ریاستی تعلقات دل دا نہیں دماغ دا کھیڈ اے

وسعت اللہ خان

جدوں اگست دے آخری ہفتے وچ پوری دنیا دے میڈیا دا دھیان کابل دے حامدکرزئی انٹرنیشنل ایئرپورٹ تے ہون والی افراتفری تے امریکی فوجی انخلا تے سی کابل توں 29سو کلومیٹر پرے بغداد وچ اک اعلیٰ سطح دی کانفرنس منعقد ہو رہی سی۔ اٹھائی اگست نوں ہون والی ایس کانفرنس دا میزبان عراق تے شریک میزبان فرانس سی۔ ایہدا مقصد امریکہ دی مغربی ایشیا تے مشرق وسطیٰ توں مرحلہ وار تزویری دستبرداری نال پیدا ہون والے خلاء نوں تعمیری انداز وچ پُر کرن دی اک بھرویں کوشش سی کیوں جے ہر خبری ادارے دا کیمرہ کابل وچ زیراستعمال سی ایس لئی بغداد وچ ہون والی تاریخی کانفرنس ول کسے دے ایڈا کوئی خاص دھیان نہ گیا۔ اک لحاظ نال ایہ بہتر وی ہویا کیوں جے سنجیدہ تے حساس سفارت کاری کیمرے دے سامنے اکثر ٹھٹھول بن جاندی اے۔
بغداد کانفرنس وچ عراقی وزیراعظم مصطفی الخدیمی تے وزیرخارجہ فوادحسین نے مصر دے فوجی صدر عبدالفتح السسی‘ اردن دے شاہ عبداللہ‘ امیرِ قطر شیخ حماد التہانی، فرانسیسی صدر ایمانویل میخواں، کویت دے وزیرِ اعظم شیخ صباح الخالد، متحدہ عرب امارات دے وزیرِ اعظم محمد بن راشد المکتوم، بحرینی وزیرِ اعظم سلمان بن حماد، سعودی وزیرِ خارجہ فیصل بن فرحان، ایرانی وزیرِ خارجہ حسین امیر عبداللہیان تے ترک وزیرِ خارجہ مہولت کاسگلو (خوش گلو) نوں جی آیاں کہیا۔ شرکاء جہڑیاں ریاستاں دی نمائندگی کر رہے سن اوہناں وچ سوائے ایران تے فرانس سارے ملک نام نہاد امریکی کیمپ وچ شامل سمجھے جاندے نیں پر جیویں جیویں امریکہ ایس خطے چوں وکھرا ہو رہیا اے اوسے طرح علاقائی طاقتاں اک دوجے نال پرامن بقائے باہمی دی بنیاد تے مسابقت دی راہ توں کاروباری مفاہمت دی راہ تے آئوندیاں وکھائی دے رہیاں نیں۔ تسیں جان دے او کہ مشرقی بحیرہ روم دے وسیلیاں دی ملکیت تے پچھلے ورھے فرانس تے مصر دے ترکی نال تعلقات خراب ہو چکے سن تے فرانسیسی و ترک صدر دے وچکار تے باقاعدہ برے برے القابات دا میچ وی پے گیا سی پر خطے دے تیزی نال بدلدے ہوئے حالات پاروں نہ صرف دوہاں ملکاں نے ٹھنڈے پن توں کم لینا شروع کیتا سگوں بغداد کانفرنس وچ وی شرکت کیتی۔
ترکی مشرق وسطیٰ وچ اخوان المسلمون دا کٹر حمایتی رہیا جد کہ متحدہ عرب امارات اخوان دا سخت دشمن۔ جدوں مصر وچ جنرل السسی نے 2013ء وچ اخوان دی منتخب محمدمرسی حکومت دا سعودی و اماراتی مالی و سیاسی تائید نال تختہ الٹیا تے ریاض و ابوظہبی وچ خوشیاں تے انقرہ وچ سوگ منایا گیا۔ لیبیا دی خانہ جنگی وچ ترکی تے متحدہ عرب امارات نے اک دوجے نوں ہر طرح نال نیواں وکھان دی کوشش کیتی۔ جدوں 2017ء وچ متحدہ عرب امارات‘ سعودی عرب تے مصر نے قطر دی اقتصادی و جغرافیائی ناکہ بندی وچ بھرواں حصہ لیا تے ترکی نے قطر دی حمایت وچ اپنے ساڑھے تن ہزار فوجی اوتھے اپڑا دتے۔ سعودی ترک تعلقات صحافی جمال خشوگی دے استنبول وچ قتل پاروں پستی وچ جا ڈگے۔ بحرین تے متحدہ عرب امارات نے خاموش سعودی تائید نال اسرائیل نال قریبی تعلقات قائم کرن دا ہر موقع ورتیا تے اک ویلے تے ایہ محسوس ہون لگ پیا کہ ایران دا حقہ پانی بند کرن لئی اسرائیلی‘ سعودی‘ اماراتی‘ بحرینی اک صفحے تے نیں۔ دوجے پاسے سعودی عرب نوں یمن وچ پنج ورھیاں توں جاری مداخلت دا خرچہ بناں کوئی پکی آس دلائے کھائے جا رہیا اے پر اوہ ہن تک امریکہ ولوں سعودی یمن پالیسی توں لاتعلقی نوں غیراعلانیہ تائید سمجھدے ہوئے مطلوبہ ہدف حاصل کرن دی نکام کوشش جاری رکھے ہوئے اے پر ہن چہرے توں اکتاہٹ دن بہ دن نمایاں ہوندی جا رہی اے۔
جدوں بائیڈن انتظامیہ نے جنوری وچ اختیارات سنبھالدے ای مشرق وسطیٰ تے افغانستان توں مرحلہ وار دست کش ہون دے اشارے دتے تے خلیجی اتحادیاں نوں وی محسوس ہون لگا کہ عرب امریکہ تعلقات دا سنہرا دور قصہ پارینہ بنن والا اے تے امریکہ ہر قیمت تے یاراں دا ساتھ دین دی پالیسی ہور نبھان دی سکت نہیں رکھ پا رہیا تے فیر علاقائی ملکاں نے تعلقاتی علمیت پسندی ورتن بارے سوچنا شروع کیتا۔ پچھلے مہینے متحدہ عرب امارات دے قومی سلامتی دے مشیر تہنون بن زید نے انقرہ وچ صدر رجب طیب اردگان نال ملاقات کیتی تے دوطرفہ تعلقات نوں معمول تے لیان تے علاقائی مقابلے بازی دی شدت گھٹ کرن دی لوڑ نال اتفاق کیتا۔ ترکی نے مصر دی السسی حکومت ول وی دوستی دا ہتھ ودھایا اے تے اخوان دی کھلم کھلا حمایت دی پالیسی اجے تے الماری وچ بند کر دتی اے۔ ایس ورھے دے شروع وچ قطر دی چار سالہ ناکہ بندی دا وی خاتمہ ہو گیا۔ ایس ناکہ بندی دے خاتمے نال سعودی تے اماراتی تعلقات وچ وی تنائو آ گیا سی کیوں جے امارات ناکہ بندی جاری رکھن دے حق وچ سی پر پچھلے مہینے اماراتی سلامتی مشیر تہنون بن زید نے دوحا وچ امیر قطر نال ملاقات وچ پچھلیاں گلاں بھلن دی گل کیتی۔ تبدیلی دا اندازہ اوس فوٹو توں وی ہو سکدا اے جو کجھ دیہاڑے پہلاں چھپی۔ ایہدے وچ بحیرہ قلزم دے اک تفریحی مقام تے سعودی ولی عہد محمد بن سلمان‘ امیر قطر تے اماراتی مشیر سلامتی نیکر تے شرٹ وچ اکٹھے کھڑے دنیا تے ہس رہے نیں کجھ مہینے پہلاں انج دی فوٹو دا تصور وی اوکھا سی۔
بغداد کانفرنس وچ مخالفاں نوں اک میز تے بٹھان تے گروپ فوٹو تے تیار کرن دے پچھے عراقی حکومت دی واہوا عرق ریزی اے۔ پچھلے کجھ مہینے وچ بغداد وچ سعودی تے ایرانی سفارتکاراں دیاں کجھ خفیہ ملاقاتاں ہوئیاں تے ایس نتیجے تے اپڑیا گیا کہ مسابقت نوں مسلسل کشیدگی دی صورت وچ جاری رکھنا بدلے حالات وچ کسے دے مفاد وچ نہیں۔ ایس کانفرنس وچ نہ صرف سعودی و ایرانی سگوں ایرانی وزیر خارجہ و اماراتی وزیراعظم دے وچکار وی بالمشافہ گل بات ہوئی۔ کانفرنس دے پربندھ تے امریکی صدر جوبائیڈن نے وی عراقی صدر نوں مبارکباد دا پیغام گھلیا۔ بس اک واری فیر ثابت ہویا کہ بین الاقوامی تعلقات وچ یاری دا مفہوم مفادات دی ہم آہنگی یاں تصادم نال جڑیا ہویا اے۔ دشمنی جدوں گھاٹے دا سودا بن جاوے تے ہم آہنگی اوہدی تھاں لے لیندی اے تے جدوں ہم آہنگی مفادات تے بھار بنن لگے تے مسابقت دِلاں تے پڑائو ڈال دیندی اے۔ جنہے جنہے وی بین الاقوامی تعلقات نوں دماغ دی تھاں دل نال جوڑن دی کوشش کیتی بے شک اوہ گھاٹے وچ اے۔(بشکریہ ایکسپریس)