When the Moon Will Rise

لکھت:سعد اللہ شاہ

حسرت وصل ملی لمحہ بے کار کے ساتھ
بخت سویا ہی رہا دیدہ آ بیدار کے ساتھ
کیا کرے جذبہ آ وارفتگی آ شوق نہاں
دل کو گل رنگ کیا گوشہ پرخار کے ساتھ
تلوار دے نال کہے شعر نویں منظرنامے وچ اپنے معنی بدل لیندے نیں ایہ حرف تسلی وی کیہ اے کدی کدی تے ایہ اگ لا دیندا اے پر کیہ کیتا جاوے‘ کہ جے ایناں وی کوئی نہ کر سکے۔ اصل وچ مینوں میرے دوستاں ولوں کہیا گیا اے کہ تسیں سید علی گیلانی تے کجھ زیادہ لکھنا سی کہ تشنگی رہی۔ حالاں کہ میں اوہناں تے دو قطعات وی لکھے۔ واقعتاً سید علی گیلانی دی شخصیت ای کجھ ایسی سی کہ پاکستانیاں دے دلاں وچ اوہناں دی بڑی قدرومنزلت سی۔ گھٹ ای انج ہوندا اے کہ کوئی اینی تہذیب تے بانکپن رکھدا ہووے‘ ہارون رشید صاحب ٹھیک فرما رہے سن کہ اوہناں دی جدوجہد وچ اک تسلسل اے تے اوہ نیلسن منڈیلا دے نال موازنے وچ کجھ زیادہ ای نظر آئے۔ یقینا دوویں عظیم نیں کہ ظلم و استحصال دے خلاف سیسہ پلائی کندھ بنے رہے۔ ایہ کجھ ہور طرح دے لوک ہوندے نیں۔
ان آبلوں سے پائوں کے گھبرا گیا تھا
میں جی خوش ہوا ہے راہ کو پرخار دیکھ کر
اجیہا بندہ جہڑا کدی نہیں بھُلیا‘ کدی وعدہ نہیں توڑیا۔ کدی گھبرایا نہیں‘ کدی رُکیا نہیں‘ پر فیض دے بقول جور کے تو کوہ گراں تھے ہم جو چلے تو جاں سے گزر گئے۔ ایس پیرانہ سالی وچ جذبیاں تے آدرشاں نال بھرپور بندہ‘ حریت دا استعارا تے امید دا ستارا۔ اوہ جنہے کہیا کہ اسیں وی پاکستانی آں تے پاکستان ساڈا اے۔ اوہناں نے اندرونی سازشاں دا وی مقابلہ کیتا۔ اوہ پنی منزل توں بے نیاز سن کہ آزادی دا راہ سگوں آغاز دا نکتہ ای اوہناں دی منزل ہوندا اے۔
ہم رہراواں شوق تھے منزل کوئی نہ تھی
منزل بنے ہیں نقش ہمارے دھرے ہوئے
اک ہور شعر ذہن وچ آ گیا:
منزلیں ان کا مقدر نہ طلب ہو جن کو
بے طلب لوگ تو منزل سے گزر جاتے ہیں
اصل وچ آزادی تے مومن لئی اوہ سیڑھی اے جتھوں اوہنوں اپنے رب دی رضا حاصل کرنی ہوندی اے ایس چیز نوں سمجھن دی لوڑ اے ایتھے کوئی دنیاوی حشمت وجاہ نہیں۔ رہنما اصل وچ انج دے ای ہوندے نیں تسیں جے غور کر لوو تے اوہنا ںدی طبیعت مزاج عظیم لیڈراں نال مطابقت رکھدا اے۔ یعنی بلا دی سنجیدگی‘ ایہ شہادت گہ الفت وچ قدم رکھنا اے۔ لوگ آساں سمجھتے ہیں مسلمان ہونا‘ اوہ راہواں دیاں اوکڑاں سمجھدے سن پر عزم مسلسل تے استقلال اوہناں دی شخصیت دا جوہر سن۔ اوہ کشمیریاں دا حوصلہ سن۔ جیل اوہناں دا دوجا گھر بن گیا تے فیر گھر وی جیل بنا دتا گیا۔ وڈے لوک انج ای آزمائے جاندے نیں۔ ایہ میرے احساسات برجستہ نیں کہ میں اوہناں لئی بنا سنوار کے کجھ نہیں لکھ سکدا مینوں تے بس اوہناں دے مداحواں وچ شمار ہونا اے کیہ اوہناں تے ایہ شعر صادق آئوندا اے کہ:
وقت خود ہی بتائے گا کہ میں زندہ ہوں
کب وہ مرتا ہے جو زندہ رہے کردار کے ساتھ
سد علی گیلانی دے حوالے نال اک خاص گل کرن جا رہیا واں کہ اوہناں دے سامنے جو آزادی سی اوہدی بنیاد دین دی سربلندی سی اوہ کوئی لسانی یاں وطنیت دا مسئلہ نہیں۔ کہنا میں ایہ چاہنا واں کہ اوہناں دا مقصد بڑا اعلیٰ سی‘ ایہناں دی سیرت پاروں افضل گرو‘ برہان وانی ورگے نوجوان بنے جو شہید ہو کے آزادی دی راہ تے چراغ بن گئے نیں ہن ذرا تھوڑی جہی گل اک ہور رخ نال ہو جاوے۔ مولانا حمید احمد صاحب نے اک نکتے دی گل دسی کہ قرآن وچ جو آیا اے کہ اللہ دی رسی نوں مضبوطی ن ال پھڑ لوو تے اوہدے توں مراد لئی جاندی اے کہ اتحاد تے بھائی چارا پیدا کرو تے ایہدے تے مسلماناں نوں سوچنا پوے گا۔ ایہدے تے غور کراں گے تے کئی پرتاں نکلدیاں چلیاں جان گئیاں۔ یقینا ایس آیت دا نتیجہ بھائی والی ہو سکدا اے پر ایہدے وچ رسی دا تذکرہ اے تے حضرت عبداللہ بن مسعودؓ دے بیان موجب ایہ قرآن ای اے‘ قرآن اکلا نہیں ایہدے نال صاحب قرآن دی سیرت وی اے ایہدے تے کئی گلاں نیں کہ قرآن دے الفاظ معانی تے مراد سارے رَل کے اک اکائی بناندے نیں۔ ظاہر قرآن دی جہڑی مراد اے اوہ تے آقاؐ ہوراں صحابہؓ نوں دسی۔ تے گل ہو رہی سی اتحاد دی تے اتحاد تے کئی دھڑیاں وچ ہو سکدا اے۔ پر اسلام وچ اتحاد دا تصور وکھرا اے ایتھے تے قرآن و سنت تے اساس ہووے گی تے قرآن منزل من اللہ اے تے حضورؐ ہوراں دی ذات ایہدا عملی نمونہ اے۔ کنی مزے دی گل اے کہ علم تے عمل دو ای تے چیزاں نیں جہناں تے دین کھڑا اے۔ علم قرآن پاک اے تے عمل حضورؐ ہوراں دی سیرت۔ پتہ نہیں کہ میں سید علی گیلانی دے مقصد نوں سامنے رکھ کے جو گلاں کیتیاں تہانوں پسند آئیاں یاں نہیں۔ پر مقصد سمجھانا تے ایہنوں اجاگر کرنا ضروری سی۔ دنیا نے ویکھیا کہ سید علی گیلانی دی قدر مسلماناں دے دل وچ کنی اے۔ پاکستان تے کئی دوجے ملکاں وچ اوہناں دی غائبانہ نماز جنازہ پڑھی گئی۔ ملک وچ کئی تھاواں تے انج ہویا آپ ساڈے مرغزار کالونی وچ علی گیلانی صاحب دی غائبانہ نماز جنازہ پڑھی گئی۔ کالونی دے صدر تے ہردلعزیز صدر شہزاد چیمہ نے باقاعدہ ایہدا پربندھ کیتا۔
کیا بتائوں تجھے کیا ہے بچھڑنے والا
ایک جھونا ہے جو خوشبو سی اڑا جاتا ہے
بہرحال کجھ الفا ظ میں بہ عقیدت دے قمرشیر نے اک شعر لکھیا اے:
لفظوں نے اب خیال سے کر لی ہے معذرت
ہم تجھ کو سوچ سکتے ہیں لکھنا محال ہے
بس ایناں کہنا اے کہ سید علی گیلانی نے جو کشمیریاں دے دلاں وچ درد بویا اے اوہ اوہناں نوں بیٹھن نہیں دیوے گا جو حوصلے اوہناں دے جذبیاں دے نال کیتے نیں اوہ گھٹ ہون والے نیں۔ اوہو انگریزی ڈرامہ یاد آیا اے جہدے وچ آزادی دی جنگ لڑن والے اک دوجے نوں پیغام وچ کہندے نیں کہ جدوں چن نکلے گا۔
When the moon will Rise