ایشیا دا میدان
پاکستان دی امریکہ دے نال تجارت دا حجم تن ارب ڈالر توں ودھ اے ایس توں علاوہ اسلحہ وی زیادہ تر امریکی ساختہ اے
تحریر حمیداللہ بھٹی
ہر امریکی صدر اقتدار سنبھالن دے بعد انج دے دوست ملکاں دے سربراہان نال رابطہ کردا اے جنہاں نال واشنگٹن دا مفاد وابستہ ہوئے جوبائیڈن نے وی بطور صدر کئی ملکاں دے سربراہواں نال رابطہ کیتا تے مستقبل دی پالیسیاں دے حوالے نال اعتماد وچ لیا پر پاکستان جنہوں نان نیٹو اتحادی دا درجہ حاصل اے نوں نظر انداز کر رکھیا اے تے انج دانستہ طور اُتے کیتا گیا ایس دی وجہ محض طالبان نیں؟ایہناں نوں اک ہور وجہ اسلحہ دی تجارت وچ حصہ دار بننا اے پر اک پاسے امریکی صدر پاکستانی قیادت نال جے گل کرن توں گریزاں نیں تے روس جہیا ملک جس دی پاکستان نے سرد جنگ دے دوران ڈٹ کے مخالفت کیتی دے صدر ولادیمرپیوٹن اک مہینے وچ دوواری عمران خان نال ٹیلی فون اُتے گل بات کردے ہوئے افغان و دیگر علاقائی مسائل اُتے مشاورت کر چکے نیں ایہہ رابطہ گل بات تیکر ای محدود نہیں رہیا بلکہ عمران خان تے پیوٹن دی ملاقات وی طے پا گئی اے تے دونواں پاسے توں اک دوجے نوں دورے دی نہ صرف دعوت دتی جا چکی اے بلکہ دعوت قبول ہون دے بعد دوریاں دی تاریخاں طے کرن لئی سفارتی سطح اُتے رابطے جاری نیں۔ کیہ امریکی دے نیڑے پاکستان غیر اہم ہو گیا اے یا اسلحہ دی تجارت وچ حصہ دار بننا ناپسند تے چین و روس نال تعلقات وچ وادھا اے؟ایس دا جواب ہاں دے سوا کوئی ہور ہو ای نہیں سکدا روس تے امریکہ دے خراب تعلقات دا چین نوں فائدہ ایہہ ہویا اے کہ معاشی تے دفاعی دونویں حوالے نال دوستاں دے انتخاب وچ سہولت ملی اے پر سرد جنگ دا نواں میدان ایشیا وچ لگن دا امکان ودھ گیا اے۔
امریکی قیادت نے افغانستان توں انخلا ایسے بنا اُتے چھیتی وچ کیتا اے کہ دیگر سرگرمیاں وچ الجھن دی بجائے چین دے ودھدے عالمی کردار نوں محدود کرن اُتے توجہ دے سکے ایسے بنا اُتے برطانیہ ، بھارت، آسٹریلیا، جاپان تے تائیوان نوں نال ملا کے نواں معاشی تے دفا عی اتحادی بنایا جا رہیا اے امریکی مدد نال تائیوان دا دفاع اُتے چودہ کھرب روپئے خرچ کرن جد کہ جاپان دا وی دفاعی اخراجات ودھان دا پروگرام اے پر فرانس تے نیوزی لینڈ ولوں نویں اتحادی دی سخت مخالفت ہو رہی اے۔ انڈویسفک ڈیفنس پارٹنر شپ نوں فرانس نے پِٹھ وچ چھرا گھونپن دے مترادف قرار دتا اے کیوں جے نویں معاہدے دے بعد آسٹریلیا نے فرانس دے نال ڈیزل الیکٹرک آبدوزاں بنان دا معاہدہ ختم کر دتا اے تے نیوزی لینڈ نے جوہری آبدوزاں اپنے پانی توں لنگھن توں روکن دا عندیہ دتا اے جس نال عالمی سطح اُتے کشیدگی دا جنم لینا خارج از امکان نہیں ۔امریکہ آسٹریلیا نوں جوہری آبدوز ٹیکنالوجی دے کے مضبوط بنائے گا ایسے طرح مودی تے جوبائیڈن دی ملاقات 24 ستمبر نوں طے اے تاکہ بھارت نوں دفاعی حوالے نال چین دا مقابلہ کرن لئی تیار کیتا جا سکے جس نال خطے وچ ہتھیاراں دی نویں دوڑ شروع ہون دا خطرہ اے۔
کواڈ اسٹرٹیجک ڈائیلاگ گروپ دے رکن ملک، امریکہ، جاپان، آسٹریلیا تے بھارت اگلے ہفتے واشنگٹن وچ براہ راست وی ملاقات کرن والے نیں امریکہ نوں چین اُتے سبقت حاصل اے کہ ایہنوں نیٹو دی صورت وچ مغربی ملکاں دی نہ صرف تائید حاصل اے بلکہ مشرق وسطی وچ اسرائیل دی طاقت نال ایس دا شکار مسلم ملک وی مجبوراً ای سہی ایس ول ویکھن اُتے مجبور نیں پر پاکستان، ایران تے سعودی عرب جہے ملک چین و امریکہ چوائس دی صورت وچ چین نوں زیادہ قابل بھروسہ تصور کردے نیں وجہ وعدہ خلافیاں دے نال اکثر ہتھیاراں دی فراہمی اُتے پابندیاں لا کے دوست ملکاں اُتے دبائو پانا تے کڑی شرطاں منوانا نیں پر ہن ہتھیاراں دے حصول دے موقعے ودھن نال پابندیاں غیر موثر رہندیاں نیں چینی مصنوعات اُتے ٹیکس ودھان تے کمپنیاں اُتے پابندیاں لان دے نال یورپی یونین نوں وی چینی مصنوعات دی خریداری گھٹ کرن اُتے آمادہ کیتا جا رہیا اے پر اٹلی جہے معاشی دبائو دا شکار ملک امریکی ہدایات اُتے عملدرآمد دی بجائے وکھری راہ اُتے گامزن نیں جد کہ نیٹو دا رکن ترکی وی امریکی دھمکیاں دے باوجود روس توں جدید ترین دفاعی نظام خرید چکیا اے فرانس نے دفاعی مصنوعات متاثر ہون دی وجہ نال سخت رد عمل دیندے ہوئے امریکہ دے نال کئی سفارتی تقریبات منسوخ کر دتیاں نیں جس دی بنا اُتے ایہہ گل پورے وثوق نال کہی جا سکدی اے کہ بھارت جہیا تزویراتی اتحادی حاصل ہون دے باوجود امریکی دوست گھٹ ہو رہے نیں جس نال ایشیا وچ لگن والا میدان امریکہ لئی فائدہ مند ثابت نہیں ہوئے گا۔
پاکستان دی امریکہ دے نال تجارت دا حجم تن ارب ڈالر توں ودھ اے ایس توں علاوہ اسلحہ وی زیادہ تر امریکی ساختہ اے ایس لئی ایہہ سمجھنا کہ پاک امریکہ رابطے وچ در آن والی سرد مہری دا نقصان صرف امریکہ نوں ہوئے گا ٹھیک نہیں بلکہ پاکستان وی اپنے اتحادی سامان دے بڑے خریدار توں محروم ہو جائے گا تے ایہہ اچانک محرومی کمزور معیشت اُتے مزید دبائو ودھا دیوے گی پاکستانی کرنسی پچھلے کئی ہفتیاں توں ڈالر دے مقابلے وچ قدر کھو رہی اے تے اسٹیٹ بینک دی مداخلت دے باوجود کمی نہیں آئی دونویں ای کئی عشریاں توں اک دوجے دی لوڑ نیں تے گفت و شنید نال بہتر حل کڈ سکدے نیں پر پاکستان دا چین ول جھکائو امریکہ دے نیڑے ناقابل معافی جرم اے ایس لئی بگاڑ وچ وادھا ہوندا جا رہیا اے دوستاں نوں ہانکن دی بجائے برابری تے باہمی احترام اُتے مبنی تعلقات استوار کرن نال ای بہتری آ سکدی اے جے واحد سپر پاور دے زعم توں نکلیا نہیں جاندا تے کمزور معیشتاں والے ملک چینی سرمایہ کاری ول لپکدے رہن گے نتیجہ ایشیا ئی میدان وچ چینی پلڑا بھاری ہو سکدا اے۔
سفارتی حلقے کئی مہینے توں خدشات دا اظہار کر رہے سن کہ کئی ملکاں دے رابطیاں وچ سرد مہری ویلے دے نال ودھ رہی اے ہن تے نویں اتحاد دے خدوخال واضح ہون لگے نیں نویں تشکیل پاندے اتحاد وچ پاکستان دا کردار چین لئی اہم جد کہ امریکہ لئی درد ہو سکدا اے پاک چین رابطے نال امریکہ جھلایا ہویا اے ایوان نمائندگان دی امور خارجہ کمیٹی دے اجلاس وچ ہون والی اک سماعت دے دوران وزیر خارجہ انٹونی بلنکن نے وی تصدیق کیتی اے کہ امریکہ آن والے ہفتیاں وچ پاکستان نال تعلقات دا جائزہ لوے گا اوہناں نے ایہہ وی کہیا کہ افغانستان وچ پاکستان دے بوہت سارے مفاد نیں جنہاں وچوں کجھ امریکہ مفادات نال مطابقت نہیں رکھدے مثلاً پاکستان نے دہشت گردی دے خلاف بھرپور تعاون کیتا پر طالبان دے ارکان بشمول حقانی نیٹ ورک دے بندیاں نوں پناہ وی دتی جس نال ایس خیال نوں تقویت ملدی اے کہ ایشیا دے میدان وچ پاکستان ہن امریکہ دا حریف ہو سکدا اے امریکہ لئی پاکستانی عسکری تے سویلین قیادت توں الگ الگ اہداف حاصل کرنا ممکن نہیں رہیا کیوں جے سویلین تے عسکری قیادت دی سوچ امریکہ دے حوالے نال ہن اک اے ایس لئی امریکی قیادت ماضی وانگوں پاکستان نوں استعمال نہیں کر سکدی بلکہ قوی امکان اے کہ دبائو ودھن دی صورت وچ پاکستان زیادہ تیزی نال چین ول ہو جائے ایس طرح پاک امریکہ رابطے وچ در آن والی سرد مہری تلخی وچ ڈھل کے پاکستان نوں مستقل چینی کیمپ دا حصہ بنا دیوے گی۔ روس نال بہتر ہوندے تعلقات نال واضح اشارے ملدے نیں کہ پاکستان نوں رابطیاں وچ ودھدی سرد مہری تے ایشیا دے میدان دا مکمل ادراک اے ایسے بنا اُتے عمران خان دا لہجہ تبدیل تے امریکی وی تلخ ہون لگے نیں پر ایشیا نوں میدان چُن کے چینی رسوخ گھٹ نہیں ہو سکدا کیوں جے چین دفاع دے نال معاشی و تجارتی رابطے وچ وادھا کر رہیا اے ایسے بنا اُتے عالمی منظر نامے وچ کئی اہم ملک روس، فرانس، اٹلی، ترکی، نیوزی لینڈ، سعودی عرب ایس دے ہمنوا نیں پر ایشیا وچ لگن والا میدان نسل انسانی دی بقا لئی سخت مضر ہو سکدا اے جس نال غربت و بے روزگاری گھٹ ہون دی بجائے وسائل ہتھیاراں لئی وقف ہو کے رہ جان گے۔
