خصلتاں

امرجلیل

انساناں دی فطرت وچ کئی اک جانوراں دی خصلت دے کدی نمایاں‘ کدی پوشیدہ اشارے ملدے نیں۔ ایہ اختراع فقیر دی نہیں میرا مطلب اے ایہ اختراع میری نہیں۔ ایہ اختراع اک درویش صوفی دی اے۔ پراسرار شخصیت دے مالک نیں۔ اک لمے عرصے تک کالج وچ پڑھاندے رہے‘ پروفیسر سن فیر پتہ نہیں کیہ ہویا کہ اوہناں نے ملازمت توں استعفیٰ دے دتا۔ دوست احباب نال ملنا جلنا چھڈ دتا۔ گوتم بدھ وانگوں سب کجھ چھڈ کے تیاگ لے لیا۔ وجود دے گھپ انھیرے وچ اک دیا جلان دی جستجو وچ نکل پئے۔ اک لمے عرصے تک الوپ رہے۔ پتہ نہیں اوہناں نے کیہ کھویا‘ کیہ پایا‘ کدی کدی وکھائی دیندے‘ کسے توں نہ کجھ پچھدے سن‘ کسے توں کدی کجھ نہیں سن منگدے۔ اکثر چپ رہندے سن۔ سوچ وچ ڈبے رہندے سن جے کسے نے کجھ پچھ لیا اودوں منہ کھولدے سن تے پچھی ہوئی گل دا جواب دیندے سن۔ ساڈے ورگے حاجت مند‘ ضرورت مند‘ دانش تے دانائی دے دو بول جھولی وچ پان لئی اوہناں دے آنگن وچ جھولی پھیلائے بیٹھے رہندے سن۔ اج دی کتھا وچ‘ جو کجھ میں تہانو ںسنا رہیا واں اوہ میں درویش دے آنگن توں سمیٹیا اے۔ اک گل دی وضاحت کراں‘ درویش دیاں گلاں کجھ کجھ میری سمجھ وچ آئوندیاں نیں‘ تے کجھ گلاں میری سمجھ وچ نہیں آئوندیاں۔ سر توں لنگھ جاندیاں نیں انج وی سنی ہوئی گل ہو بہو بیان کرنا امکان توں باہر اے۔ ایس لئی جو گلاں میں درویش توں سنیاں تے جنیاں گلاں میری سمجھ وچ آئیاں نیں اوہ گلاں میں تہاڈے نال شیئر کر رہیا واں۔
انسان دی فطرت وچ اک یاں اک توں ودھ جانوراں دی خصلت محسوس کیتی جاندی اے۔ انگریزی دی اک کہاوت اے As brave as lion فلاں بندہ شیر وانگوں بہادر اے‘ شیردل اے‘ اپنی ذات وچ شیر اے۔ ایس طرح دیاں کہاوتاں ہن دقیانوسی لگدیاں نیں۔ تسیں نیشنل جیوگرافک دے جانوراں دے بارے پروگرام ویکھنے آں؟ جے نہیں ویکھدے تے ویکھنا شروع کر دیو‘ ایسے پروگرام علم تے آگاہی دا بھنڈار ہوندے نیں۔ جے واقعی کسے بندے وچ شیر ورگیاں خصلتاں نیں تے فیر یقین کرو کہ اوہ بندہ کدی وی سامنے آ کے تہاڈے نال مقابلہ نہیں کرے گا۔ اوہ تہاڈے تے پچھوں وار کرے گا جے تسیں اوس بندے توں زیادہ تگڑے او تے فیر اوہ دو چار لوکاں دے نال رَل کے تہاڈے تے پچھوں حملہ کرے گا۔ نڈر‘ دلیر تے بہادر اسیں اوس بندے نوں سمجھدے تے مننے آں جو اکلا آفتاں نال بھڑ جاوے پر شیر انج نہیں کردا اوہ کدی وی اکلا ہاتھی‘ گینڈے تے بھینسے نال مقابلہ نہیں کردا‘ خاص طور تے ببرشیر‘ ست اٹھ شیر جھنڈ بنا کے ہاتھی‘ گینڈے تے بھینسے تے پچھوں حملہ کردے نیں۔ ببرشیر جے لگڑ بگیاں تے بگھیاڑاں دے نرغے وچ آ جاوے تے دم دبا کے نس جاندا اے۔ اج توں ویہہ پنجی ورھے پہلاں تک اسیں شیر دی شرمناک تے رسوا کرن ورگیاں خصلتاں توں واقف نہیں سی۔ ٹیکنالوجی دی حیرت انگیز ایجادات دی وجہ نال اسیں ہن دنیا بھر دے سفاری پارکس وچ جانوراں دی نقل و حرکت ویکھ سکنے آں۔ سامنے آ کے مقابلہ کرن دی تھاں کنڈ وچ چھرا مارن والے بندے نوں اسیں کیویں نڈر‘ بہادر تے سینہ سپر ہون والا بندہ کہہ سکنے آں؟ شیر دیاں کوتاہیاں ویکھن دے بعد کہڑا بندہ اپنے آپ نوں شیر اکھوانا پسند کرے گا۔
ایس گل بات توں طے ہویا کہ انسان وچ شیر دیاں خصلتاں نیں پر ایہ لازمی نہیں کہ ہر انسان دی فطرت وچ شیر دیاں خصلتاں ہون کسے انسان وچ باندر دیاں خصلتاں ہوندیاں نیں۔ کسے انسان دی فطرت وچ لومڑی دیاں خصلتاں ہوندیاں نیں۔ کجھ انساناں وچ گدڑ دیاں خصلتاں پائیاں جاندیاں نیں۔ گینڈا قطعی طور تے پروا نہیں کردا کہ اوہدا مدمقابل جسامت وچ اوہدے توں کناں وڈا تے طاقتور اے۔ ہاتھی ہووے یاں دریائی گھوڑا گینڈا ساریاں نال بھڑ جاندا اے۔ اجہے سرپھرے اکادکا سانوں اپنے کولیگز وچ مل جاندے نیں۔ کئی افسراں دی فطرت وچ باندر دی خصلت ہوندی اے۔ کدی وی اک تھاں تے ٹک کے نہیں بہہ سکدے۔ اک میٹنگ توں فارغ ہوندے نیں تے فیر دوجی کسے میٹنگ وچ جا کے بہہ جاندے نیں۔ دوجی میٹنگ توں اٹھ کے تریجی میٹنگ وچ لت اڑان اپڑ جاندے نیں۔ اندرون ملک دورے توں واپس آئوندے نیں تے آئوندیاں ای بیرون ملک کسے کانفرنس‘ کسے سیمینار‘ کسے ورکشاپ وچ شرکت کرن لئی جاندے نیں۔ تاثر ایہ دیندے نیں کہ محکمے نوں سرخرو رکھن لئی دن رات کم کرنے آں۔ محکمے دے نامیاچار لئی بھج نس کردے رہندے نیں پر سرکار دیاں فائلاں وچ باندر صاحب دا محکمہ کارکردگی دے حوالے نال سارے محکمیاں دے آخر وچ آئوندا اے۔
زیادہ تر لوکاں دی فطرت وچ گیدڑ دی خصلت نمایاں طور تے نظر آئوندی اے۔ اوہ ڈرپوک ہوندے نیں۔ آزمائش دی گھڑی وچ کدھرے غایب ہو جاندے نیں۔ جوکھم دے معاملیاں وچ رسک نہیں لیندے۔ تہانوں تکلیف وچ ویکھ کے کدی تہاڈے نیڑے نہیں آئوندے۔ بیچ بھنور وچ تہاڈا ساتھ چھڈ جاندے نیں۔ اوہ ہوندے تے گدڑ نیں پر ویکھن وچ بندے لگدے نیں۔ اجہے لوکاں دی ساڈے ملک وچ کمی نہیں۔ اسیں آپ تے اعتراف نہیں کردے پر ویکھن والے سمجھ جاندے نیں کہ ساڈی فطرت وچ کہڑے جانور دی خصلت اے۔٭٭