صحت، غذا تے ساڈی ذمہ داریاں

چنگی صحت قدرت دا اک انمول تحفہ اے تے ایس دی حفاظت ساڈے اُتے لازم اے

پروفیسر حکیم سید عمران فیاض

اسیں کیہ کھائیے تے کیہ نہ کھائیے؟ ایہہ سوال اکثر ساڈے ساریاں دے ذہناں وچ گردش کردا رہندا اے۔ جے اسیں ایس گل نوں چنگی طرح سمجھ لئے تے یقینا اسیں نہ صرف کئی مرضاں توں محفوظ رہ سکنے آں بلکہ صحت تے طاقت وچ وادھا کر سکنے آں۔ ساڈا جسم قدرت دا اک انمول عطیہ اے جس دی دیکھ بھال کرنا بوہت ضروری اے۔ ساڈے جسم نوں اپنی قوت مدافعت بحال رکھن لئی خاص اجزا تے عناصر دی لوڑ ہوندی اے جنہاں دی عدم موجودگی دی بدولت ساڈے جسم دا نظام درہم برہم ہو جاندا اے۔ غذا جیہڑی اسیں اپنی روزمرہ زندگی وچ استعمال کرنے آں دا اولین مقصد جسم دے اندر اجراء دا بہم اپڑانا اے جیہڑی ایس دی نشوونما تے اصلاح لئی بوہت ضروری اے۔ ایس دے نال نال غذا توں ایہناں اجزاء دا استعمال جسم وچ توانائی تے حرارت پیدا کرنا ہوندا اے جے اسیں ناقص تے مضر صحت غذا دا استعمال کراں گے تے ایہہ ساڈے جسم دے اندر فاسد مادے پیدا کردی اے جیہڑی کہ ساڈی صحت ہولی ہولی تباہ کردی اے ایس لئی ساڈے لئی ایہہ گل ضروری ہونی چاہیدی اے کہ اسیں غذاواں دے انتخاب وچ احتیاط دا دامن ہتھ توں نہ جان دیئے۔
تندرستی ہزار نعمت اے ایس لئی تندرستی لئی کھلی آب و ہوا تے صحیح غذا دا استعمال بوہت ضروری اے۔ سقراط دا قول اے کہ بیماری دا علاج سب توں پہلے غذائواں دے ذریعے کرنا چاہیدا اے جے ایس توں فائدہ نہ ہوئے تے فیر نباتاتی تے حیوانی تے آخر وچ معدنی دوائیاں توں مدد لینی چاہیدی اے۔ ساڈے کجھ لوکاں دے اندر ایہہ گل مقبول اے کہ دوائیاں ای بیماری توں بچاندیاں نیں جیہڑی کہ حقیقت وچ غلط اے۔ مختلف مرضاں توں بچن تے تندرست رہن لئی علمی اصول تے صحت دے بارے وچ معلومات رکھنا بوہت ضروری اے۔ ساڈا جسم ایس غذا توں تعمیر ہوندا اے جیہڑی کہ اسیں اپنی روزمرہ زندگی وچ استعمال کرنے آں۔ایس لئی سانوں پتا ہونا چاہیدااے کہ اسیں مختلف غذائواں دا استعمال کس طریقے نال کریئے۔ کس مقدر وچ تے کیہڑے کیہڑے ویلے اُتے استعمال کریئے۔ سانوں ایہہ وی پتا ہونا چاہیدا اے کہ اسیں جیہڑی غذا استعمال کر رہے آں اوہ ساڈے جسم اُتے کیہ اثرات مرتب کردی اے۔ جد کہ کجھ حالات وچ کیہڑی غذا ساڈے بدن لئی موافق اے۔غذا دے نال ہوا، روشنی، نیند، ورزش، پرہیز، ساڈے جسم دی مناسب پرورش، نشوونما ، اصلاح تے صحت نوں برقرار رکھن وچ معاون ثابت ہوندی اے۔ ساڈا بدن ایس صورت وچ تندرست و توانا رہوے گا جدوں اسیں ایس دی خاص طور تے دیکھ بھال کریئے۔ ایس سلسلے وچ وٹامنز دا کردار نمایاں حیثیت دا حامل اے کیوں جے غذا جسم لئی ایندھن دا کردار ادا کردی اے کیوں جے ایس دے اندر طبعی اجزا معدنی عناصر تیزابی مادے موجود ہوندے نیں جیہڑے کہ ساڈے بدن وچ حرارت پیدا کردے نیں۔ اکثر امراض غذا وچ ’’وٹامنز‘‘ دی کمی پاروں رونما ہوندے نیں جیہڑے اسیں معدنیات روزمرہ زندگی وچ استعمال کرنے آں ایہناں وچ کیلشیم، فاسفورس، کلورین، لوہا، سوڈیم ، پوٹاشیم، آئیوڈین ، میگنیشیم ، گندھک وغیرہ شامل نیں۔
وٹامن اے :
اسیں جیہڑی غذا استعمال کرنے آں ایس وچ ایس وٹامن دا ہونا جو اعظم دی حیثیت رکھدا اے ایس دی غذا وچ روزانہ مناسب مقدار صحت انسانی اُتے غیر معمولی اثرات مرتب کردی اے ایس دے استعمال نال جسم تندرست وتوانا، چہرہ ترو تازہ تے بارونق رہندا اے۔ جلد چکنی، اکھاں روشن تے چمکیلی رہندیاں نیں۔ بالاں دی غذا وچ ایس دے استعمال نال قوت چشتی تے طراری پیدا ہوندی اے کیوں جے جسم تے قد دی نشوونما وچ ایس دا بے حد دخل اے۔ ایس دے نال نال پھیپھڑیاں،آنتاں، جلدی بیماریاں لئی بوہت ضروری اے۔ ایہہ ایہناں امراض توں محفوظ رکھن وچ معاون ثابت ہوندا اے۔ ایس وٹامن دی کمی نال ہڈیاں دی نشوونما رک جاندی اے۔ رات نوں نظر نہ آنا (شب کوری) دا عارضہ وی لاحق ہو جاندا اے۔ ہڈیاں دا ٹیڑھا ہو جانا یا نرم پئے جانا وی ایس دی غیر موجودگی دی علامت اے۔ ایہہ وٹامن سارے حیوانی، روغناں یعنی دودھ، بالائی، خالص، گھی ، دہی ، پنیر، مکھن، مچھلی، چربی دار گوشت انڈا دی زردی مختلف قسم دیاں سبزیاں یعنی مولی، گاجر ، ٹماٹر، پالک، سبز دھنیا، میتھی، بندگوبھی، آلو تے پھلاں مثلاًسنگترہ، لیموں، مالٹا، انناس، آم وغیرہ وچ موجود ہوندا اے۔
وٹامن بی :
جسم دے اندر ایس دی کمی تے غذا وچ عدم فراہمی نال قلب تے اعصاب بوہت زیادہ متاثر ہوندے نیں ایس دا جسم دی تندرستی نال گہرا تعلق اے۔ ایہہ اعصاب دل و دماغ لئی بوہت ضروری نیں۔ ایہہ اعضاء نوں مضبوط، قوت ہاضمی نوں تقویت اپڑاندی تے بھُک لاندی اے ایس دی کمی نال عقبی درداں، جسم دے اندر چبھن،بے چینی، پٹھاں وچ سوزش تے ورم دی شکایت عموماً ہو جاندی اے ایس دی کمی نال بھُک وی نہیں لگدی۔ ایس وٹامن دے حصول لئی سانوں غذاواں د استعمال کرنا ہوئے گا جنہاں دے اندر ایس دی موجودگی ہوندی اے۔ مثلاً گہیوں ، مکئی، دالاں تے ایہناں دے چھلیاں، سبزیاں، ترکاریاں، دودھ، دہی، چھاچھ، بادام، پستہ، گوشت، انڈے دی زردی، پھلاں وغیرہ وچ بکثرت پایا جاندا اے۔
وٹامن سی :
ایہہ وٹامن اکھاں، دنداں تے مسوڑھیاں دے امراض توں محفوظ رکھدا اے خون دی کمی جسم دے اندر لاغری نوں رفع کردا اے۔ جلدی امراض فساد خون وغیرہ توں محفوظ رکھدا اے۔ ہڈیاں دی مضبوطی، نشوونما دا معاون تے بینائی دا محافظ ہوندا اے۔ غذا وچ ایس دی کمی یا غیر موجودگی اکثر امراض دا سبب بن دا اے۔ یعنی ہڈیاں دے اکثر امراض ایس وٹامن دی کمی دی وجہ نال ہوندے نیں۔ ماں بنن والی خواتین تے شیر خوار بالاں والی خواتین دی غذا دے اندر وٹا من سی دے اجزا معمول توں زیادہ رہندے نیں ایس دی کمی ماں تے بچے دونواں دی صحت اُتے بری طرح اثر انداز ہوندی اے۔ ’’وٹامن سی ‘‘دے اجزا جنہاں شیواں دے اندر بکثرت پائے جاندے نیں ایہناں وچ ہر قسم دے ساگ (یعنی پتیاں والی سبزیاں) خصوصاً پالک، کاہو، پیاز ، کریلا ، گوبھی ، شلغم ، لوبیا، چقندر، گاجر، مولی ، آملہ ، پپیتا، انناس وغیرہ۔
وٹامن ڈی :
ایس وٹامن دا کم وی کافی حد تیکر ’’وٹامن اے ‘‘ دی مانند ہوندا اے۔ ایہہ وٹامن بعض روغنی غذائواں توں حاصل ہون دے علاوہ سورج دیاں شعاعواں دے اثر نال وی انسنا دی جلد وچ خودبخود پیدا ہوندا رہندا اے تے کتھوں منتقل ہو کے جگر وچ جمع ہوندا اے بالاں دے اندر سوکھے پن دا مرض ایس ویلے ہوندا اے جدوں ایہناں مناسب حد تیکر دھُپ میسر نہیںہوندی۔جے ایہناں دی روزماہ دی خوراک دے اندر وٹامن ڈی موجود نہ ہوئے تے اوہ سوکھے پن دی بیماری تے مرض کساح (ہڈیاں دا ٹیڑھا پن ) وچ مبتلا ہو کے بوہت کمزور تے لاغر ہو جاندے نیں ہڈیاں نرم ہو جاندیاں نیں۔ ایہناں دی شکل وگڑ جاندی اے تے نشوونما رک جاندی اے۔ ایس وٹامن دا ماخذ مچھلی دا تیل، دودھ، مکھن، گھی، پنیر، انڈے دی زردی، گاجر، مولی، ٹماٹر، بکری دا دودھ وغیرہ ایہہ وٹامن دنداں نوں مضبوط تے چمکیلا بنان لئی بہترین ذریعہ اے۔ غذا وچ ایس دے نہ ہون نال بوہت ساریاں خرابیاں دے پیدا ہون دا اندیشہ اے انج دے دودھ دین والے جانور جیہڑے کہ کھلی آب و ہوا، عمدہ غذا تے سبز چارے اُتے پرورش پا رہے ہون ایہناں دے دودھ تے گھیو وچ ایہہ وٹامن کافی مقدار وچ موجود ہوندا اے۔
وٹامن ای :
؎ایہہ ٹامن مرد تے عورت دونواں دی افزائش لئی ضرور ی اے۔ ایس دی غیر موجودگی نامردی ، بانجھ پن پیدا کردی اے ایس نال جسم مضبوط تے ورزن وچ وادھا ہوندا اے ایس دا باقاعدہ استعمال بوہت ساری اندرونی شکایتاں نوں رفع کردا اے جے ایہہ غذا خوراک اندر مناسب مقدار وچ مہیا ہوئے تے جسم دے اندر فولاد تے چونے دے اجزا جذب کرن دی صلاحیت پیدا ہو جائے گی۔ ایہہ وٹامن گہیوں ، باجرا، جو، چنا ، ایہناں دے چھلکیاں ، انڈے دی تازہ زردی ، مچھلی ، گوشت ، گردے ، دہی ، کاہو ، پالک دا ساگ ، گاجر، مغزیات ، سویابین ، پستہ ، بادام ، چلغوزہ، روغن زیتون ، روغن ماہی ، روغن کنجد وچ عمدہ حالت وچ پایا جاتا اے۔
ایہہ گل اظہر من الشمس اے جے روزمرہ دی غذا دے اندر بے اعتدالی دا مظاہرہ کریئے تے ساڈی صحت تے جسم اُتے ایس دے اثرات چنگے نہیں پین گے چنگی صحت قدرت دا اک انمول تحفہ اے تے ایس دی حفاظت ساڈے اُتے لازم اے جس طرح ساڈی زندگی وچ اگ ، ہوا، پانی تے چنگی آب و ہوا دا نمایاں کردار اے بالکل ایسے طرح چنگی صحت و غذا دا ہونا وی ضروری اے۔ جے اسیں گلی سڑی تے مضر صحت غذا نوں استعمال کراں گے تے یقینا ساڈی صحت اُتے بُرے اثرات مرتب کرے گی۔
ہر جاندار یعنی انسان، چرند ، پرند وغیرہ جیہڑی خوراک استعمال کردے نیں اوہ غذا اکھواندی اے جدوں غذا جسم دی پرورش کردی اے تے ایس نال جسم نوں طاقت و توانائی دے نال نال حرارت ملدی اے تے سانوں چاہیدا اے کہ انج دی زود ہضم غذائواں دا استعمال کریئے جیہڑی جلدی ای جزو بدن بن جاندیاں ہون ایس غذا توں مراد متوازن غذا اکھواندی اے کیوں جے ایس غذا دے استعمال نال جسم دے اندر ہر قسم دے امراض دے خلاف قوت مدافعت ودھ جاندی اے تے جاندار مختلف امراض توں محفوظ رہندے نیں۔ پھلاں وچ قدرت نے ایہناں سارے اجزا نوں یکجا کر دتا اے جنہاں دی انسانی جسم نوں صحت برقرار رکھن لئی بوہت ضرورت رہندی اے ایہناں وچ وامنز، معدنیات، انزائمزوافر مقدار وچ موجود ہوند نیں۔ پھل اک زودہضم غذا اے۔
ساڈی غذا دے اندر ایہناں اجزا دا ہونا بوہت ضروری اے۔
جے اسیں غذا نوں حفظان صحت دے اصولاںتے سنت نبوی ﷺ مطابق استعمال کریئے تے اسیں کئی امراض توں بچ سکنے آں۔