اَکھراں راہیں چانن کھلارن والا یونس بھٹیؔ

یونس بھٹیؔ اپنے خیالاں ،سوچاں تے حقیقی جذبیاں نوں کسے ملاوٹ توں بغیر پڑھنہاراں دے ساہویں رکھ دیندا اے

تحریر: ڈاکٹر کرامت مغل

انسان دو طرحاں دا جیو جیوندا اے اِک اوہ جیون جہڑا آل دوالے وکھالی دیندا اے دوجا جیون اوہ اے جہڑا دماغاں وچ موجود ہوندا اے۔ایہناں دوواں قسماں دے جیون نوں خیالی تے حقیقی جیون دا ناں دِتا جا سکدا اے۔

یونس بھٹیؔ ا جہیا شاعر اے جو خیالی تے حقیقی جیون نوں اِک مِک کردیاں ہویاں اپنے خیالاں نوں شبداں دا ا جہیا بانا پواندا اے جو کدے کسے واہی وان دا وی رُوپ دھار لیندا اے کہ پڑھنہا ر نوں اوہدے وچوں اپنا جیون وکھالی دیون لگ جاندا اے تے ’’ سلکھنے ہتھ ‘‘ وچ دھرت نال جُڑے لوکاں دی وارتا اے ، کساناں دے جیون تے اوس دے حقاں لئی اُٹھدی لہر نوں اوس دے شعراں وچوں بھالیا جا سکدا اے۔ یونس بھٹیؔ اپنے خیالاں ،سوچاں تے حقیقی جذبیاں نوں کسے ملاوٹ توں بغیر پڑھنہاراں دے ساہویں رکھ دیندا اے ۔ایہ ای شاعر دی فطری زبان ہوندی اے ۔پنجابی غزل دے پِڑ وچ جتھے خاص لفظاولی تے فکری اثرات توں باہر لیاندا جا رہیا اے اوتھے اجوکے سمے دے نویں نویں موضوعات نال وی ایس نوں شنگاریا اے۔ساڈے ایس شاعر کول پڑھنہار نوں غزل سناون لئی ڈھیر نویں موضوع نیں جہناں نوں اوس ودھیا ڈھنگ نال نِبھاون دا جتن وی کیتا اے۔

آپ دے شعراں وچ تہ در تہ ڈونگھیائی وی ملدی اے تے پنجابی زبان تے پنجاب نال محبت آپ دے شعراں وچ تھاں تھاں تے ملدی اے جو اوہناں دے اپنی زبان نال پیار دا ثبوت وی اے ،جویں کہ اوہ لکھدے نیں:
خاباں دی تعبیر ،پنجابی
میری کُل جاگیر،پنجابی
ایس شعر وچ وی پنجاب نال پیار ملدا اے
’’ دیس پنجاب،حوالے رَبّ دے
پُھل گلاب ،حوالے رَبّ دے‘‘
اوہناں پنجابیاں نوں سبق وی دیندے نیں جو پنجابی زبان نوں گھروں کڈھ چُکے نیں اوہناں دی گل کردیاں اپنے وچار ایہناں شعراں راہیں بیان کر دیندے نیں:
اِنج نہ گھر چوں کڈھ پنجابی
جھلیا! تھاں تھاں گڈھ پنجابی
ہور زباناں دے سنگ رَل کے
مُڈھوں ہی نہ وڈھ پنجابی
تیجی دُنیا دے واسیاں دیاں مسئلیاں وچ آئے دیہاڑ وادھا ای ہوندا جا رہیا اے ایہناں مسئلیاں نوں وی ساڈے ایس شاعر نے بیانیا اے:
ڈھیر خوار ایں تُوں مزدورا
تارو تار ایں تُوں مزدورا
اوکھے کم تے گھٹ مزدوری
کھاندا مار ایںتُوں مزدورا
یونس بھٹی ؔ نے اپنے آل دوالے دا اوہ نظام ویکھیا اے جو ماڑے نوں اوس دا حصا دین لئی تیار نہیں اے تے اوہ ہر بیتی گھڑی ہور تگڑا ہوندا جا رہیا اے،ایس نظام دے ننگ نوں یونس بھٹیؔ نے اپنیاں شعراں وچ بیانیا اے جو کورٹاں کچہریاں وچ جو دھندا ہو رہیا اے ایوں لگدا اے ایس نظام نے جویں بھنگ پیتی ہوئی اے ایسے کر کے ماڑے دی سُنن والا کوئی وی نہیں اے ،بازاراں توں آٹا،چینی، گھیو کِویں غایب ہو رہیا اے،اَڈّیاں ر گڑ ر گڑ کے جیون والے لوک ایہ دَس رہے نیں کہ اوہناں دا ماضی ،حال تے مستقبل کدے وی محفوظ نہیں تے سوال چُکنا جُرم اے تے حق والیاں نوں حق ملن دی واری دی اُڈیک اے،لالچ تے لوبھی انساناں دی گل اے ایہناں سبھ دے باوجود وی اوہ اُمید نوں کدے نہ چھڈن دا سنیہا دیندا اے جویں کہ
دُور انھیرا ہو کے رہنا
اَج سویرا ہو کے رہنا
جہڑا تیرا حق سی بَن دا
ہُن اوہ تیرا ہو کے رہنا
ساڈے ہتھوں بُت ظُلماں دے
بیرا بیرا ہو کے رہنا
دِھیاں بھیناں دے دُکھ سُکھ تے رشتیاں وچ جو چین اے اوس بارے وی آپ دے شعر ملدے نیں نال اوہ کارو کاری،کالے جرگے ورگے گھنائونے کاریاں نوں وی بیان کردے نیں
رومانوی جھلکارے وی ملد ے نیں جویں کہ
غزل اُلیکن لگیاں لگا
اوہدی زُلف سن،وار رہیا واں
تبدیلی دا نعرا لاون والیاں دی گل تے تبدیلی دی آس رکھن والیاں دی گل نے ایس دیس واسیاں دے جیون وچ وڈا کردار ادا کیتا اے ایس ’’ تبدیلی‘‘ دے نعرے نے ہر کسے نوں متاثر کیتا اے تے سوچن سمجھن والا ساڈا شاعر ایس سبھ دا گواہ اے
بنھ دیاں گے سارے چور، گلاں سی بس
جو تبدیلی دا سی شورن گلاں سی بس
اسیں تے نہیں لُٹ مچاون والیاں وچوں
اسیں ہاں سُتھرے صاف تے ہور، گلاں سی بس
کورٹ کچہری سگویں دھکّے پیندے پئے
بدلاں گے انصاف دی ٹور، گلاں سی بس
اتے فیر جدوں سارا کجھ عام بندے دی سوچ انوسار نہیں ہویا تاں اوہ اِنج لکھدے نیں:
ایہ سرکار وی بھٹیؔ پہلے ور گی اے
فرق پیا نہیں کَکھ تے بھور، گلاں سی بس
یونس بھٹیؔ نے اپنی شاعری وچ جیون نال سن،بن،دھت مسئلیاں نوں بڑے دبنگ انداز نال بیانیا اے اوہناں دا انداز کدھرے کدھرے لُکواں ،ڈُھکواں تے کدھرے کدھرے اوہ اِک سٹیٹمنٹ بن جاندا اے جہدے وچ سماج دیاں بھَیڑاں نوں حقیقی انداز نال بیان کیتا ، سُفنیاں دی گل گھٹ ای کیتی اے ۔جویں جویں ویلا بِیت رہیا اے تیجی دُنیا دے انساناں دیاں اوکڑاں ودھدیاں جا رہیاں نیں ’’ دِل دے واہگے‘‘ دا جو سفر یونس بھٹیؔ نے شروع کیتا سی اوس نے اگانہہ نوں سفر جاری رکھیا ہویا اے تے ایس شعری پراگے وچ اجوکے سمے دے انساناں دا دُکھ اُلیکیا اے۔اوہناں نے ماضی،حال تے آون والے ویلے دی جو تصویر بنائی اے اوس وچ اپنے سماج نوں بیان کر کے سماج نال جُڑت نوں درشایا اے۔