خواجہ عماد الدین داوصال تے معاشرت دی رخصتی

خواجہ حافظ عماد الدین کمال دے کشادہ دل تے اعلیٰ ظرف انسان سن

آصف عنایت

کنج دا کرب ناک ویلا اے کہ روزانہ واٹس ایپ کھولدے ہوئے، فوج سن دے ہوئے ڈر آندا اے کوئی نہ کوئی پیارادنیا توں رخصت ہو چکیا ہوندا اے۔ خواجہ عماد الدین، سعید الرحمن بخاری ،جنید اکرم نہ جانے کون اپنیاں دی زنجیر توں نکل گیا۔ ہن کجھ لوکاں نے اینے پیاراں دی وصال دی خبر دتی کہ ایہناں دی اواز نال چاہے اوہ سلام کرن میں لرز جانا واں پر اوہ وی موت توں گھٹ دی گل نہیں سناندے۔ میں تنگ آ کے ایہناں نوں فون اُتے بلاک کر دتا پر اللہ دے احکامات نوں کون روک سکدا اے۔ سال وچ اک دو وار برادرم ڈاکٹر اعجاز خاور خواجہ، جناب سہیل احمد (عزیزی) جیہڑا کہ انٹرنیشنل ڈینلسٹ نیں۔ پاکستان عزیزاں دوستاں نوں ملن آندے نیں۔ دوران قیام سالانہ عشائیہ دا اہتمام ڈاکٹر گلریز محمود دے کول ای ہوندا اے جس وچ مختلف شعبہ ہائے زندگی توں احباب شامل ہوندے نیں۔ ہن دی وار کرونا SOPدے تحت ڈنر محدود سی۔ ملاقاتاں وی محدود سن احباب دے نال تواتر نال ملاقات رہی۔ ایہناں وچ ڈاکٹر اعجاز خاور خواجہ، زاہد حسین (ہیرو) ، ڈاکٹر گلریز ، مصطفی کمال پاشا، ڈاکٹر ارشد بٹ، (سابقہ روزنامہ پاکستان میگزین ایڈیٹر) معین بٹ (فلم ساز)، معروف بلڈر زبیر میر، انجینئر اسد بٹ، سابقہ ایڈیشنل ایڈووکیٹ جنرل خاور ریاست چوہدری (کشمیری) ، ڈاکٹر زین، عبدالخالق انجم ، معروف ڈائریکٹر امیر حمزہ آصف، اینکر زوہیب بٹ، طارق بٹ (کسٹم) ،مدثر اقبال بٹ(سینئر صحافی) ابو زر معظم بٹ، خالد ہاشمی ایڈووکیٹ ، ذوالفقار علی بٹ، ڈی ایس پی گلزار بھائی (سپرنٹنڈنٹ جیل و دیگر احباب شامل سن ) پر افسوس کہ ہن دی وار ملاقاتاں وچ ایہناں دو سالاں وچ وچھڑن والیاں لئی مغفرت تے فاتحہ خوانی دے ادوار چلے جنہاں وچ مسیحائے شہر ڈاکٹر شہریار احمد شیخ دے اکلوتے بیٹے ڈاکٹر مبین احمد شیخ، پاء جی محمد اعظم بٹ شہیدؒ، جنید اکرم بٹ، سعید الرحمن بخاری، خواجہ عماد الدین جہے عمیق نگینے لوک شامل سن۔ سب دی گل بات وچ اک گل سی کہ انج دے نگینے وچھڑدے چلے جا رہے نیں کہ گویا معاشرت ای رخصت ہو چکی۔

کتھوں شروع کراں تے کدھر ختم کراں۔ میرا کوئی کالم انج دا وی ہوئے گاجیہڑا اعظم بھائی شہید ؒ تے خواجہ صاحب پڑھ نہ پان گے، کدی سوچیا نہیں سی نہ ای گمان کہ ہن ایہناں ولوں داد تے اصلاح توں محروم ہو جاواں گا۔ خواجہ صاحب اک ہمہ جہت شخصیت جس دے وصال نال ایہناں دے خاندان ای نہیں گوجرانوالہ بلکہ معاشرت دا ناقابل تلافی نقصان ہو گیا۔ کوئی اک گل ایہناں دی شخصیت دا کوئی اک انگ تے ہر انگ مثبت، کوئی اک پہلو، کوئی اک کردار ہوئے تے کجھ تحریر ہوئے۔

خواجہ حافظ عماد الدین کمال دے کشادہ دل تے اعلیٰ ظرف انسان سن۔ جناب حافظ انجم سعید جنہاں دا خواجہ صاحب نال لڑکپن توں سابقہ سی ، فکری اعتبار نال وی متفق رہے تے عملی طور اُتے وی نال رہے۔ فرماندے نیں کہ اختلاف دے باوجود تعلق نوں قائم کنج رکھنا اے، ایہہ میں خواجہ صاحب توں سکھیا، قبلہ خواجہ ندیم ریاض سیٹھی وائس پرنسپل پروفیسر ریٹائرڈ خواجہ صاحب لئی اک کھرے دوست تے سچے مسلمان عقیدہ رکھدے نیں۔ خواجہ صاحب دے وصال اُتے دل گرفتہ نیں جد کہ گوجرانوالہ دے ممتاز قانون دان دانشور، صاحب اسلوب کالم نگار جناب محمد سلیمان کھوکھر نوں نہ جانے الہام ہو گیا کہ اوہناں نے خواجہ صاحب دی زندگی وچ ای ایہناں دے کردار تے محبت دے اظہار نوں سپرد قرطاس کر دتا۔ جناب محمد سلیمان کھوکھر بذات خود فن تقریر وچ اپنا ثانی نہیں رکھدے پر خواجہ صاحب لئی جس فراخدلی نال اوہناں نے خراج تحسین پیش کیتا اوہ گھٹ لوکاں نوں نصیب اے۔

برادرم آغا سہیل نے 29 مارچ دی شام مینوں خواجہ صاحب دا پرسا قبول کرن نوں کہیا تے نال کہیا کہ بھائی جان ہمت نہیں ہو رہی سی کہ کنج خواجہ صاحب دا افسوس کراں۔ خواجہ صاحب دے وصال نال گوجرانوالہ دی فضا مزید اداس، غم زدہ ، سوگوار انج دی ہوئی کہ رُت ای بدل گئی۔میرے لئی گوجرانوالہ تے میرا آبائی گھر میرے پاء جی محمد اعظم بٹ شہید دی شہادت اُتے پروفیسر ڈاکٹر من موہن سنگھ دی نظم ’’امبی دابوٹا‘‘ تے پہلے ای ہو چکیا سی۔ جیہڑے موجود نیں اللہ دوستاں تے عزیز و اقارب نوں سلامت رکھے پر گوجرانوالہ نوں الوداع کہن دے علاوہ چارہ نہیں رہیا۔ ہن اوہ شہر جس وچ دل وسدا سی جنہاں دی وجہ نال دل وچ وسدا سی اوہ دلنشین قبرستاناں وچ رونق افروز ہو گئے۔ حافظ خواجہ عماد الدین نال تعلق پرانی وی سی تے گہرا وی۔ مینوں ایہناں نال ایس حد تیکر محبت اے کہ میں سرآپا آنسو بن جاواں ایس دا اندازہ ہر گز نہیں سی۔ اصل وچ خواجہ صاحب عزیز و اقارب دے ایس ویڑے دے بوہت اہم کردار سن جیہڑا ویڑہ میرا ویڑہ سی جس وچ میرے خاندان دے سارے افراد تے احباب ایس وچ شامل نیں۔ گوجرانوالہ چیمبر ز آف کامرس تے شہر دے سارے لوک خواجہ صاحب نال ہمیشہ رابطے وچ رہندے۔ مینوں خواجہ صاحب کدی ایہہ کہندے ہوندے کہ آصف صاحب تسیں ایم آر ڈی دے کنوینئر او نوجوان وکلاء دے صدر او یار تسیں وزٹنگ کارڈ بنوائو ایہہ یادگار رہوے گا ۔

کدی جاوید پال ایڈووکیٹ دے نال سیٹلائٹ ٹائون مارکیٹ وچ ایہہ کہندے ہوئے ملے کہ جاوید رحمت بٹ شہید دا خون رائیگاں نہیں جانا چاہیدا اے۔ کدی کالج دے دناں وچ غور کردے ہوئے یاد آئے کہ آپ نے جمعیت دے خلاف نعرہ لا آئے نیں۔ ہن ساڈی حمایت دا اعلان کرو۔ میری معذرت اُتے جناب حاجی محمد سعید بھٹی نوں لے آئے۔ کدی پہلواناں، کدی بدمعاشاں، کدی اولیا اللہ، کدی شہری رہنمائواں، کدی گوجرانوالہ دی تاریخ، کدی سیاسیات، کدی جمالیات، کدی اخلاقیات، کدی معاشرت و معاشیات اُتے حتیٰ کہ اک اک موضوع اُتے دانشوردے طور اُتے گل کردے ہوئے نظر آئے۔ خواجہ صاحب اک بہادر انسان سن پر بہادری دا اعلان تے دوست ہون دی اداکاری نہیں کردے سن۔ گوجرانوالہ پہلواناں دا شہر اے جیہڑے پہلوانی وچ ناکام ہوئے بدمعاش بن گئے۔سب توں واقف سن تے سب نوں انجوائے کردے سن۔ خواجہ صاحب نوں زندگی وچ اداکاری نہیں کرنا پئی اوہ جویں دے سن اونج دے ای رہندے سن میں مال و متاع والے نوں خاندانی نہیں سمجھدا کردار دی وراثت والے نوں خاندانی سمجھنا واں۔ خواجہ صاحب بذات خود اک باکردار، اخلاق یافتہ، روایات دے امین، متقی، پرہیز گار، دوستاں دے دوست تے بھروسے والے یار سن۔ مینوں اک وار دسیا کہ دوستاں وچ مینوں ضیاء اللہ عرفانی تے رشتہ داراں وچ حافظ ضیاء الرحمن ڈار صاحب مینوں سب توں زیادہ عزیز نیں۔ میں کہیا کہ خواجہ صاحب اسیں راہ گیر کتھے کھڑے آں فرمان لگے کہ میں آپ دا مقتدی تے مقلد واں تہاڈے نال عشق کرنا واں۔ جناب مقصود احمد بٹ صاحب تے جناب محمد سلیمان کھوکھر صاحب ایہناں دے آئیڈیل ای نہیں باقاعدہ باوثوق ذرائع دی حیثیت رکھدے سن۔ خواجہ صاحب دا ہر صبح دوستاں نوں قرآنی آیات دے نال صبح دا پیغام آ جایا کردا۔ بزلہ سنجی، مزاح، سنجیدگی سچائی، حقیقت سب کجھ ایہناں دی شخصیت وچ موجود سی۔ اوہ اک عاجز تے سچے انسان سن۔
ایہناں دے والد جناب خواجہ محمد یوسف میرے ابا جی دے دوستاں وچوں سن بوہت سارے ناطے تے سانجھاں خواجہ صاحب نال لے گئے جے کدی میری کسے تحریر وچ کسے شخصیت دا ذکر نہ ہو پاندا یاد نہ رہندا تے فون کر کے کہندے آصف صاحب تسیں فلاں صاحب دا ذکر نہیں کیتا۔

فیر ایس دی پوری زندگی لمحیاں دھرا دیندے۔ خواجہ عماد الدین نے پوری زندگی اپنی حقیقی فطرت دے مطابق لنگھائی اوہ انج دی دلنشیں شخصیت سن۔ آخری تن وار فون کالاں یاد نیں اک کالم اُتے ودھدی ہوئی گل بات جنہاں وچ گوجرانوالہ دے سپوت محقق، دانشور تے ہمہ جہت شخصیت جناب مقصود احمد بٹ (روزنامہ جنگ ) دے نال فون اُتے گفتگو دی رواداد، اپنے بیمار ہون دا ہلکا جہیا تاثر دین دی فون کال۔ فیر ایہناں دے والد گرامی جناب خواجہ محمد یوسف دا وصال ہویا میں فون کیتا جیہڑا اٹینڈ نہ ہویا فیر میں افسوس تے مغفرت دی دعا دتی مسیج چھڈیا ہویا سی جیہڑا اگلے دن جواب وچ شکریہ بٹ صاحب ! ایہناں دے وصال توں بعد مینوں شکریہ انج لگیا کہ کالج توں لے کے آخر ی لمحے تیکر دا شکریہ ادا کر گئے۔