ساڈے اخلاقی رویے
بعض اوقات تیجا شخص میاں بیوی دی لڑائی تے ان بن دا فائدہ چُک لیندا اے
فرحانہ مرزا
مینوں اج تک ایس گل دی سمجھ ای نہیں کہ اسیں واقعی انسان آں یا انسان دے لبادے چ درندے۔ پر اسیں تے درندے وی نہیں اوہناں دے وی کجھ اصول ہوندے نیں۔ اسیں تے اپنے اندر رب بنے پھرنے آں ساڈی تے ’’میں‘‘ ای بڑی اے۔ اسیں کیویں انسان ہو سکنے آں۔ مینوں تے اک گل پتہ اے کہ جد تک تسیں دوسریاں نوں جی جی کردے رہوئو سب چنگا اے۔ پر جد تسیں اک واری اپنی مرضی یا خواہش دا اظہار اپنا حق منگن دی کوشش کرو یا تہاڈے کولوں کوئی خطا ہو جاوے تہاڈے توں زیادہ کوئی بدتمیز، ناخلف تے بدمعاش ای کوئی نہیں۔
انسان دی تخلیق تے اوہ اے جنہوں علم و حکمت دی معراج دتی گئی ، آدم ؑ نوں اشرف المخلوقات دا خطاب دتا گیا اوہناں نوں اسماء سکھائے علم دتا گیا۔ اسلام دی بنیاد ای ’’اقراء‘‘ توں شروع ہوئی۔ انسان نوں تے ملکوتی اوصاف دتے گئے فرشتیاں توں ودھ رُتبہ دتا گیا۔ لیکن انسان بنن لئی تے بڑی محنت دی لوڑ اے انسان بنن لئی سمندر توں وڈا ظرف چاہیدا اے۔ لیکن اسیں کیہ لوک آں نکیاں نکیاں گلاں تے لڑ پینے آں۔ زمین، وراثت، جائیداد دے جھگڑیاں تے خون دیاں ندیاں بہا دینے آں۔ زمین اوتھے ای پئی رہ جاندی اے وارث مُک جاندے نیں۔ اے دشمنی نسل در نسل چلدی اے۔ خون پانی نالوں سستا ہو جاندا اے۔
حیاتی چ ساڈے کجھ اصول ہونے چاہیدے نیں کہ جے ساڈی کسے نال اَن بن وی ہو جائے تے اوہدیاں چنگیائیاں تے نیکیاں یاد کردیاں ہویاں سانوں اوہدیاں برائیاں کسے تیجے بندے نال نہیں کرنیاں چاہیدیاں۔ راز رکھنے چاہیدے نیں۔ ان بن توں پہلوں جسطراں اسیں گھیو شکر بن کے رہے آں اُنج ای اپنے آپ نوں اعلیٰ ہمتی تے ظرف دا مظاہرہ کردیاں ہویاں اوہنوں لوکاں وچ رسوا نہ کرو۔ اسیں ایڈے ہلکے آں کہ مطلب پورا نہ ہون تے لوکی لہجے بدل لیندے نیں۔ اسیں ایڈے کھوکھلے ہو گئے آں کہ اسیں رشتیاں نوں نبھان دی بجائے آزمان لگ پئیں آں تے ذرا جئی رشتے چ دراڑ آوے تے دوجے نوں توڑ پن کے رکھ دینے آں۔ کسے دے جذبات دا چنگا ویلا لنگھے ہوئے دا خیال نہیں کردے بلکہ اوہدے قیمتی راز لوکاں نوں جا جا کے سنانے آں۔ اپنے آپ مظلوم تے اوہنوں ظالم وکھانے آں۔ ایہہ تے سوچو جناں نال جا کے تسیں اپنے نال نبھا کیتے ہوئے یاراں دیاں گلاں کردے او ۔ اوہ تواڈا فن بناندے نیں۔ خاندانی تے نسلی لوکاں دا ایہہ کم نہیں۔ اوہ تے بڑے بھرے پیتے ہوندے نیں اوہناں نوں عزت نبھان دا وَل آندا اے۔ پر کیہہ کریئے ایہہ جیہڑی میں بندے نوں انسانیت دی معراج توں لا کے جہالت دے کھوہ چ سُٹ دیندی اے۔ اک گل اپنے پلے بنھ لوئو فرشتہ کوئی نہیں ساڈے نال شر تے خیر دونویں لگے ہوئے نیں وقت تے لنگ ای جانا ایں پر کسے دی تضحیک نہ کرو۔ خلوص انسان نوں تہاڈی پوڑھی چڑھاندا اے مخلص لوکاں دے رابطے تہانوں ذلت توں بچا لیندے نیں لوکاں دا خیال اے کہ مخلص شخص جے ہر واری خاموشی اختیار کر لیندا اے کسے دی کمزوریاں یا غلطیاں تشہیر نہیں کردا اوہ بزدل نہیں ہندا۔ بلکہ اوہدا ضمیر زندہ ہوندا اے تے اوہ رشتہ ٹُٹن تے کسے نوں کسے دے ساہمنے ننگا نہیں کردا۔ اج مینوں اوہ قصہ یاد آ رہیا کہ اک شخص نے اپنی بیوی نوں طلاق دتی تے اوہدے کولوں لوکاں نے پچھیا توں طلاق کیوں دتی۔ اوہدے چ کیہ عیب سن۔ اوہنے کہیا مینوں زیب نہیں دیندا کہ میں اپنی سابقہ بیوی دے عیب کسے غیر نوں دساں۔ لوکاں نے کہیا ہن تے اوہنے دوجا ویاہ کر لیا اے ہن ای دسدے اوہ کس کردار دی مالک سی۔ اوہنے جواب دتا کہ ہن کسے ہور دی عزت اے۔ ہن تے میرے تے ایہہ گل ایمان وانگوں فرض اے کہ میں کسے دی عزت نوں نشر نہ کراں۔
طلاق دا کڈا وڈا معاملہ اے اوہ لوکی نہایت تھرڈ کلاس ہوندے نیں جیہڑے دوجے لوکاں چے رسوائیاں کردے نیں۔ رب ویکھ رہیا ہوندا اے۔ لوک ایس گل نوں بھُل جاندے نیں کہ دنیا مکافات عمل اے۔ اج کسے نوں اسیں ہاسہ تے تماشہ بناواں گے تے کل ایہی سلوک ساڈے نال ہووے گا جو بوواں گے اوہ ای کٹاں گے۔
بعض اوقات تیجا شخص دونواں دی لڑائی تے ان بن دا فائدہ چُک لیندا اے۔ معاشرے چ وگاڑ دا سبب بن جاندا اے۔ بلکہ اوہ انسان لگائی بجھائی چ اگے ہو جاندا اے تے غیبت نوں اپنا شعار بنا لیندا اے ارشاد باری تعالیٰ دا مفہوم اے ’’بغیر تحقیق دے کوئی گل اگے نہ پھیلائو ہو سکدا اے تسیں انجانے چ کسے قوم نوں نقصان پہنچا بیٹھو ‘‘۔ انسان لئی کھلا پیغام اے کہ دونواں پاسے دی گل سنے بغیر گل اگے نہ پھیلائو۔
تعلق تے ظرف دا پتہ تہاڈے وگڑن تے لگدا اے کاش اسیں ایہہ سوچ رکھئیے کہ رشتے اک دوجے دا خیال رکھن لئی بنائے جاندے نیں ناں کہ تماشا بنان لئی یا عزت رولن لئی جتھے چار پانڈے اکٹھے رہندے ہون ان بن ہو ای جاندی اے ایس ان بن نوں تیجے دے کن چ نہیں پیناں چاہیدا تے جے کدی مشورہ کرنا پئے جاوے تے کسے انسان نوں دسیا جائے آدمی نوں ناں۔ جیہڑا انسانیت دے تقاضے پورے کرن دی ہمت رکھدا ہووے۔ رشتہ تے اوہی اے جیہڑا دل نال جڑیا ہووے نا کہ ضرورت نال۔ ایہہ گل یاد رکھنا وقت کسے نوں معاف نہیں کردا۔ لہٰذا اپنے آپ سمندروں ڈُنگھے رکھو۔ ان بن ہون دا مطلب جان دے دشمن ہونا نہیں ہوندا بلکہ ایہہ ہوندا اے کہ معاف کرن دی صلاحیت پیدا کرو۔ ہر اک نوں معاف کر دویو۔ سب توں کم ظرف انسان اوہ اے جد اوہدا دل تہاڈے توں بھر جاوے تے تہاڈیاں خوبیاں توں انکار کرے۔ تہاڈے راز فاش کرے تہاڈے بارے چ اوہ گل کہے جیہڑی تہاڈے چ نہیں جد میں ایس تجربے وچوں بار بار لنگھی لوکاں نے میریاںکیتیاں ہوئیاں نیکیاں جیہڑیاں رب نے کرائیاں سن میرا ایناں چ کوئی کمال نہیں سی دھجیاں اڑا دتیاں۔ تھاں تھاں تے مینوں رُسوا کیتا ایڈے کم ظرف نکلے میرا ہر پلیٹ فارم تے تماشہ لایا گیا ایس مشکل چ میرے مرشد جی نے میرا ساتھ دتا۔ مینوں چپ رہن تے معاف کرن دا درس دتا ۔ میں کسے اگے وی اپنی کوئی گل کوئی راز نہیں کھولیا بلکہ لوکاں دے جیہڑے کہ میرے اپنے سن ایس بُرے سلوک نے مینوں مضبوط کیتا۔ مینوں مرشد جی نے تسلی دتی حق تے آں گھبرانا ناں، جے معاف کر سکنی اے تے معاف کر دے میں تیسرے کن نوں خبر نہیں ہون دتی معاف کر دتا ہر اک نوں جنہے جنہے میرا دل دکھایا کیونکہ میں وی تے چاہنی آں کہ میرا رب مینوں، میرے مرشد نوں میری اولاد نوں والدین نوں ملن جلن والیاں نوں نسل در نسل معاف کر دیوے۔ میرے رب نے میرے مرشد دی صورت چ مینوں اک لازوال نعمت نال نوازیا ۔ اوہناں دے بارے چ تے پوری اک کتاب لکھنی اے۔ جنہاں نے مینوں حیاتی لنگھان دا ول دسیا اے یاد رکھو اپنی حیاتی نوں بامقصد انسان بن کے لنگھائو۔ کسے دی عزت نوں تار تار نہ کرو ورنہ مکافات عمل لئی تیار رہو۔
