سمت دا تعین

بھارت و امریکہ ایکے نال پاک چین یکجا ہوئے نیں تے پاکستان نے بیرونی تعلقات دی سمت تعین کردے ہوئے چین نوں ترجیحی حیثیت ملی اے

حمیداللہ بھٹی

بدھ 30 جون نوں آئندہ مالی سال دے بجٹ دا عمل مکمل ہون اُتے عمران خان نے قومی اسمبلی وچ خطاب کردے ہوئے بیرونی حوالے نال پاکستان دی ترجیحات دا جیہڑا اعلان کیتا اے اوہ اندازیاں تے توقعات دے برعکس نہیں کیوں جے اقتدار وچ آن توں پہلاں وی اوہ امریکی جنگ وچ شراکت داری دے سخت ناقد سن تے ناپسندیدگی دا اظہار کردے رہے نیں۔ اقتدار دے تن ورہے لنگھن دے بعد تیکر بیرونی تعلقات دا جائزہ لین تے نظر ثانی دا عمل کیوں التوا وچ رہیا ایس دا جواب اوہ ای دے سکدے نیں مبصرین تے پہلی دو حکومتاں دے دوران ای امکان ظاہر کرن لگے سن کہ پاکستان دا چین ولوں جھکائو ودھن لگیا اے ایس لئی عمران خان دا بدلیا لہجہ کسے نوں چونکان دا باعث نہیں بنیا البتہ پاک امریکہ تعلقات دے بارے پایا جان والا معمولی جہیا ابہم وی دور ہو گیا اے۔ ڈرون حملے کئی ورہے پہلاں بند ہو چکے ہن لندن وچ قیام پذیر الطاف حسین نوں نشانہ بنان دی اجازت دا ذکر سپ لنگھن توں بعد لکیر پیٹن دے مترادف اے۔ ہرزی شعور بخوبی واقف اے کہ پاکستان جنگ دے خاتمے تے افغانستان وچ امن دا شدت نال خواہاں اے اوہ نیٹو انخلا دے بعد پسند دی حکومت دا وی متمنی نہیں فیر وزیراعظم کیوں اچانک گرجے تے برسے ایس دی وجوہات سمجھن وچ کوئی مشکل نہیں۔
امریکی وعدہ خلافیاں تے چالاکیاں نے پاکستان نوں دور کیتا اے تے بھارت و امریکہ ودھدے مراسم نے چین نوں پاکستان مضبوط کرن دا خیال آیا اے۔ بھارت و امریکہ ایکے نال پاک چین یکجا ہوئے نیں تے پاکستان نے بیرونی تعلقات دی سمت تعین کردے ہوئے چین نوں ترجیحی حیثیت ملی اے۔ سمت دی تبدیلی دا تعین اچانک نہیں ہویا بلکہ کئی ورھیاں توں کم ہو رہیا اے یکم جون نوں خطے دی بدلدی صورت حال دے تناظر وچ فوج دی بریفنگ غیر معمولی اے جس نال سیاسی و عسکری قیادت اک پیج اُتے آ گئی اے پر سرحداں تے فضائواں وچ دیدہ و نادیدہ خطرات دا ادراک کردے ہوئے سمت دے تعین وچ جذباتی ہون دی بجائے ہوش نال مظاہرہ کرن دی لوڑ اے۔
مسئلہ کشمیر اُتے پاک بھارت ٹکرائو دے خدشات دے دناں وچ لداخ تے ڈوکلام وچ بھارتی تے چینی فوجیاں دے وچکار ہون والی ہاتھا پائی تے دو بدولڑائی نال پاکستان اُتے نہ صرف دبائو گھٹ ہویا بلکہ بھارت دی پوری دنیا وچ شرمندگی ہوئی جدوں امریکہ ولوں بھارت نوں اتحادی بناندے ہوئے غیر معمولی مراعات نال نوازنا شروع کیتا گیا تے پاکستان نے چین دا تزویراتی اتحادی بنن وچ عافیت محسوس کیتی جیہڑے لوک سی پیک نوں محض اک معاشی منصوبہ سمجھدے نیں ایہہ خیال جزوی طور اُتے درست اے پر سی پیک اصل وچ دفاعی منصوبہ اے جس نے دونواں ملکاں نوں باہم جوڑ دتا اے ہن اک ملک نوں نقصان دونواں دا نقصان تصور ہوئے گا جنوبی ایشیا دے دونواں ایٹمی ملکاں وچ بظاہر جنگ دے آثار گھٹ نیں جے کدی انج دی نوبت آندی اے تے پاک چین اک صفحے اُتے ہون گے۔
ایس وچ کوئی ابہام نہیں پاکستان اپنی خارجہ پالیسی دی سمت تبدیل تے کئی دہائیاں نال امریکہ اُتے انحصار دا سلسلہ ختم کر رہیا اے پر ایہہ سب کجھ اچانک نہیں آصف زرداری نے بطور صدر ای نویں سمت دے تعین اُتے کم شروع کر دتا سی ایہناں دے دور وچ ایران نال معاہدے ہوئے تے چین نال قائم سفارتی تعلقات نوں ہر شعبے تیکر وسعت دتی گئی بعد وچ قائم ہون والی حکومت نے وی ایسے پہلو اُتے کم کیتا جس دا نتیجہ عمران خان دے لہجے وچ موجودہ تلخی نال ظاہر ہو رہیا اے کہ پاکستان نے دہشت گردی دے خلاف صدقِ دل نال کم کیتا جس دے دوران 75 ہزار توں ودھ انسانی جاناں لقمہ اجل بنن جد کہ بھاری بھر گھٹ نیٹو ٹینکرز نے شاہراہواں تے پل الگ شکستہ کر دتے ایس نقصان دا تخمینہ ماہرین اک کھرب ڈالر توں ودھ لاندے نیں بم دھماکیاں نال ہون والے مالی نقصان دا اندازہ وی لگ بھگ اینا ای اے پر مداوے دے طور اُتے بوہت گھٹ ادائیگی کیتی گئی نقصان دے باوجود پاکستان دے ثابت قدم رہن اُتے تحسین دی بجائے اُلٹا الزام لائے گئے تے ڈومور دا تقاضا کیتا جاندا رہیا کابل تیکر گرفت رکھن والی حامد کرزئی تے اشرف غنی جہی کٹھ پتلیاں وی پاکستان نوں موردِ الزام ٹھہراندیاں رہیاں تے پاکستان دی نیت اُتے شک کردے ہوئے کچوکے لگان دا عمل جاری رکھیا گیا ہارٹ آف ایشیا کانفرنس دے دوران امرتسر وچ سرتاج عزیز نوں اک قسم دا محبوس رکھیا گیا ایہناں حالات وچ وفا اُتے ثابت قدم رہنا ممکن نہیں رہندا۔
سلالہ چیک پوسٹ اُتے حملہ کر کے پاکستانی سکیورٹی اہلکاراں نوں شہید کیتا گیا ڈرون حملیاں دی گل کریئے تے سابق فاٹا سنے کے پی کے دے بندوبستی علاقیاں تے بلوچستان تیکر نوں نشانہ بنایا گیا اسامہ بن لادن دی تلاش دی آڑ وچ ہون والے اپریشن نال دہشت گردی دے خلاف جنگ وچ فرنٹ لائن اتحادی نوں بدنام کرن دی کوشش کیتی گئی امریکی اخبارات وال سٹر یٹ جنرل تے نیو یارک ٹائمز ڈرون حملے حکومت دی اجازت نال ہون دا پراپیگنڈہ کردے رہے تاکہ ملک سیاسی افراتفری دا شکار ہو جائے ہن وی پاکستان ولں انخلا وچ مکمل تعاون دے باوجود میامی ہیر الڈ وچ چھپن والے مضمون وچ پاکستان دا تعلق دہشت گردی تے منشیات نال جوڑن دی کوشش کیتی گئی اے۔ ایہہ پاکستانی خلوص اُتے شک دی انتہا اے عین ممکن اے پاکستان کجھ عرصہ مزید چپ رہندا پر دونواں ملکاں وچ عسکری تربیتی تعاون ختم ہون تے ہتھیاراں دی فراہمی اُتے پابندی نے فرنٹ لائن اتحادی نوں قبل از وقت متبادل ول جان اُتے مجبور کر دتا انجام کار دونویں ملکاںوچ جاری تعاون وچ تعطل ودھ گیا اے۔
پاکستان تے بھارت وچکار سفارتی تنائو پہلی وار نہیں آیا ایس توں پہلاں وی انج دے حالات بنے جس نال دونواں ملکاں وچ سفارتکاری محدود ہوئی پر بھارت ولوں کشمیر دی خصوصی حیثیت دے یکطرفہ خاتمے اُتے پاکستان نوں امید سی کہ امریکہ نہ صرف بھارت دی مزمت کرے گا بلکہ مودی نوں یکطرفہ اقدام واپس لین اُتے دبائو پائے گا پر توقعات دے برعکس ٹرمپ نے دونواں ملکاں نوں ثالثی دی پیشکش کیتی جنہوں پاکستان نے قبول کر لیا پر بھارت نے امریکہ پیشکش رد کر دتی پیشکش رد ہون اُتے نتیجہ خیز اقدام دی بجائے ٹرمپ نے خاموشی اختیار کر لئی جس دا مطلب سی کہ امریکہ نوں جنوبی ایشیا دا پرانی سئلہ حل کران نال نہیں بلکہ بھارتی خوشنودی نال دلچسپی اے۔ بھارت ولں دوجی وار ایٹمی دھماکیاں تے پاکستان نوں دتی جان والی دھمکیاں دے باوجود سخت رد عمل دین دے دناں وچ وی امریکہ نے نواز شریف نوں ای ٹھنڈا رہن تے جواب وچ دھماکے کرن توں باز رہن دا مشورہ دتا جس نال پاکستان بدظن ہوندا گیا تے ایہنوں خارجہ سمت اُتے نظر ثانی کرن تے سمت بدلن دی لوڑ محسوس ہوئی۔
کوشش دے باوجود پاکستان ایف اے ٹی ایف دی گرے لسٹ توں نہیں نکل سکیا جس دی وجہ امریکہ، بھارت تے فرانس دا اتحاد اے تنے مل کے یورپی یونین ولوں پاکستان اُتے پابندیاں عائد کرانا چاہندے نیں جس دا پاکستانی قیادت نوں مکمل ادراک اے کیوں جے سری لنکا 40 وچوں 27 نکات اُتے عمل کردا اے تے ایف اے ٹی ایف مطمئن ہو جاندا اے پر پاکستان 27 وچوں 26 مطالبے پورے کرن دے باوجود گرے لسٹ توں نہیں نکل پاندا جے پاکستان نے سمت دا تعین کردے ہوئے امریکی دبائو نال گلوخلاصی حاصل کرن دا فیصلہ کر ای لیا اے تے پاکستان نوں جوش دے نال ہوش دا دامن جھٹکنا نہیں چاہیدا سمت دے تعین وچ حکمت و تدبر نال کم لینا ای ملک لئی سود مند اے۔