اک عظیم انسان۔۔۔۔ڈاکٹر عبدالقدیر خان
ڈاکٹر صاحب نے اپنی زندگی ساری بیش قیمت حصہ جس عظیم مقاصد دے حصول وچ صرف
کیتا ایہنوں اج پوری قوم عزت دی نگاہ نال ویکھدی اے تے ایہناں دی عظمتاں نوں سلام پیش کردی اے
صدام ساگر
عالم اسلام دی خدمات دے حوالے نال جیہڑی شخصیات ہمیشہ زندہ و جاوید رہن گیاں ایہناں وچ ڈاکٹر قدیر خان دا ناں یقینا سرفہرست ہوئے گا۔ جے ایہہ کہیا جائے کہ ڈاکٹر صاحب ایس ویلے پاکستان دی سب توں اہم، معزز تے مشہور شخصیت سن تے بے جا نہ ہوئے گا۔ اوہناں نے دفاعی لحاظ نال وطن عزیز نوں جس مقام اُتے لا کھڑا کیتا اے اوتھے تیکر اپڑن دی خواہش وچ تے کئی ملک صفحہ ہستی توں ای مٹ گئے۔ ایہناں دے دفاعی تے فلاحی کماں دی اک لمبی لسٹ اے۔ پر مینوں اج ایہناں دی ادبی، علمی تے قلمی خدمات دے حوالے نال گل بات کرنی اے۔ کیوں جے ڈاکٹر صاحب اک کتاب دوست بندے سن ایہناں نوں کتاباں تے کتابی چہرے چنگے لگدے سن۔ جنہاں دا تذکرہ اوہ اکثر اوقات اپنے کالماں وچ کیتا کردے۔ ایہو وجہ اے کہ اردو نثر نگاراں وچ ڈاکٹر عبدالقدیر خان اک بلند تے منفرد حیثیت رکھدے سن۔ ایہناں دی تحریراں وچ سلاست تے روانی، تخیل دی صاف گوئی، زبان دی شیرینی، حسن تے خوبصورت پائی جاندی ۔ اوہ اپنی تحریراں وچ الفاظ تے محاورہ دے استعمال وچ توازن تے تناسب دا بھرپور خیال رکھدے۔ ایہناں دی تحریراں تصنع تے تکلف توں پاک تے باغ و بہار شخصیت وانگوں سدا بہار سن۔ بقول اعتبار ساجد
تجھ سے لفظوں کا نہیں روح کا رشتہ ہے مرا
تو مری سانس میں تحلیل ہے خوشبو کی طرح
ڈاکٹر عبدالقدیر خان بھارت دے شہر بھوپال وچ 27 اپریل1936 ء نوں عبدالغفور خان دے کول پیدا ہوئے۔ ایہناں دے والد درس و تدریس دے شعبے نال جڑے سن جنہاں دا شمار ایس ویلے دی مشہور علمی شخصیات وچ ہوندا سی۔ کامران امجد خان اپنی کتاب ’’مشہور عالمی شخصیات‘‘ وچ لکھدے نیں کہ’’ ڈاکٹر صاحب نوں بچپن وچ مچھلی دے شکار تے تیراکی دا بوہت شوق سی تے ایس شوق دی تکمیل اوہ گھر دے نیڑے واقع تالاب نال پوری کردے سن۔ نکی موٹی شرارتاں وی کردے سن۔ ایہناں نوں پڑھن دا وی بوہت شوق سی شعرو شاعری نال وی لگائو رہیا اسلامی ناولاں نوں بوہت شوق نال پڑھدے سن۔‘‘
ڈاکٹر صاحب اپے لڑکپن وچ اکثر کہیا کردے سن کہ میں کوئی انج دا کم کراں گا جس نال میری قوم نوں تے مسلماناں نوں بوہت فائدہ اپڑے گا قیام پاکستان دے بعد اوہ لٹے پٹے کراچی آ گئے تے محلہ رام سوامی وچ رہائش اختیار کیتی۔ اوہناں نے ڈی جے ایس کالج وچ داخلہ لیا تے تعلیم دے حصول وچ مگن ہو گئے۔ اوہناں نے اپنے قلم نال نظریہ پاکستان، تاریخ، تعلیم، ادب زبان و بیان، اسلام تے فلسفہ سائنس جہے موضوعات اُتے بوہت سارے مضامین قلم دے حوالے کیتے جیہڑے ملک دے معروف اخبارات تے رسائلیاں وچ شائع ہوئے۔ ایہناں دے مضامین دے مطالعے نال ایہناں دی وسعت معلومات تے دقیق علمی دسترس دا بکوبی اندازہ ہوندا اے۔ اوہ اپنے مضامین دے ذریعے اپنے پڑھن والیاں نوں نہ صرف فکری طور اُتے محرک کرنا چاہندے سن بلکہ عمل دی ترغیب وی دیندے سن۔ عمل دی ایہہ ترغیب ایہناں دے جذبہ خلوص تے درد مندی دی آئینہ دار سی ایہناں نوں قومی تے وطنی ضرورتاں دا اک سچے پاکستانی تے محب وطن ہون دی حیثیت نال پورا پورا ادراک اے ایس لئی اوہ چاہندے سن کہ پاکستان دنیا دی ترقی یافتہ قوماں دی صف وچ شامل ہو جائے تے اوہناں نے انج سچ وچ کر کے وکھایا جنہوں فیر پوری دنیا نے نہ صرف ویکھیا بلکہ تسلیم وی کیتا کہ اسیں کسے توں گھٹ نہیں۔ ناصر زیدہ دی منظر کشی:
کوئی تو بات ہے ناصر میں، ہم سخن یارو!
یونہی تو سارا جہاں قدر داں نہیں ملتا
ڈاکٹر صاحب جتھے عمدہ نثر نگار سن اوتھے بوہت چنگے شاعر وی سن پر ایہناں دا زیادہ تر رحجان نثر لکھن ول رہیا۔ اوہ بانی پاکستان قائداعظم تے شاعر مشرق علامہ اقبال دی شخصیت دے معترف سن۔ جنہاں دا تذکرہ اوہ اکثر اپنے کالماں دے دوران کیتا کردے۔ ’’سحر ہونے تک‘‘ ایہہ کتاب ایہناں دے منتخب کالماں دا مجموعہ نیں۔ ایہناں کالماں نوں ہفتہ وار شائع کرن دا اعزاز پاکستان دے معتبر قومی اخبار جنگ نوں حاصل رہیا۔ ایہناں دا آخری کالم ایہناں دی وفات دے اگلے دن ’’نعمتِ الٰہی‘‘ دے عوان نال شائع ہویا ایس کالم دی کجھ آخری سطراں ویکھو۔
’’الحمداللہ ہن پہلے توں صحت بوہت بہتر تے خطرے توں باہر اے صرف تھوڑی کمزوری اے انشاء اللہ اوہ وی جلد دور ہو جائے گی۔ حقیقت ایہہ وے کہ میرا رب کدی مینوں تنہا نہ چھڈے گا۔‘‘
ایہناں الفاظ نوں پڑھن دے ہجے سب منتظر سن کہ 10 اکتوبر 2021 دی سحر ہوندے ای اوہ اپنے خالق حقیقی نال جا ملے۔ جس نال پاکستان دا روحانی باپ فوت ہو گیا تے یقینا ایہناں دی وفات اک ناقابل تلافی نقصان اے۔ محسن پاکستان ساڈے دلاں وچ ہمیشہ زندہ رہن گے کیوں جے زندہ قوماں اپنے محسناں نوں کدی فراموش نہیں کردیاں۔ انج دے موقعے اُتے وسیم عالم دا شعر یاد آ رہیا اے کہ :
جنہیں مل کر دلی راحت ملے ہم کو
یہی وہ لوگ ہیں جو یاد رہتے ہیں
ڈاکٹر عبدالقدیر خان ساڈے لئی سرمایہ افتخار سن تے ہمیشہ رہن گے کیوں جے اوہناں نے وطن عزیز نوں سر چک کے چلن دا حوصلہ دتا۔ اوہناں نے دفاعی لحاظ نال وطن عزیز نوں ناقابل تسخیر بنا کے دشمن اُتے ایہہ واضح کر دتا کہ جے خدا اُتے مکمل بھروسہ ہوئے تے فیر ’’مومن ہے تو بے تیغ بھی لڑتا ہے سپاہی۔‘‘
ڈاکٹر صاحب نے اپنی زندگی ساری بیش قیمت حصہ جس عظیم مقاصد دے حصول وچ صرف کیتا ایہنوں اج پوری قوم عزت دی نگاہ نال ویکھدی اے تے ایہناں دی عظمتاں نوں سلام پیش کردی اے پر اوتھے افسوس دامقام ایہہ اے کہ زندہ سن تے نظر بند، مر گئے تے محسن پاکستان۔ آخر وچ ڈاکٹر صاحب دے ایس شعر دے سوا ہور کیہ کہیا جا سکدا اے کہ :
گزر تو خیر گئی ہے تری حیات قدیرؔ
ستم ظریف مگر کوفیوں میں گزری ہے
