اپنی دنیا بدلو

اشرف شریف

ڈاکٹر افتخار ریڈیو پاکستان اسلام آباد وچ پروڈیوسر سن جدوں اوہناں نال پہلی واری ملاقات ہوئی۔ اسیں دوویں لہور توں سی تے اسلام آباد پنڈی وچ رہندے سی۔ فیر اوہ کیمسٹری وچ پی ایچ ڈی کرن باہر ٹر گئے۔ واپس آئے تے انجینئرنگ یونیورسٹی وچ پڑھان لگ پئے۔ ہن کامسیٹس وچ نیں۔ افتخار نے ریسرچ پیپر تے تصوراتی دنیا دی سائنس دے نال عملی کم وی کیتا۔ لہور دی اک وڈی ہائوسنگ سوسائٹی وچ اوہناں دی زیرنگرانی بائیوگیس پلانٹ لایا گیا اے۔ سوسائٹی دے مکین صاف ستھرے گھراں وچ گیس چاہندے سن محکمہ گیس کول کنکشن دی گنجائش نہیں سی۔ افتخار نے پندراں توں ویہہ لکھ وچ بائیوگیس پراجیکٹ تیار کر دتا۔ ہن سوسائٹی دے پنج سو توں ودھ گھراں وچ ایس پلانٹ توں گیس جاندی اے۔ اوسطاً روزانہ اک ٹرالی گوبر استعمال ہوندا اے جو نیڑیوں ای مل جاندا اے۔ پلانٹ دی خصوصیت ایہہ وے کہ گوبر دی بدبو نوں کنٹرول کیتا گیا اے۔ ایہدے توں دوہرا فائدہ ہویا‘ ایندھن لئی گیس مل گئی تے واڑے والیاں نوں گوبر ٹھکانے لان دی سہولت حاصل ہو گئی۔ ڈاکٹر افتخار صاف پانی دے گھریلو سطح دے منصوبیاں تے وی کم کر رہے نیں۔ اوہناں دا ایہ خیال بڑا بہتر اے کہ صاف پانی وانگوں شفاف ماحول لئی ٹیکنالوجی نوں ورتنا چاہیدا اے۔
احسن بٹ ودھیا مترجم نیں۔ پچھلے دیہاڑیاں اوہناں نے اک مضمون دا تذکرہ اپنے فیس بک اکائونٹ تے کیتا۔ ایس مضمون وچ دسیا گیا اے کہ اک کمپنی انج دا ڈش انٹینا تیار کر رہی اے جو اک سیارے دے سگنلز دوجے سیارے تے اپڑا سکے گی۔ ایس طرح سمجھو تسیں زمین توں نشر ہون والے پروگرام مریخ تے ویکھ سکو گے۔ کمپنی ایس ویلے چھ سو ڈشناں سالانہ بنا رہی اے جد کہ ودھدی ہوئی مانگ پاروں ایہ پیداوار ورھے وار اک لکھ کرن دا منصوبہ بنا رہی اے۔ امریکہ تے مغربی ملک سرمایہ کاری دی نویں جہتاں دی نشاندہی کردے نیں۔ اوتھے خلائی سائنس دے شعبے وچ سرمایہ لایا جا رہیا اے۔ نویں تے متوقع بیماریاں دے خاتمے لئی ویکسین تیاری تے ارباں ڈالر خرچ ہو رہے نیں۔ پاکستان ورگے پچھڑے تے ایس توں وی ودھ غربت زدہ ملکاں نوں فنڈز دتے جاندے نیں کہ اوہ اپنے کول ماحول تے صاف پانی نوں صاف رکھن دے طریقے ازمان۔ ساڈے وزراء تے سرکاری افسر مل ملا کے اجہے فنڈز ہضم کر جاندے نیں۔ معاشرے ہن جنگاں توں نجات حاصل کر رہے نیں جنگاں دوجیاں تے کنٹرول دی خواہش ودھاندیاں نیں۔ انج نہ ہوندا تے یورپی ریاستاں وچ فوجی بجٹ دی تھاں گرین انرجی دا بجٹ نہ ودھدا۔
تن ورھے پہلاں دی اک رپورٹ دسدی اے کہ 2018ء دے آخر تک ماحولیاتی ٹیکنالوجی تے 279.8ارب ڈالر دی سرمایہ کاری ہوئی۔ ایس سلسلے وچ رقم دی منتقلی دا مجموعی حجم 393.8 ارب ڈالر رہیا۔ مشہور ماحولیاتی تنظیم گرین پیس دے آئی ٹی سربراہ اینڈریو ہیٹن دا کہنا اے کہ ماحولیات تے سرمایہ کاری تہاڈی رقم بچاندی تے مستقبل وچ توانائی بحراناں توں محفوظ رکھدی اے۔ بجلی نال چلن والی گڈیاں نے پاکستان وچ خریداراں دا دھیان حاصل کیتا اے۔ امریکہ‘ برطانیہ تے چین بجلی و سولر پاور نال چلن والیاں گڈیاں دی ٹیکنالوجی تے کم کر رہے نیں۔ ارباں ڈالر نال منصوبے تیار ہوئے۔ اکثر ملک ایہناں گڈیاں دی آزمائش کرن مگروں ہن مارکیٹ وچ گھلن دے قابل ہو چکے نیں۔ دھوں تے شور نال بھری سیاہ سڑکاں تے سانوں اگلے کجھ ورھیاں وچ بے آواز تے آلودگی توں پاک گڈیاں نسدیاں نظر آئون گئیاں۔ اسمان اک واری فیر نیلا وکھائی دیوے گا تے اوہدے تے بدلاں دے سفید گھوڑے نسدے نظر آئون گے۔ رات دی چنری وچ تارے ٹنگ جان گے تے جگنو اک واری فیر جھاڑیاں وچ جگمگاندے اڈن گے۔ ٹیکنالوجی دنیا نوں بدل رہی اے ہن ساڈے تے منحصر اے کہ اسیں اپنی دنیا نوں کباڑ دھوں کیمیائی مادریاں شور تے زہر نال بھر لیئے یاں سرسبز پرسکون تے شفاف منظر اپنے آل دوالے تخلیق کر لیے۔
برطانوی حکومت نے اپنے کول اک سکیم متعارف کرائی اے۔ ایس سکیم دے تحت اجہے برطانوی محققین تے اختراع پسند کاروباری اداریاں دی حوصلہ افزائی کیتی جا رہی اے جہناں نے انرجی ٹیکنالوجیز قیمت فضلے تے سکیورٹی دے معاملیاں نوں قابل قبول سطح تے لیان لئی کوشاں نیں۔ انرجی کیٹالسٹ سکیم دے تحت 750 اداریاں دے ڈھائی سو منصوبیاں لئی سو ملین پائونڈ دتے جا چکے نیں۔ مصنوعی ذہانت دا شعبہ سب توں ودھ سانوں موبائل فون تے انٹرنیٹ خدمات دین والی کمپنیاں وچ مستعمل وکھائی دیندا اے۔ ایہدے چوں روبوٹکس ٹیکنالوجی نکلی اے۔ روبوٹ نے عشریاں توں انسان نو ںاپنے مستقبل دے ساتھی دے طور تے غلام بنا رکھیا اے۔ روبوٹ سپاہی‘ باڈی گارڈ‘ صنعتی کارکن‘ کسان تے ٹیچر بن رہیا اے۔ بہت سارے لوک صوفیہ روبوٹ نوں ویکھ کے اپنی مشینی بیوی لیان دی منصوبہ بندی کر رہے نیں۔ روبوٹ مینو فیکچرنگ لاجسکٹس تے ہیلتھ کیئر دے شعبے وچ خدمات انجام دین لگے نیں۔
ایہہ جانکاری توں تسیں انپے ماحول نوں کجھ دیر بھلا چکے ہوو گے واپس آئو تے جائزہ لیے کہ گرین ٹیکنالوجی صاف پانی ماحولیاتی‘ بہتری‘ روبوٹکس بائیو گیس سپیشس ٹیکنالوجی تے ایگری لیب تے ساڈیاں حکومتاں نے کیہ کم کیتا۔ جمہوریت دا اک مطلب جمہور دے مستقبل نوں محفوظ تے صحت مند بنانا ہوندا اے۔ جہڑیاں جماعتاں نے اج تک ایہناں معاملیاں تے گل تک نہیں کیتی اوہناں دے پیدائشی رہنماواں نے ایہناں معاملیاں وچ دلچسپی دا اظہار تک نہیں کیتا۔ اوہ مستقبل وچ ساڈی قیادت دا ارادہ رکھدے نیں جیویں اسیں بھیڈ بکریاں واں جہناں نوں ہانک لے جانے آں۔ اک طبقہ بیدار لوکاں دا اٹھنا چاہیدا اے ہنرمنداں تے اپنے زور بازو نال دنیا بدلن دا ارادہ رکھن والیاں دا‘ ٹیکنالوجی نوں کاروبار بنان والے سامنے آنے چاہیدے نیں۔ اوہ لوک ابھرنے ضروری نیں جو نظریات دے ناں تے بالائی طبقات دیاں زنجیراں توڑ دین۔ دنیا کنے وڈے وڈے خواب ویکھ رہی اے تے اسیں ٹائون شپ توں بھاٹی چوک جان والی بس دی محرومی دا ماتم کر رہے آں۔ سڑکاں تے گندگی بھری پئی اے۔ کھیت پیداوار سکڑ رہی اے ددھ وچ زہر دی ملاوٹ ودھ گئی اے۔ بچے تے عورتاں غیرمحفوظ ہوندے جا رہے نیں۔ ٹیکنالوجی تے سرمایہ کاری کرو‘ اپنی د نیا بدلو۔٭٭