3 ہزار ایکڑ رقبے اُتے سمارٹ جنگل لان دا منصوبہ
اک کروڑ پودے لائے جان گے جنہاں دی حفاظت لئی ڈرون تے سنسر وی استعمال ہون گے
عیشۃ الراضیہ پیرزادہ
ایس جدید دور وچ جدوں تقریباََ ہر مادی شے وچ سینسرز دا استعمال ہو رہیا اے انج پاکستان وچ اک انج دا جنگل وی متعارف کروایا جا رہیا اے جس دے پودیاں وچ سینسرز نصب ہون گے۔
وزیراعظم عمران خان نے پچھلے دناں لہور وچ اک انج دے ای سمارٹ جنگل دا افتتاح کیتا اے جس دے حوالے نال فراہم کیتی جان والی تفصیل دے مطابق ایس جنگل وچ اک کروڑ پودے لائے جان گے تے ایہناں پودیاں دی نگرانی سینسر دی مدد نال کیتی جائے گی۔ سینسر دی مدد نال ایہناں دی بڑھوتری اُتے نظر رکھی جا سکے گی تے ایہہ وی پتہ چلایا جا سکے گا کہ کوئی ایہناں پودیاں نوں نقصان تے نہیں اپڑا رہیا۔ ایہہ جنگل راوی ریور فرنٹ منصوبے دا حصہ ہوئے گا۔ راوی ریور فرنٹ اوہ جدید شہر اے جیہڑا دریائے راوی دے کنارے 46 کلومیٹر دے علاقے اُتے آباد کیتا جا رہیا اے۔ ایہہ منصوبہ موجودہ حکومت نے باقاعدہ طور اُتے حال ای وچ شروع کیتا اے۔
راوی ریور فرنٹ شہر وچ ’’رکھ جھوک‘‘ دے مقام اُتے سمارٹ جنگل تقریباً تن ہزار ایکڑ توں زیادہ رقبے اُتے اگایا جائے گا۔ جنگل لان لئی راوی اربن ڈویلپمنٹ اتھارٹی (آر یو ڈی اے) نے چینی ٹیکنالوجی کمپنی ہواوے دے نال اک معاہدہ کیتا اے آر یو ڈی اے دے چیئر مین عمران امین نے لہور وچ منعقدہ سمارٹ جنگل دی افتتاحی تقریب دے موقعے اُتے دسیا کہ ٹیکنالوجی کمپنی ہواوے پودیاں دی نگرانی سمارٹ سینسر دے ذریعے کرے گی۔ فضائی نگرانی نال آئندہ ایس گل دا پتہ لایا جا سکے گا کہ جنگل وچ کٹائی تے نہیں کیتی جا رہی۔
ایس پروسس وچ ٹیکنالوجی دی مدد نال نہ صرف تہانوں گھر بیٹھے پتہ چلدا رہندا اے کہ کس پودے نوں کدوں پانی دی لوڑ اے بلکہ تسیں اوتھوں ای پودیاں نوں پانی تے کھاد وغیرہ وی دے سکدے او۔ انج آئی او ٹیز یعنی انٹرنیٹ آف تھنگز دے ذریعے ممکن ہوندا اے۔ بنیادی طور اُتے ایہہ انج دے آلات دا اک جال اے جیہڑا انسان یا کمپیوٹر دی مدد دے بغیر اک نیٹ ورک دے ذریعے ڈیٹا یا معلومات اک دوجے تیکر گھل سکدے نیں۔ زراعت یا شجر کاری دی صورت وچ ایہہ سینسر، آلات، پودیاں دی کاشت دی تھاں یا ایہناں دے آلے دوالے ماحول وچ نصب ہوندے نیں جیہڑے انٹرنیٹ نال جڑے ہوندے نیں۔ ایہہ سینسر جیہڑی معلومات حاصل کردے نیں ایہنوں موبائل فون اُتے مخصوص ایپ توں ویکھیا جا سکدا اے۔ آئی او ٹیز ایہناں ساری معلومات نوں ڈیجیٹل شکل وچ حاصل کردے نیں تے اک تجزیے دے بعد ایہناں نوں انج دی زبان وچ تبدیل کر دیندے نیں جیہڑی اک عام بندے لئی سمجھنا آسان ہوندی اے۔
ایس معلومات دی روشنی وچ تسیں اپنے پودیاں دی صحت توں ہر ویلے باخبر رہندے او۔تسیں ویلے اُتے ایہناں نوں پانی تے کھاد وغیرہ دے سکدے او تے ایہہ دونویں شیواں تہانوں بالکل صحیح تناسب وچ دتیاں جاندیاں نیں۔ ٹیکنالوجی تہانوں دس دیندی اے کہ پودیاں نوں کنہا پانی چاہیدی اے یا کنہی خوراک چاہیدی اے۔ آئی او ٹیز دے نظام وچ ایہہ وی ممکن سی کہ اک خود کار نظام دے ذریعے جنگل یا پودیاں نوں پانی وی دے دتا جائے ڈرپ اریگیشن نظام دے تحت ہر پودے نوں انفرادی طور اُتے پانی اپڑایا جاندا اے۔ سمارٹ فاریسٹ وچ ایسے ڈرپ اریگیشن سسٹم نوں سینسر دے نظام نال جوڑ دتا جاندا اے۔ پودیاں دی نگرانی کرن والے بندے نوں جدوں پتہ چلدا اے کہ پودیاں نوں پانی دی لوڑ اے تے اوہ اپنے موبائل فون اُتے مخصوص ایپلیکیشن دے ذریعے ڈرپ اریگیشن نوں چلا دتا جاندا اے تاں ہجے ایس نظام نوں پورے جنگل دے بجائے محدود سطح اُتے رائج کیتا جا رہیا اے۔ ماہرین دے مطابق پاکستان اوہناں ملکاں وچ شامل اے جنہاں نوں موسمیاتی تبدیلیاں دے منفی اثرات دا ساہمنا اے تے آن والے دناں وچ پانی دی کمی تے خوراک دی قلت جہے مسائل درپیش ہو سکدے نیں۔انج دے حالات وچ ماہرین ٹیکنالوجی دے استعمال نال زراعت تے شجر کاری وچ جدت لیان دا مشورہ دے رہے نیں پر ٹیکنالوجی یا سمارٹ زراعت پاکستان دی مدد کنج کر سکدی اے؟ ٹیکنالوجی دے استعمال نال اک سمارٹ جنگل وچ درختاں لئی لائے گئے پودیاں نوں مرجھان توں ودھ بچایا جا سکدا اے۔ آئی او ٹیز دے علاوہ ڈرون کیمریاں دی مدد نال وی انج دے جنگلاں دی نگرانی کیتی جاندی اے تاکہ ایس گل نوں یقینی بنایا جا سکے کہ اوتھوں غیر قانونی کٹائی نہ ہوئے۔ انج زیادہ وڈے علاقے اُتے جنگل ودھ سکدا اے تے جنہا وڈا جنگل ہوئے گا اوہ اینی ای زیادہ فضا وچ موجود کاربن یا کاربن ڈائی آکسائیڈ گیس نوں جذب کر پائے گا۔ ماہرین دے مطابق موسمیاتی تبدیلیاں دے منفی اثرات توں بچن لئی ضروری اے کہ فضا وچ کاربن ڈائی آکسائیڈ دا تناسب گھٹ توں گھٹ رہوے۔ درخت انسانی ضرورت لئی آکسیجن وی مہیا کردے نیں۔ اک مصنوعی طور اُتے روایتی انداز وچ اگائے گئے کھیت یا جنگل دے مقابلے وچ سمارٹ جنگل وچ پودیاں نوں صرف لوڑ دے ویلے تے لوڑ دے مطابق پانی ملدا اے انج پانی دی اک بوہت وڈی مقدار جیہڑی روایتی طریقہ آبپاشی وچ ضائع ہو جاندی اے ایہنوں بچا لیا جاندا اے۔
آر آئی یو ڈی دے ترجمان دے مطابق سمارٹ جنگل وچ زیادہ تر مقامی درخت لائے جان گے جنہاں نوں پانی دی لوڑ گھٹ ہوندی اے تے ایہناں دے ذریعے لکڑی دی پیداوار زیادہ ہوندی اے انج مقامی درخت زیر زمین پانی دی مقدار لئی وی کوئی مسئلہ نہیں بن دے۔ ایس طریقے توں بچایا جان والا پانی زیر زمین پانی دے ذخیرے نوں ختم ہون توں بچا سکدا اے جیہڑا اجناس تے خوراک لان لئی میسر رہندا اے۔
جھوک رکھ وچ لائے جان والے سمارٹ جنگل وچ اک حصہ باغات تے کھیتاں اُتے وی مشتمل ہوئے گا۔ سمارٹ زراعت یا شجر کاری دے ذریعے کھیتاں وچ گھٹ خرچ اُتے زیادہ پیداوار حاصل کیتی جا سکے گی۔ پاکستان وچ فصلاں وغیرہ نوں عام طور اُتے یا تے زیادہ پانی لا دتا جاندا اے یا فیر گھٹ پانی لگدا اے کیوں جے ایہہ اندازے اُتے ہوندا اے۔جدید نظام دے ذریعے فصلاں نوں ایہناں دی ضرورت دے مطابق پانی دیندے نیں۔ ایسے طرح کھاد وی ایہناں نوں ضرورت دے مطابق دتی جاندی اے تے صحیح قسم دی کھاد دتی جاندی اے۔ ایس طرح نہ صرف کسان دا خرچ بچ دا اے بلکہ پودے دی صحت چنگی ہون دی وجہ نال ایس دی پیداوار وچ وی وادھا ہو جاندا اے۔ زراعت وچ سمارٹ طریقیاں دے استعمال نال پاکستان خوراک دی کمی جہے مسئلیاں نال نمٹ سکدا اے۔
انور خان لودھی
وزیراعظم عمران خان نے لہور وچ سمارٹ جنگل دے ناں توں جس منصوبے دا افتتاح کیتا اے ایس دے تحت اک کروڑ پودے لائے جان گے تے ایہناں پودیاں دی نگرانی سینسرز دی مدد نال کیتی جائے گی۔ سینسرز دی مدد نال ایہناں دی نشوونما اُتے نظر رکھی جا سکے گی تے ایہہ وی پتہ لایا جا سکے گا کہ پودیاں نوں کسے نقصان دا اندیشہ یا ایہناں نوں اکھاڑیا تے نہیں جا رہیا۔ ایہہ جنگل راوی ریور فرنٹ منصوبے دا حصہ ہوئے گا۔ راوی ریور فرنٹ اوہ جدید شہر اے جیہڑا دریائے راوی دے کنارے 46 کلومیٹر دے علاقے اُتے آباد کیتا جا رہیا اے جس وچ رکھ جھوک دے مقام اُتے سمارٹ جنگل تقریباً 24 ہزار کنال توں زیادہ رقبے اُتے اگایا جائے گا۔ جنگل اگان لئی راوی اربن ڈویلپمنٹ اتھارٹی (آر یو ڈی اے) نے چینی ٹیکنالوجی کمپنی دے نال اک معاہدہ کیتا اے کرئہ ارض دا درجہ حرارت ودھ رہیا اے ایس دے نتائج اینے خوفناک نیں کہ جے ایہناں دا ادراک ہو جائے تے ہر انسان روزی کمان لئی کم اُتے جان دی بجائے درخت لان نکل پئے۔ وزیراعظم عمران خان دا ودھ توں ودھ درخت لان دا ویژن ہمہ جہت اے۔ درخت ماحول نوں متوازن رکھدے ای نیں معیشت دا وی سہارا نیں۔ عمران خان نے ریاستی وسائل نوں جنگلات نال نمو دین دا جیہڑا رستہ اختیار کیتا اے اوہ گھٹ خرچ تے بالانشیں اے۔اقوام متحدہ دے کنوینشن (یو این سی سی ڈی ) دا کہنا اے کہ پچھلے 30 ورھیاں وچ زمین دے قدرتی ذخائر دا استعمال دگنا ہو گیا۔ ہر سال 15 ارب درخت کٹے جا رہے نیں زمین زندہ رہوے گی تے اسیں زندہ رہاں گے۔ ایہہ گل بنی نوع انسان نوں سمجھن وچ بڑی دیر لگی اے۔ ایس سال ماحولیات دا عالمی دن ساڈے لئی ایس لئی اہم سی کہ ایس مناسبت نال بین الاقوامی کانفرنس دا میزبان پاکستان سی۔ ایس سال عالمی یوم ماحولیات دی تھیم، قدرتی ماحول دی بحالی ، رکھی گئی۔ عالمی سطح اُتے حکومت پاکستان ولوں قدرتی ماحول دی بحالی لئی شروع کردہ ایس بلین ٹری منصوبے نوں عالمی سطح اُتے سراہیا جا رہیا اے۔ ایسے وجہ نال پاکستان نوں ایس سال عالمی یوم ماحولیات دی میزبانی لئی چنیا گیا۔ ٹین بلین ٹری، کلین گرین پاکستان، الیکٹرک وہیکل پالیسی، نیشنل پارکس تے گرین جابز انج دے پراجیکٹ نیں جنہاں نال اقوام عالم متعارف ہوئی اے۔ آر یو ڈی اے دے ترجمان دا کہنا اے سمارٹ جنگل دا معاہدہ پبلک پرائیویٹ پارٹنر شپ اے جس دے تحت چینی کمپنی اک کروڑ پودے لائے گی تے ایہناں دی نگرانی دی ذمہ داری وی ایس دی ہوئے گی ۔ نگرانی دے ایس عمل لئی جدید ٹیکنالوجی دا استعمال کیتا جائے گا ایہو وجہ اے کہ ایس جنگل نوں سمارٹ کہیا جا رہیا اے۔ رکھ جھوک دے مقام اُتے پہلے وی جنگل موجود سی۔ ترجمان دے مطابق سمارٹ جنگل وچ بوٹینیکل کارڈنز ، پرندیاں لئی پناہ گاہواں، دریا دے کنارے پارک، پیدل چلن دے ٹریک تے باغات وغیرہ بنائے جان گے۔ آر یو ڈی اے دے چیئر مین عمران امین نے سمارٹ جنگل دی افتتاحی تقریب دے موقعے اُتے دسیا کہ ٹیکنالوجی کمپنی پودیاں دی نگرانی سمارٹ سینسرز دے ذریعے کرے گی۔ فضائی نگرانی نال ایس گل دا پتہ لایا جائے گا کہ جنگل وچ کٹائی تے نہیں کیتی جا رہی۔ ایہہ پتہ لایا کہ کیہڑا پودا کنہا ودھ رہیا اے یا ایس دی صحت کنج دی اے۔ انفارمیشن ٹیکنالوجی دے ماہرین دے مطابق انج ممکن اے۔ پاکستان ای وچ نجی تے سرکاری سطح اُتے ایس نوعیت دے کجھ منصوبے آزمائے جا چکے نیں۔ کراچی وچ ’’اون اٹ‘‘ دے ناں توں اک غیر سرکاری تنظیم اربن فاریسٹ اگان یا شہر وچ جنگلات لان دے حوالے نال کم کر رہی اے۔ حال ای وچ اوہناں نے ’’گرین سٹی پلانٹیشن ‘‘ نامی اک تنظیم دے نال مل کے کراچی وچ سمارٹ اربن فاریسٹ دے ناں توں اک منصوبہ شروع کیتا سی جس دے پہلے مرحلے وچ اوہناں نے اک نجی اراضی اُتے پنج سو پودے لانے سن جنہاں دی افزائش یا بڑھوتری دی نگرانی انٹرنیٹ نال جڑی سمارٹ آلات دے ذریعے کیتی جاندی سی۔ سمارٹ جنگل وچ آئی او ٹیز دا استعمال ہوندا اے ایس دے ماہرین دا کہنا اے کھیت یا پودیاں دے ماحول وچ زمین دی سطح دے اُتے تے تھلے کجھ سینسرز نصب کر دتے جاندے نیں۔ زمین دے تھلے والے سینسر ایہہ معلومات اکٹھی کردے نیں کہ اوتھے نمی دا تناسب کیہ اے یعنی پودیاں نوں ملن والے پانی دی سطح کتھے تیکر اپڑ چکی اے یا فیر زمین وچ معدنیات دا تناسب کیہ اے۔ ایسے طرح زمین دے اُتے والے سینسر تہاڈے لئی ایہہ معلومات جمع کردے نیں کہ پودیاں اُتے حشرات دا حملہ تے نہیں ہویا تے جے ہویا اے تے کیڑیاں دی تعداد کنہی اے یعنی اوہ کنہا نقصان کنہے ویلے وچ اپڑا سکدے نیں۔ ایسے طرح کجھ سینسرز تہانوں دس سکدے نیں کہ ہوا وچ نمی دا تناسب کیہ اے تے ایہہ کہ موسمی حالات کنج دے نیں۔ کیہ بارش ہو سکدی اے یا طوفان آن دے امکانات تے نہیں۔ ایہناں معلومات دا فائدہ ایہہ وے کہ آئی او ٹیز ایہناں ساری معلومات نوں ڈیجٹیل شکل وچ حاصل کردے نیں تے اک تجزیے دے بعد ایہناں نوں انج دی زبان وچ تبدیل کر دیندے نیں جیہڑا اک عام بندے لئی سمجھنا آسان ہوندا اے۔ ایہناں معلومات دی روشنی وچ تسیں اپنے پودیاں دی صحت توں ہر ویلے باخبر رہندے او۔
ہن گل کرنے آں کہ جنگل نوں سمارٹ بنان دے فائدے کیہ ہون گے؟ ماہرین دے مطابق پاکستان ایہناں ملکاں وچ شامل اے جنہاں نوں موسمیاتی تبدیلیاں دے منفی اثرات دا ساہمنا اے تے آن والے دناں وچ پانی دی کمی تے خوراک دی قلت جہے مسائل درپیش ہو سکدے نیں۔انج دے حالات وچ ماہرین ٹیکنالوجی دے استعمال نال زراعت تے شجر کاری وچ جدت لیان دا مشورہ دے رہے نیں پر ٹیکنالوجی یا سمارٹ زراعت پاکستان دی مدد کنج کر سکدی اے؟ ٹیکنالوجی دے استعمال نال اک سمارٹ جنگل وچ ودھ توں ودھ درختاں نوں مرجھان توں بچایا جا سکدا اے۔ آئی او ٹیز دے علاوہ ڈرون کیمریاں دی مدد نال وی انج دے جنگلاں دی نگرانی کیتی جاندی اے تاکہ ایس گل نوں یقینی بنایا جا سکے کہ اوتھوں غیر قانونی کٹائی تے نہیں ہو رہی۔ انج زیادہ وڈے علاقے اُتے جنگل ودھ سکدا اے تے جنہا وڈا جنگل ہوئے گا اوہ اینی ای زیادہ فضا وچ موجود کاربن یا کاربن ڈائی آکسائیڈ گیس نوں جذب کر پائے گا۔ اک مصنوعی طور اُتے روایتی انداز وچ اگائے گئے کھیت یا جنگل دے مقابلے وچ سمارٹ جنگل وچ پودیاں نوں صرف ضرورت دے ویلے تے ضرورت دے مطابق پانی ملدا اے۔ انج پانی دی اک بوہت وڈی مقدار جیہڑی روایتی طریقہ آبپاشی وچ ضائع ہو جاندی اے ایہنوں بچا لیا جائے گا۔ آر آئی یو ڈی دے ترجمان دے مطابق سمارٹ جنگل وچ زیادہ تر مقامی درخت لائے جان گے جنہاں نوں پانی دی لوڑ گھٹ ہوندی اے تے ایس دے ذریعے لکڑی دی پیداوار ودھ ہوندی اے۔
