجربہ کار بندیاں نوں سفیر لان نال ملک دا نقصان ہوندا اے تے شاید اوہ مشہور جملہ وی اجہے بندیاں لئی بنیا اے کہ سفیر تے عیاشیاں کردے نیں۔
جے حکومت پاکستان وزارت خارجہ نوں موثر بنانا چاہندی اے تے ایس وزارت دے بجٹ نوں گھٹوگھٹ ڈبل کرنا ہووے گا۔ ایس توں علاوہ سفارت خانیاں لئی اپنیاں عمارتاں بنانیاں ہون گئیاں نویں سفارتخانے وی بنانے ہون گے کیوں جے دو سو ملکاں وچوں 84 ملک بہوں گھٹ نیں۔ اپنیاں عمارتاں بنان نال کرائے دی مد وچ خرچ ہون والے ملین ڈالر بچ جان گے۔ عمارت پاکستان دی نمائندہ بن جاوے گی چھوٹی موٹی تقریبات ہوٹلز دی تھاں اپنی عمارت وچ ہو جان گئیاں ایسے عمارت وچ ملکی مصنوعات دا اک ڈسپلے سنٹر وی بن جاوے گا تے سکیورٹی دے اعتبار نال وی بہتری آ جاوے گی۔
دوستو: حکومت نوں وزارت خارجہ وچ چار کم ہور کرنے ہون گے۔
-1 روایتی سفارتکاری دی گنجائش ہن نہیں رہی ہن صرف اقتصادی سفارتکاری کرنی ہووے گی۔
-2 وزارت خارجہ کسے وی ملک لئی سفیر مقرر کرن ویلے اوہنوں ٹارگٹ دیوے‘ اوہدی مرضی دا ٹاسک دیوے تے فیر چھ مہینے بعد اوہدے توں حساب لوے۔ جنہوں سمجھ نہ آوے اوہنوں پاکستانی سفارتکار احمدعلی سروہی دی کتاب اے ہینڈ بک آف اکنامک ڈپلومیسی دے دتی جاوے۔ اوہدے وچ لکھیا اے کہ تسیں جس ملک وچ وی سفیر او اوتھوں دی درآمدات وچوں اپنے ملک لئی صرف اک فیصد لے لوو اوسے طرح سیاحت دی دنیا وچوں صرف اک فیصد سیاح لے لوو۔ مثلاً سوڈان توں دو لکھ بندے سیاحت لئی باہر جاندے نیں تے تسیں دو لکھ دا صرف اک فیصد یعنی دو ہزار بندیاں دا رخ اپنے ملک ول کروا دیو۔ دنیا وچ 25 سو ارب دی سیاحت ہوندی اے۔ صرف اک فیصد نال 25ارب ڈالر تہاڈے ملک دی معیشت وچ آ جان گے۔ ایسے طرح دنیا وچ تجارت دا حجم ستاراں ٹریلین ڈالر اے۔ صرف اک فیصد دا رخ موڑن نال پاکستانی معیشت وچ اک سو ستر ارب دا وادھا ہووے گا۔ تسیں اک اک ارب لئی ترسدے او صرف دو کماں وچ صرف اک فیصد نال تہاڈی معیشت وچ دو سو ارب ڈالر آ جاندے نیں۔
-3 وزارت خارجہ نوں چاہیدا اے کہ اوہ اپنے سفیراں نوں ٹرینڈ کرکے گھلے‘ ناتجربہ کاری دا دور لنگھ گیا‘ عملہ وی ٹرینڈ ہونا چاہیدا اے سفیر لئی حالات بارے جانکاری ضروری اے سفیر دا ملنسار ہونا اوس توں ودھ وی ودھ ضروری اے۔
-4 وکھووکھ معاہدیاں نوں انجام تک لے جان لئی ساریاں وزارتاں نوں پابند کیتا جاوے کہ اوہ وزارت خارجہ نال تعاون کرن۔ خاص طور تے داخلہ‘ تجارت‘ اوقاف‘ آئی ٹی‘ صحت و تعلیم دیاں وزارتاں توں علاوہ بورڈ آف انویسٹمنٹ نوں تے لازمی پابند کیتا جاوے ٹریڈ ڈویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان نوں وزارت خارجہ وچ بنن والے اقتصادی سفارتکاری ڈویژن دا حصہ بنا دتا جاوے۔ تہاڈی اک وزارت ٹھیک ہو جاوے گی تے تہاڈا ملک کتھوں دا کتھے اپڑ جاوے۔ بقول سرور ارمان
ہم تو موجود تھے راتوں میں اجالوں کی طرح
لوگ نکلے ہی نہیں ڈھونڈنے والوں کی طرح