کلچرل اوور لیپ

ساڈی سب دی سانجھی ذمہ داری اے کہ اسیں پنجاب کھانے تے رہتل نوں آن بان تے شان نال ہر صوبے چے پروان چڑھا ئیے

فرحانہ مرزا

جد اج میں بازار خرید و فروخت کرن گئی ۔ اکثر میں پھل، سبزی لینی ہووے تے جیکسن ہائیٹس توں کرنی آں۔ اوتھے تازہ سبزیاں تے پھل ملدے نیں۔ خیر پھل سبزی ہر تھاں تے تازہ ملدی اے پر بہتے پاکستانی انڈین تے بنگالی جیکسن ہائٹس تے سبزیاں لین جاندے نیں کیونکہ اوتھوں کریلے، بھنڈیاں، کچنار، ساگ، میتھی، مٹر، آلو ہر طرح دی سبزی ، بھاجی ملدی اے۔ جناں دا من سانوں پیا ہویا اے۔
اج اوتھے جا کے مینوں بڑی خوشی ہوئی جد اوتھے مینوں پیلے پیلے پھُلاں والی کھڑی ہوئی سرسوں ملی۔ ہری ہری سرسو ں وچ پیلے پیلے پھُل بڑے سوہنے تے من موہنے لگ رہے سن۔ پھبدے پئے سن۔ میرے دماغ چ ایہہ شعر گونجن لگ پیا۔
سرسوں پھول بنی اور کوئل کُوکت راگ ملھار
ناریاں جھولے ڈال کے ویکھت ہیں ساون کی دھار
کھڑی سرسوں مینوں ماضی دے دریچیاں چ کھچ کے لئے گئی۔ مینوں نیو یارک دے علاقے جیکن ہائٹس دے اک گروسری سٹور تے اپنا پنڈ دسن لگ پیا تے ایہہ گل مینوں بالکل صحیح جاپن لگ پئی کہ اسیں تے پنڈ چوں نکل آئے پر پنڈ ساڈے اندروں نہیں نکلیا۔ میں پچھلے پیری دور ماضی وچ اپڑ گئی کچا ویہڑہ، کچی رسوئی کچے کمرے تے اک پاسے ویہڑے چ مال ڈنگر بجھے ہوئے۔ سارا نقشہ میریاں نظراں دے ساہمنے آ گیا۔ دادا، دادی دی بہار سچیاں رشتیاں دی مہکار۔ پوہ ، ماگھ دے دن سن اسیں لہور توں ہمراجپورہ (سانگلہ ہل ) پنڈ گئے ہوئے ساں۔ اسیں شاماں ویلے پہنچے۔ سانوں اکثر ساڈے رشتے دار کہندے ہندے سن کہ رات والے پروہنے آ گئے کیونکہ میرے والد محترم دفتر توں واپس آن توں بعد پنڈ ول ٹردے سن۔ اسیں اوس ویلے پہنچدے سی جد شام دی دہلیز تے رات دستک دے رہی ہندی سی۔ دادی نے پچھیا کیہ پکاواں۔ سویر لئی۔ رات دا روٹی ٹُکر ہو چکیا سی۔ ساڈا سب دا جواب ایہی سی کہ ساگ کھاواں گے۔ اوہناں نے ساگ درانتی نال کٹیا۔ نالے باتھو دی گٹھی لئی۔ نمی نمی اگ تے ساری رات ساگ پکدا رہیا۔ پتہ نہیں شام دا ٹائم سی جد دادی اماں جناں نوں اسیں ’’بے جی ‘‘ کہندے ساں اوہناں نے ساگ توں پانی لا کے باتھو پایا۔ تے فجر ویلے تک پکدا رہیا۔ مٹھی مٹھی، نمی نمی اگ تے۔ فیر اوہناں نے فجر پڑھ کے اوہدے وچ آٹا پا کے چنگی طراں گھوٹیا۔ نال ای میری ماں نے لسی رڑکے مکھن کڈلیا جد اسیں سوکے اُٹھے تے مکئی دیاں روٹیاں، مکھن دا چھنا، لسی دا ڈول تے ساگ ادرک دے تڑکے نال تیار ہو کے ساڈے سامنے پیا ہویا سی۔ کیہ سوہنی خوشبو سی جیہڑی چارچوفیرے پھیلی سی کیہ سوہنے دیہاڑے تے کیہ خالص محبتاں سن۔ خیر اسیں اج پنجابی کھانیاں یعنی کھابیاں دی گل کرن لگے آں۔ پنجابی کھابیاں چ مسی روٹی، مکئی دی روٹی، سرسوں دا ساگ، لسی، مکھن، گردے کپورے، تیتر بٹیر ، کھد، سری پاوے تے چکڑ چھولے مشہور نیں۔ دہی بھلے، پکوڑے، پکوڑیاں، کڑھی، تے خاص انداز چ بنیاں پنجابی سبزیاں۔
پنجاب دے کھانے پنجاب دے مختلف علاقیاں چ ملدے نیں جسطراں سانگلہ دے پکوڑے سموسے، کھوئے والی قلفیاں، کھوئے والی برفی، ملتان دا سوہن حلوہ، گوجرانوالہ دے تیتر بٹیر، پھجے دے سری پاوے، کھد، لہور دے مختلف علاقیاں چ ملدا گردے کپوریاں دا ٹکا ٹک۔ کسے دوجے صوبے چ ساگ، مکئی دی روٹی، میتی روٹی، چاٹی دی لسی نال کٹے ہوئے امب تے ساون بھادوں چ گھراں چ خاص طور تے تیار کیتے ہوئے پُوڑے، سوجی دا حلوہ تے گرما گرم پکوڑے۔ لہوریاں دا تے پنجاب بھر وچ حلوہ پوری، چکڑ چھولے، مرغ چھولے، کوفتے چھولے بڑے شوق نال کھادے جاندے نیں۔
لیکن ایناں دے نال نال دوجے کلچر زدا اوور لیپ وی پنجابی ثقافت چ پروان چڑھ رہیا اے۔ شاید پنجاب دی دھرتی ای انج دی اے لیندا پنجاب ہووے یا چڑھدا پنجاب۔ ساڈی تاریخ تے ثقافت ہمیشہ ای دوجیاں تہذیباں تے ثقافت دا اوور لیپ رہیا۔ حکمران پنجاب چوں نہیں ہوئے سوائے رنجیت سنگھ پنجابی سی۔ رومانوی کردار دھیاں ستیاہ پنجاب دیاں تے گھبرو جوان ہمیشہ دوجی تہذیباں توں رہے نیں۔ واقع پنجاب چ چکڑ چھولے پکدے / بندے نیں۔ یعنی مینوں تے اینج جاپدا اے کہ پنجاب دی ثقافت چ وی دوجیاں تہذیباں دا چکڑ ای کھلیارہیا اے۔ پنجابی زبان وی گواچ گئی اے کافی سارے اکھر اردو دے استعمال ہو رہے نیں۔ پنجاب چ اج کل شینواری، پشاوری، چپل کباب، بلوچی سجی، سندھی بریانی، کشمیری چاہ، دم پخت، کھڈا دنبہ، عربی ہریسہ ، کوئٹہ کیفے وغیرہ شامل نیں۔ گل ایتھے ای نہیں مکدی پنجاب چ باہردے ملکاںدے پنیرے، شوارمے، پیٹیز وغیرہ وی رائج ہو رہے نیں۔ لیکن کدی ایہہ کسے نے سوچیا اے کہ دوجے صوبیاں تے علاقیاں چ پنجاب دے کسے کھانے دا کوئی بازار، دکان حتیٰ کہ ریڑھی وی نہیں اے۔
ایہہ ساڈی ذمہ داری سی کہ اسیں پنجاب دے کھانے ساریاں تھاواں تے رائج کردے اسیں ایڈے نکمے آں کہ اسیں دوجیاں ڈشاں نوں پنجاب چ رائج کیتا تے اپنے سارے سواد تے ذائقے کھُڈے لائن لا دتے اسیں اپنے کھانیاں نوں پرموٹ نہیں کیتا۔ پنجابی ہمیشہ تو لائی لگ رہے نیں یا شاید ایہہ کہہ سکنے آں کہ پنجابیاں دا دل گردہ بڑا وڈا ہندا اے۔ ایہہ ہر آن والے بندے، تہذیب، ثقافت نوں گلے لاندے نیں۔ ایتھوں دے پانی چ محبت، پیار تے مہمان نوازی بھری ہوئی اے۔ ایناں ساریاں گلاں دے نال نال پنجاب دے لوکاں نوں وی چاہیدا اے کہ دوجے علاقیاں چ جا کے اپنے کھانے پرموٹ کرن۔ تاکہ اوہناں صوبیاں دے لوکی وی پنجاب دے کھابیاں دا ذائقہ چکھ سکن۔ پنجاب دی اصل تہذیب و ثقافت مٹدی جا رہی اے۔ جیہڑی کہ حوصلہ افزاء گل نہیں۔ سندھی بریانی، شوارما، پزا، چپلی کباب، بلوچی سجی دے سٹال تھاں تھاں تے ملن گے ۔ اسیں کسے ثقافت یا کھانے دے خلاف نہیں ،سانوں پنجابیاں نوں ہوش دے ناخن لینے ہون گے۔ اچار، چٹنی، سلاد، کھیرے، تر، گنڈے دوپہر دی روٹی نال شوق نال کھادے جاندے نیں لیکن ایہہ کیہ اچار وی شکار پور مشہور ہون لگ پیا۔ ہن پنجاب دے وڈے شہراں چ فوڈ سٹریٹس بن گئیاں نیں تے فلوٹ جد دن دیہاڑے قذافی سٹیڈیم، فورٹریس چے نکل دے نیں تے لوکاں نوں ساگ، مکئی دی روٹی، مسی روٹی تے دوجیاں پنجابی کھانیاں دا دیدار ہو جاندا اے۔
ساڈی سب دی سانجھی ذمہ داری اے کہ اسیں پنجاب کھانے تے رہتل نوں آن بان تے شان نال ہر صوبے چے پروان چڑھا ئیے۔ تے پنجاب دے کھانے نال لوکاں نوں روشناس کروائیے تاکہ اوہناں علاقیاں چ وی ساڈے کھانے پہنچ جان۔ تے ساڈے پنجاب دے کھانے صرف داستاناں تے کہانیاں دا حصہ بن کے ناں رہ جان۔ بلکہ ساڈے کھانے نسل در نسل چلدے رہن۔ میرا تے خیال اے کہ ہر ثقافت دے کھانے نوں ہر ثقافت نال روشناس کروایا جائے تے لوکاں تے ثقافتاں دا میل ملاپ ودے۔ ہر اک نوں تھاں دئیے تے کھلے دل نال جیویں پنجاب دی دھرتی قبول کردی اے پنجابی کھانے دوجے علاقے وی پکان ۔ ایہدے چ اصل محنت پنجابیاں نوں کرنی پئے گئی تاکہ پنجاب دے کھانے وی صفحہ ہستی تے رہن۔ کوئی ثقافت کسے نوں اوور لیپ ناں کرے بلکہ اک دوجے دا مان ودھان۔