باب دوستی کھول دتا گیا تجارت تے پیدل آمد و رفت بحال

پاک افغان بارڈر اک ہفتے دی بندش توں بعد کھولیا گیا ،مریضاں نوں لیان لے جان لئی ایمبولینس سروس دا آغاز، پاکستانی ٹرکاں دی واپسی شروع

چوہدری شاہد اجمل

پاک افغان بارڈر باب دوستی اک ہفتے دی بندش دے بعد کھول دتا گیا اے، پہلے مرحلے وچ پیدل آمد و رفت نوں بحال کیتا گیا اے جد کہ افغان حکومت دی اپیل اُتے مریضاں دے علاج معالجے لئی ایمبولینسز نوں وی آن جان دی اجازت ہوئے گی۔ ایس دے نال نال دو طرفہ تجارت وی بحال ہو گئی اے، باب دوستی دے کھلن نال سرحد دے دونواں پاسے 7 دن توں پھسے افغان تے پاکستانی شہریاں دی مشکلات ختم ہو گئیاں نیں۔ افغانستان وچ ویش منڈی دا علاقہ پاکستان تے افغانستان دے وچکار اک اہم تجارتی گزر گاہ اے جیہڑی افغانستان دے دوجے وڈے شہر قندھار تے جنوب مغربی صوبیاں نوں پاکستان نال جوڑ دی اے۔ ڈپٹی کمشنر جمعہ داد مندوخیل دا کہنا اے کہ بارڈر دے دونواں پاسے پاکستانی تے افغان شہری اپنے اپنے ملک جان لگے نیں۔ کسٹم حکام نے دسیا کہ پاک افغان دو طرفہ ٹریڈ وی بحال کر دتی گئی اے۔ پاکستانی ٹرکاں دی وطن واپسی شروع ہو گئی اے۔ پاک افغان بارڈر باب دوستی 7 دن ہر قسم دی آمد و رفت لئی بند رہیا۔ سرحد دے دونواں پاسے وڈی تعداد وچ پاکستانی تے افغان شہری پھسے ہوئے سن۔ لیویز حکام دے مطابق پاک افغان دو طرفہ ٹریڈ تے پیدل آمد و رفت وی معطل سی۔ افغانستان واپس جان والے افغان شہریاں دی وی وڈی تعداد چمن وچ پھسی ہوئی سی۔ اک ہفتہ پہلاں اسپین بولدک وچ طالبان انتظامیہ نے باب دوستی بند کیتا سی، ایس دوران سرحدی حکام وچ تن وار سرحد کھولن بارے رابطہ کیتا گیا۔ باب دوستی دی بندش پاروں ایس راہداری نال سرحد دے آر پار سفر کرن والے لوکاں تے تاجراں نوں شدید پریشانی دا سامنا کرنا پئے رہیا سی۔ گڈیاں دی آمد و رفت سنے پیدل آن جان اُتے وی پابندی لائی گئی سی۔ ایس صورتحال پاروں دونواں پا سے سفر دے خواہش مند لوکاں خاص طور تے خواتین، بچے، عمر رسیدہ بندے تے مریضاں نوں شدید پریشانی دا ساہمنا کرنا پئے رہیا سی۔ دوستی دی بندش پاروں زیرو پوائنٹ اُتے اجرت دی بنیاد اُتے محنت مزدوری کرن والے لوکاں نوں کم نہ ملن دی وجہ نال مشکلات دا ساہمنا سی۔ باب دوستی بند ہون دی وجہ نال تاجراں تے عام لوکاں دے علاوہ سرحد اُتے پھسی گڈیاں دے ڈرائیوراں نوں وی شدید پریشانی لاحق رہی۔ ایس توں پہلے اگست دے مہینے وچ وی طلبا ولوں باب دوستی نوں بند کیتا گیا سی۔ پاکستانی حکام دا کہنا سی کہ مقامی انتظامیہ نے ایہناں نوں پاکستان دے سرحدی شہر چمن توں متصل افغان علاقے ویش منڈی وچ طالبان دی موجودگی دے حوالے نال آگاہ کیتا سی۔ چمن دا سرحدی شہر نہ صرف بلوچستان تے قندھار دے وچکار اک اہم گزر گاہ اے بلکہ ایہہ ہرات دے رستے پاکستان نوں وسطی ایشیا ئی ریاستاں نال جوڑدا اے ایس روٹ نال نہ صرف افغان ٹرانزٹ ٹریڈ دی گڈیاں دی آمد و رفت ہوندی اے بلکہ قندھار تے جنوب مغربی صوبیاں وچ تعینات نیٹو فوجاں دی رسد دا اک وڈا حصہ ایسے روٹ توں لنگھدا سی۔ بلوچستان توں افغانستان دے جنوب مغربی صوبیاں تے وسط ایشیائی ریاستاں دے وچکار ویش منڈی طور خم وانگوں اک اہم گزر گاہ اے۔ طور خم وانگوں ایتھے افغانستان تے پاکستان دے وچکار روزانہ لوکاں تے گڈیاں دی وڈی تعداد دا آنا جانا ہوندا اے۔ افغان ٹرانزٹ ٹریڈ دے تحت کراچی توں افغانستان لئی گڈیاں تے دوجے غیر ملکی اشیاء آندیاں نیں ایہناں نوں بارڈر کراس کران دے بعد ویش منڈی وچ رکھیا جاندا اے۔ ایس منڈی پاروں بلوچستان دے سرحدی شہر چمن توں روزانہ کئی سو پاکستانی تاجر تے روزانہ اجرت اُتے کم کرن والے بندیاں دا وی آنا جانا ہوندا اے۔ ایس علاقے وچ ماضی وچ ویش منڈی تے ایس نال متصل علاقیاں وچ روسی افواج دی موجودگی دے دور وچ افغانستان وچ پاکستانی سکیورٹی فورسز دے وچکار مستقل تنائو رہیا تے بسااوقات جھڑپاں وی ہوندیاں رہیاں تاں جدوں طالبان نے 1996 وچ افغانستان دا کنٹرول سنبھال لیا تے ایس دے بعد خاموشی ہو گئی پر طالبان دی حکومت دے خاتمے دے بعد پاکستانی تے افغان سکیورٹی فورسز دے وچکار تنائو دا سلسلہ فیر شروع ہویا۔ ایہہ تنائو ڈیورنڈ لائن اُتے پاکستان ولوں باڑ لان اُتے ہویا سی ویش منڈی انتظامی لحاظ نال افغانستان دے صوبہ قندھار دا حصہ اے۔بلوچستان دے ست ضلعیاں دی افغانستان دے نال سرحداں ملدیاں نیں جنہاں وچ ژوب، قلعہ سیف اللہ، پشین، قلعہ عبد اللہ، چمن، نوشکی تے چاغی شامل نیں۔ ایہناں وچوں چار ضلعے پشین، قلعی عبداللہ ، چمن تے نوشکی دی سرحداں قندھار نال متصل نیں۔ ایہناں سارے ضلعیاں توں لوکاں دی آمد و رفت ہوندی اے پر سب توں وڈی گزر گاہ ضلع چمن توں متصل ویش منڈی اے۔ قندھار صوبے دے ہیڈ کوارٹر دا ناں وی قندھار ای اے جیہڑا کہ کابل دے بعد افغانستان دا دوجا وڈا شہر اے۔ افغاناں دی تاریخ وچ ایس شہر تے صوبے نوں اک کلیدی حیثیت حاصل رہی اے۔ قندھار وچ غالب اکثریت افغاناں دے درانی قبائل نال تعلق رکھن والے بندیاں دی اے۔ جنہاں دا افغانستان وچ حکمرانی تے دوجے امور وچ ہمیشہ توں اہم کردار رہیا اے۔ افغان طالبان دا ظہور وی 1994 وچ ایسے صوبے توں ہویا تے اوہناں نے افغانستان اُتے کنٹرول حاصل کرن دے باوجود قندھار ای نوں اپنا ہیڈ کوارٹر رکھیا۔ 1994 وچ ترکمانستان جان والے پاکستان دی 30 گڈیاں اُتے مشتمل اک کاررواں نوں قندھار دے علاقے تختہ پل وچ اک وارلارڈ ولوں روکے جان دے بعد طالبان چمن توں متصل افغانستان دے علاقے ویش منڈی دے نیڑے سپین بولدک توں نکلے سن تے اوہناں نے ایس کاررواں نوں چھڑایا سی۔ ایس دے بعد طالبان نے قندھار اُتے قبضہ کیتا سی جس نے بعد وچ افغانستان دے سیاسی نقشے نوں تبدیل کر کے رکھ دتا۔ پہلے قندھار اُتے کنٹرول حاصل کرن تے ایہنوں مستحکم بنان دے بعد طالبان نے کابل تے افغانستان دے دوجے علاقیاں ول رخ کیتا سی۔ 11 ستمبر 2001 وچ امریکہ اندرہون والے حملیاں دے بعد امریکہ نے جدوں افغانستان وچ القاعدہ تے طالبان دے خلاف حملیاں دا آغاز کیتا تے ایہناں حملیاں دے بعد اہم طالبان مخالف رہنما پہلے چمن دے رستے قندھار وچ داخل ہوئے سن جنہاں وچ سابق افغان صدر حامد کرزئی تے سابق گورنر قندھار گل آغاز شیرزئی شامل سن۔
ایدھے طالبان نے افغانستان وچ اپنی حکومت مضبوط کرن دے نال ای کابل توں باہر پہلی وار اک وڈے عوامی جلسے دا انعقاد کیتا جس وچ بالاں سنے ہزار توں ودھ بندیاں نے شرکت کیتی۔ دارالحکومت کابل دے مضافات وچ پہاڑی علاقے کوہ دمن وچ طالبان دی اک وڈی ریلی وچ صرف مرد شریک سن جتھے طالبان دے سرکردہ رہنمائواں نے خطاب کیتا۔ طالبان ولوں 15 اگست نوں اقتدار حاصل کرن دے بعد ایہہ اپنی نوعیت دا پہلا جلسہ اے جس نوں جارحانہ اقدام تصور کیتا جا رہیا اے۔ جلسے وچ شریک بندیاں دی اکثریت نے اپنے ہتھ نال بنائے ہوئے پوسٹر چُک رکھے سن جد کہ کئی بندے طالبان دے جھنڈے لئے ہوئے سن۔ جلسے وچ قبائلی عمائدین دی وڈی تعداد وی شریک سی۔ جلسے وچ شہریاں نے طالبان دی فتح دے نعرے لاندے ہوئے شرکت کیتی تے ایس دوران امریکا دی شکست ناممکن سی پر ممکن بنا دتی گئی جہے نعرے وی گونجے۔ کوہ دامن جان والے رستیاں اُتے وی طالبان کمانڈراں دے حق وچ بینرز آویزاں کیتے گئے سن تے جنگ دے دوران جاں بحق ہون والے کمانڈراں نوں وی یاد کیتا جا رہیا سی۔ پاکستان سمجھدا اے کہ طالبان نوں افغانستان وچ کیتے گئے وعدیاں نوں پورا کرنا چاہیدا اے تے عالمی برادری نوں جنگ زدہ ملک دی عوام دے نال کھڑا ہونا چاہیدا اے کیوں جے طالبان دے کنٹرول سنبھالن تے غیر ملکی فوجاں دے انخلا دے بعد افغانستان وچ اک نویں حقیقت ساہمنے آئی تے ایہہ سب کجھ خونریزی، خانہ جنگی تے پناہ گزیناں دے وڈے پیمانے اُتے ہجرت دے بغیر ہویا۔ ایس لئی ایہہ بین الاقوامی برادری دے اجتماعی مفاد وچ اے کہ ایس گل نوں یقینی بنایا جائے کہ افغانستان وچ دوبارہ کوئی تنازع نہ ہوئے تے سکیورٹی دی صورتحال مستحکم ہوئے۔
افغانستان دی سابقہ حکومت غیر ملکی امداد اُتے بوہت زیادہ انحصار کردی سی تے ایہنوں ختم کرنا معاشی تباہی دا باعث بن سکدا اے ایس لئی پاکستان دا کہنا اے کہ اقوام متحدہ دے سیکرٹری جنرل تے اقوام متحدہ دی ایجنسیاں نوں انسانی امداد لئی مدد نوں متحرک کرن اُتے سراہیا تے کہیا کہ پاکستان وی انخلا دی کوششاں وچ مدد فراہم کرن وچ اپنا کردار ادا کر رہیا اے۔ افغانستان دے نال عالمی برادری دی مثبت مصروفیت انتہائی اہم اے۔ افغانستان وچ 40 سال توں جاری جنگ نوں آخر کار ختم کرن دا اک نادر موقع اے۔ ایس لئی لمحے نوں ضائع نہیں کرنا چاہیدا۔ پاکستان کئی دہائیاں توں دہشت گردی دی وجہ نال نقصان چک رہیا اے جیہڑا ساڈی سرحد پار توں ریاستی اداریاں ولوں منصوبہ بندی ، معاونت، مالی اعانت تے انجام دتا سی۔ تنازع زدہ علاقیاں توں باہر کسے وی دوجے ملک نے پاکستان توں زیادہ نقصان نہیں چکیا اسیں 80 ہزار توں ودھ موتاں تے 150 ارب ڈالر توں ودھ دا معاشی نقصان چکیا اے۔ افغانستان وچ پائیدار امن تے استحکام آخر کار خطے نوں فائدہ اپڑائے گا۔
دوجے پاسے افغانستان دے دارالحکومت کابل وچ مسجد دے باہر دھماکے دے نتیجے وچ 2 بندے جاں بحق تے متعدد زخمی ہو گئے۔ طالبان ترجمان ذبیح اللہ مجاہد نے سماجی رابطے دی ویب سائٹ ٹوئٹر اُتے جاری بیان وچ کہیا کہ کابل دی عید گاہ جامع مسجد دے دروازے دے نیڑے دھماکا ہویا جس دے نتیجے وچ متعدد شہری جاں بحق ہوئے۔ بم دھماکا کابل دی عید گاہ مسجد دے دروازے دے نیڑے ہویا جتھے طالبان دے ترجمان ذبیح اللہ مجاہد دی والدہ دا تعزیتی اجلاس ہو رہیا سی۔ کابل وچ غیر ملکی فنڈنگ نال چلن والے ہسپتال ایمرجنسی این جی او نے ٹوئٹ وچ کہیا کہ ہسپتال وچ دھماکے دے 4 زخمیاں نوں لیایا گیا اے دھماکے توں کجھ دیر پہلاں طالبان نے ایس پاسے جان والی سڑکاں بند کر دتیاں سی جتھے عید گاہ مسجد وچ ذبیح اللہ مجاہد دی والدہ دی فاتحہ خوانی ہو رہی سی۔ دھماکے دی ذمہ داری تاحال کسے گروپ نے قبول نہیں کیتی تاں طالبان دے کنٹرول سنبھالن دے بعد داعش ولوں حملیاں وچ وادھا ویکھیا گیا اے۔ افغانستان دے مشرقی صوبے ننگرہار وچ داعش موجود اے تے اوہ طالبان نوں اپنا دشمن تصور کردے نیں۔ طالبان دے خلاف کئی حملیاں دی ذمہ داری وی قبول کیتی اے جنہاں وچ صوبائی دارالحکومت جلال آباد وچ کئی بندیاں نوں نشانہ بنانا وی شامل اے۔ کابل وچ ایہہ حملہ کسے حد تیکر غیر معمولی اے پر حالیہ ہفتیاں وچ داعش نے دارالحکومت کابل تے مشرقی سرحد دے اطراف وچ اپنی موجودگی ظاہر کرد تی اے۔طالبان نے دو دن پہلاں کابل دے شمال وچ ؔصوبے پاروان وچ داعش دے ٹھکانیاں اُتے کارروائی کیتی سی جیہڑی سڑک کنارے نصب بم دھماکے وچ چار طالبان اہلکار دے زخمی ہون دے بعد شروع کیتی گئی سی۔