آف شوز کمپنیاں بے نقاب، نواں پنڈورا باکس کھل گیا

90 ملکاں دی طاقتور شخصیات دے بیرون ملک اثاثے
اردن قطر، کینیا ، ایکواڈور، چیک ری پبلک دے حکمراناں سنے 700 پاکستانی وی شامل

ندیم بسرا ،رفیق سلطان

پنڈورا پیپرز نے پوری دنیا وچ بزعم خود بڑے عزت دار تے معتبر شخصیات سنے لُٹ مار تے کرپشن وچ ملوث دولت منداں دے مکروہ چہریاں نوں ایس مہذب معاشرے دے اگے عیاں کر دتا اے کہ کس طرح باعزت طور اُتے پہچانے جان والے لوک کیہڑے کیہڑے خرافات دا حصہ رہے نیں؟ کس طرح ناجائز دولت نوں تحفظ دے رہے نیں۔ پاکستان سنے دنیا دے 90 ملکاں دے 330 طاقتور شخصیات دے بیرون ملک اثاثیاں اُتے پنڈورا بکس نے ایہناں ساریاں دے چہریاں توں پردہ چک دتا اے۔ پنڈورا باکس اصل وچ یونانی زبان دا لفظ اے جس دا معنی اک خاص باکس اے جس وچ یونان دے لوک اپنی جیولری، پیسے، کاغذات تے دیگر قیمتی شیواں لُکا کے رکھدے سن تے ایس نوں تالا لا دیندے سن۔ تاریخ وچ ایس گل دا ذکر وی ملدا اے کہ پہلی عورت جس دا یونان دی دھرتی اُتے وجود قائم ہویا ایس نوں ’’پنڈورا‘‘ کہیا گیا۔ ہن پنڈورا بکس جو آیا اے ایس دا نظریہ انساناں نوں سزا دین دے طور اُتے لیا جاندا رہیا اے کیوں جے پرانے یونانی اپنا پیسہ، زیورات، کاغذات لُکان لئی پنڈورا باکس دا استعمال کردے سن ایس لئی اج جدید دنیا وچ تہذیب یافتہ معاشرے وچ رہن والے لوکاں دا بُرا چہرہ عیاں کرن لئی ایس پنڈورا باکس دی علامت نوں استعمال کیتا گیا اے۔ پچھلے دہائیاں وچ اک ہور لفظ بولیا جاندا سی اوہ لفظ ’’PP‘‘دا سی ایہہ الفاظ ’’Particular Person‘‘ دے الفاظ اُتے مشتمل سی۔ ایہہ ٹرم ایس ویلے بولی جاندی سی جدوں ہر گھر وچ لینڈ لائن فون موجود نہیں سی ایہناں دے گوانڈھ وچ ٹیلی فون لگیا ہوندا سی جدوں کوئی اپنے گوانڈھی دا نمبر دیندا تے نال ’’پی پی PP‘‘ لکھ دیندا۔ فون کرن والے نوں سمجھ آ جاندا سی کہ ایس دے گوانڈھ وچ فون لگیا اے بدقسمتی نال پاکستان وچ ’’PP‘‘لفظ بدل کے ’’Peon To President‘‘بن گیا اے یعنی کرپشن دے حوالے نال بوہت ساری شیواں آسان ہوندیاں نیں پاکستان وچ سب توں نکا سرکاری عہدہ Peon تے سب توں وڈا عہدہ President دا اے ایس ملک وچ تھلے توں اُتے تیکر کرپشن کرنا تے کم نکلوانا ای رواج بن گیا اے۔ ایس صورتحال وچ پنڈورا بکس وچ پاکستان دے لوکاں دا ناں آنا کوئی وڈی اچھنبے دی گل نہیں رہی ہاں جے پنڈورا بکس دی تھاں پنڈورا کنواں کھل جائے تے شاید پاکستان جہے معاشرے لئی ایہہ حسب حال ہوئے گا کیوں جے ساڈے معاشرے وچ جتھے لوک آپ گل کردے نیں کہ بازار وچ خالص شیواں دستیاب نہیں مثال دے طور تے ’’دودھ‘‘ مارکیٹ وچ غیر معیاری دستیاب اے پر ایس دے باوجود شہری دودھ خریدن اُتے مجبور ہوندے نیں تے ایس طرح دی کرپشن تے الزامات نال بھرے بکس نوں وی قبول کرنا ای پیندا اے۔
ہن جے گل کریئے ملک وچ موجودہ پی ٹی آئی حکومت دی عمران خان دا حکومت وچ آن توں پہلے اک ای نعرہ سی کہ ملک وچ کرپشن ناسور اے تے ایس دا ختم ہونا ای ملک دی ترقی لئی ضروری اے تے ہن ایہناں ناواں دے بعد اصل ٹیسٹ کیس پی ٹی آئی تے آپ وزیراعظم عمران خان دا اے کہ اوہ ایہناں لوکاں دے نال کنج دا سلوک کردے نیں؟ کیوں جے شوکت ترین، خسرو بختیار، مونس الٰہی، فیصل واڈا، علیم خان حکومت دا حصہ تے بہرحال نیں تے اوہ فیصلہ سازی، قانون سازی وچ وی مکمل شریک نیں۔ جدوں حکومت دی گل ہوندی اے تے نظر ایہو آندا اے کہ حکومتی شخصیات وی ایس مبینہ کرپشن وچ برابر ملوث نیں۔ فیر وی ایہہ اطمینان بخش گل اے کہ وزیراعظم عمران خان نے پنڈورا پیپرز وچ شامل پاکستانیاں توں تحقیقات دا اعلان کر دتا اپنے ٹوئٹر اکائونٹ دے ذریعے جاری بیان وچ اوہناں نے کہیا کہ اوہ پنڈورا پیپرز دا خیر مقدم کردے نیں، پنڈورا پیپرز نے اشرافیہ دی ناجائز دولت، ٹیکس چوری تے بدعنوانی نال جمع کیتی گئی دولت تے مالیاتی پناہ گاہواں نوں بے نقاب کر دتا اے۔ وزیراعظم عمران خان دا کہنا اے کہ اقوام متحدہ دے ادارے نے چوری شدہ اثاثیاں دا تخمینہ 7 ٹریلین ڈالر لایا اے۔ ایہہ دولت وڈے پیمانے اُتے آف شور ٹیکس ہیونز وچ منتقل کیتی گئی اے۔ وزیراعظم عمران خان نے پینڈورا پیپرز وچ پاکستانی سیاستداناں، سابق فوجی افسراں تے ایہناں دے اہل خانہ سنے پاکستانیاں دی آف شور کمپنیز دی معلومات ساہمنے آن دے بعد ایہناں سارے بندیاں توں جواب طلبی لئی خصوصی سیل قائم کر دتا اے۔ ایس گل دا اعلان وفاقی وزیر اطلاعات فواد چودہری نے ٹوئٹر اُتے اک پیغام وچ کیتا۔ فواد چوہدری دا کہنا سی کہ پنڈورا لیکس دی تحقیقات ل ئی وزیراعظم پاکستان نے وزیراعظم انسپکشن کمیشن دے تحت اک اعلیٰ سطح دا سیل قائم کیتا اے۔ ایہناں دے مطابق ایہہ سیل پنڈورا لیکس وچ شامل سارے بندیاں توں جواب طلبی کرے گا تے حقائق قوم دے اگے رکھے جان گے۔
ایس توں پہلاں ملک وچ ’’پانامہ لیکس‘‘ دا سیزن ون لنگھ گیا جس وچ ایس ویلے دے سابق وزیراعظم زد وچ آئے تے ایہناں نوں گھر جانا پیا۔ جے حکوت نے حالیہ لیکس تے الزامات اُتے کاروائی نہ کیتی تے فیر آئندہ الیکشن وچ عوام ایس جماعت نوں ووٹ دیوے گی جیہڑے اپنے منشور وچ ایہہ الفاظ شامل کرے گی کہ صرف ایس جماعت نوں منتخب کیتا جائے جس جماعت نے سب توں گھٹ کرپشن کیتی اے کیوں جے ملک دی ساری جماعتاں جویں مسلم لیگ ن پیپلز پارٹی، جے یو آئی (ف) ، مسلم لیگ ق، ایم کیو ایم سنے ہر کسے اُتے ایہو الزامات رہے نیں جے کسے حکومت نے ایہناں الزامات دے سلسلے وچ موثر حکمت عملی نہ بنائی تے لوکاں دا ایس نظام توں یقین اٹھ جائے گا۔ ہن سیاستداناں دے نال تاجر تے میڈیا ہائوس دے مالکان دا ناں وی آیا اے تے انج دے معاشرے وچ جتھے ایس دے سارے ستوناں اُتے دراڑاں آ جان اوتھے عمارت دا قائم رہنا اللہ دے معجزے توں گھٹ نہیں۔ انگریزی دا اک معقولہ اے کہ ’’it will be just like another day‘‘ یعنی ایس دے بعد کسے نویں شے دا انتظار کرے۔ اصل وچ ایس قسم دے ’’مالیاتی سکینڈل‘‘ دا اثر ایہناں معاشریاں اُتے پیندا اے جتھے کرپشن تے بدانتظامی ناں دی کوئی شے نہ ہوئے تے اوتھے پنڈورا بکس اک ایٹم بم ثابت ہوندا اے۔ پاکستان جتھے کدی ’’آٹا‘‘’ کدی ’’چینی‘‘ کدی ’’ویڈیو سکینڈل‘‘ آکے منظر توں غائب ہو جائے تے لوک ایس نوں صرف معمول دی گل تصور کرن اوتھے پنڈورا بکس دی اہمیت کجھ گھنٹیاں دے علاوہ زیادہ نہیں ہو سکدی کیوں جے اسیں جس معاشرے وچ رہنے آں ایتھے ’’Honest Corrupt‘‘ لوک بھرے پئے نیں جویں کوئی ایس ایچ او جیہڑا رشوت لیندا ہوئے ایس دے بارے وچ ایہہ گل وی مشہور ہو جاندی اے کہ اوہ غریب بندے توں رشوت نہیں لیندا پر طاقتور توں پیسے لے لیندا اے تے ایس معاشرے وچ ’’احتساب‘‘ یا ’’سکینڈل‘‘ وی معمول دی گل بن کے رہ جاندا اے۔
پانامہ لیکس دے بعد پنڈورا بکس دے ناں توں منظر عام اُتے آن والی تحقیق دے بعد بڑی نامور کاروباری ، سیاسی، ملکی تے بین الاقوامی شخصیات دی آف شور کمپنیاں دی گونج ہر پاسے سنائی دے رہی اے۔ ایہناں خفیہ کمپنیاں دے بارے وچ وڈے وڈے انکشافات اگے آ رہے نیں پر عام بندا ہن تیکر شاید صرف ایہہ سمجھن توں قاصر اے کہ آخر ایہہ آف شور کمپنیاں ہوندیاں کیہ نیں؟ ایہہ کم کنج کردیاں نیں؟ کیہ آف شور کمپنیاں بنان والے سب دے سب کرپشن وچ ملوث نین؟ ایس حوالے نال کجھ اہم شخصیات دے حوالے نال ایہنوں سمجھیا جا سکدا اے۔ آف شور کمپنی انج دے ادارے نوں کہندے نیں جس دا مالک کسے ہور ملک وچ رہندا ہوئے تے ایس نے کمپنی کسے ہور ملک وچ قائم کر رکھی ہوئے۔عام طور تے انج دی کمپنیاں قائم کرن دا مقصد ایہہ ہوندا اے کہ اپنے ملک دے قوانین و ضوابط تے حکومت دے ڈر توں آزاد رہ کے کاروبار کیتا جا سکے کیوں جے اپنے ملک وچ سیاسی مخاصمت یا کسے وی ہور وجہ نال کمپنی دے مالک نوں کاروباری معاملات دے حوالے نال مسائل دا ساہمنا کرنا پئے سکدا اے۔ آف شور کمپنیاں قائم کرن دا اک ہور مقصد کسے دوجے ملک دی ٹیکس دی رعایت یا نرم قوانین توں فائدہ چکنا وی ہوندا اے۔ اپنے ملک دے ٹیکس دے سخت قوانین توں بچنا وی ہوندا اے۔ آف شور کمپنیاں دا اک ہور اہم مقصد اپنے اثاثیاں نوں تحفظ دینا وی اے۔ چاہے اوہ اثاثے قانونی طریقے نال کمائے نیں یا غیر قانونی طریقے نال۔مثال دے طور تے کسے مالدار کمپنی دے خلاف مقدمہ درج کر کے احتساب یا تحقیقات دا عمل شروع ہو جاندا اے تے فیصلہ آن تیکر کمپنی اثاثیاں تے ذاتی اکائونٹس منجمد کر دتے جان چاہے ایس نے غیر قانونی کم کیتا اے یا نہیں ۔ ایس لئی بوہت سارے لوکاں دے اپنی رقم کسے آف شور کمپنی وچ منتقل کر دین ہن گل کردے آں قانون دے مطابق، آف شور کمپنیاں قائم کرنا کوئی جرم نہیں پر ایہناں نوں قائم کرن والے بندیاں نے باقاعدہ طور اُتے اپنی ٹیکس ریٹرنز تے اثاثیاں دی تفصیلات وچ ایہہ واضح کرنا ہوندا اے کہ فلاں فلاں کمپنی ایہناں دے ناں اُتے کم کر رہی اے۔ پاکستان جہے ملکاں نال تعلق رکھن والے بوہت سارے لوک کئی وجہ دی بنا اُتے آف شور کمپنیاں بناندے نیں پر ایہناں سب دا مقصد اک نہیں ہوندا تے نہ ای سب اپنی کمپنیاں دی تفصیل نوں خفیہ رکھدے نیں تاں ایہہ سمجھنا کہ کسے دی آف شور کمپنی ہون دا مطلب ایہہ وے کہ اوہ بندا یا خاندان مجرم اے اک غلط فہمی اے۔ تاں جنہاں بندیاں تے خانداناں نے ملک توں پیسہ چوری کر کے تے لٹ کے آف شور کمپنیاں قائم کیتیاں ہون تے ایہناں دی تفصیل نوں ایس وجہ توں لُکایا ہوئے کہ ایہناں دی چوری تے لُٹ مار منظر عام اُتے نہ آ سکے ایہناں دے خلاف بہرطور کاروائی ہونی چاہیدی اے پر ایس لئی وی قانون دا رستہ اختیار کیتا جانا چاہیدا اے تے کسے وی بندے یا ادارے نوں ایس سلسلے وچ اپنی ذاتی یا ادارہ جاتی حیثیت نوں استعمال کردے ہوئے کسے بندے یا خاندان دے خلاف کاروائی نہیں کرنی چاہیدی۔
پنڈوراباکس وچ 90 توں ودھ ملکاں دی 29000 آف شور کمپنیاں دا پردہ فاش کیتا گیا اے جنہاں دی ملکیت 45 ملکاں نال تعلق رکھن والی 130 ارب پتی شخصیات دے کول اے۔ آئی سی آئی جے دے مطابق پنڈورا پیپرز وچ 14 آف شور سروس فرمز شامل نیں۔ پنڈورا پیپرز لئی آئی سی آئی جے نے تقریباً 3 ٹیرابائٹس دی خفیہ معلومات حاصل کیتی آئی سی آئی جے دے مطابق سب توں زیادہ لاطینی امریکہ دی کمپنی نے 14 ہزار شیل کمپنیاں تے ٹیکس ہیونز ٹرسٹ بنائے۔ روس دے صدر ولادی میرپیوٹن تے آذر بائیجان دے صدر دے ناں وی شامل نیں ایسے طرح کینیا دے صدر اوہورو کینیتا، چیک صدر آندریج بابیز نے آف شور کمپنی دے ذریعے 22 ملین ڈالرز دی جائیداد خریدی سی۔ یوکرائن، کینیا تے ایکواڈور دے صدراں نے وی آف شورکمپنیاں بنا رکھیاں سی ۔ پنڈورا باکس وچ 6 بھارتی سیاست داناں، چین دے2، یو اے ای دے11، روس دے 19، برازیل دے9، یوکرائن دے 38 تے نائیجیریا دے 10، برطانیہ دے 9 تے سعودی عرب دے پنج سیاست داناں دے ناں شامل نیں۔اٹلی دے4، انڈونیشیا 2، فرانس دے 3، سپین دے5، پرتگال دے3 سیاستداناں دے ناں وی شامل نیں۔
اپنے ملک توں پنڈوراباکس وچ وزیر خزانہ شوکت ترین دی آف شور کمپنی جد کہ وفاقی وزیر مونس الٰہی تے سینیٹر فیصل واڈا دی آف شور کمپنیاں ساہمنے آئیاں۔ تحقیقات وچ پنجاب دے سینئر وزیر عبدالعلیم خان دی آف شور کمپنی ساہمنے آئی جد کہ مسلم لیگ دے رہنمااسحاق ڈار دے دے پتر دی آف شور کمپنی وی پنڈورا باکس وچ شامل اے۔ پنڈورا باکس وچ پیپلز پارٹی دے شرجیل میمن دی آف شور کمپنی وی شامل اے۔ ایس دے علاوہ وفاقی وزیر صنعت خسرو بختیار دے اہل خانہ دی آف شور کمپنی وی پنڈورا باکس وچ ساہمنے آئی اے۔ وزیراعظم دے سابق معاون خصوصی وقار مسعود دے پتر دی وی آف شور کمپنی دے مالک نکلے نیں جد کہ ایس دے علاوہ پنڈورا باکس وچ کجھ ریٹائرڈ فوجی افسران، کجھ بینکاراں، کاروباری شخصیات تے کجھ میڈیا مالکان دی آف شور کمپنیاں وی ساہمنے آئیاں نیں۔ پاکستانی تاجر طارق شفیع، سہگل فیملی دے رکن طارق سعید مبین شیخ دا ناں شامل اے۔ خسرو بختیار دے بھرا عمر نے اک ملین ڈالر دا اپارٹمنٹ والدہ دے ناں کر رکھیا اے۔ دنیا بھر توں 336 سیاستداناں دے ناں پنڈورا باکس وچ ساہمنے آئے ۔ پاکستان دے 7، بھارت دے 6 تے روس دے19 سیاستداناں دی آف شور کمپنی اے۔ برطانیہ تے آئر لینڈ دے 9 سیاستداناں دا ناں شامل اے۔ سب توں زیادہ یوکرائن دے 38 سیاستداناں دی آف شور کمپنیاں دا انکشاف ہویا اے۔ جد کہ اردن دے شاہ عبداللہ وی آف شور کمپنی بنان والیاں وچ شامل نیں خسرو بختیار دے بھرا دے علاوہ عارف نقوی تے کجھ کاروباری تے بینکاری شخصیات دے ناں وی شامل نیں۔ یوکرائن، کینیا تے ایکواڈور دے حکمراناں، اردن دے بادشاہ عبداللہ تے قطر دے حکمراناں دے علاوہ چیک ری پبلک تے لبنان دے وزرائے اعظم آف شور کمپنیاں دے مالک نیں۔ سابق برطانوی وزیراعظم ٹونی بلیئر دے ناں وی آف شور کمپنی بنان والیاں وچ اے جد کہ گلوکاری شکیرا، سابق بھاری کرکٹر سچن ٹنڈولکر دے ناں توں وی آف شور کمپنی رجسٹرڈ اے۔ روس تے آذر بائیجان دے صدر وی آف شور کمپنیاں دے مالک نکلے۔بھارت دے سرمایہ کار انیل امبانی دے ناں توں وی آف شور کمپنیاں نیں۔ ہن ایہہ پنڈورا بکس تے کھل گیا اے پر کیہ ایہہ وی ہن قصہ پارینہ بن جائے گا یا جنہاں نعریاں تے تبدیلی دے ناں اُتے پی ٹی آئی دی حکومت وجود وچ آئی اوہ ایس اُتے آئندہ کاروائی وی کرے گی کہ جس نال ایس قسم دے پنڈورا بکس توں پاکستان واقعی محفوظ ہو جائے گا ایہناں سوالاں اُتے عوام نوں عمران خان ولوں جواب لئی بے صبری دا انتظار اے۔