کالم نگاری دے خانِ اعظم ڈاکٹر محمد اجمل نیازی ساڈے وچ وچ نہیں رہے
ڈاکٹر صاحب نے اپنے صحافتی سفر دا آغاز گورنمنٹ کالج لاہور دے میگزین ’’راوی ‘‘ توں بطور ایڈیٹر کیتا
تحریر: صدام ساگر
ڈاکٹر محمد اجمل نیازی شاعر، نقاد، محقق، دانشور، کالم نگار، ماہر تعلیم تے کمپیئر دی حیثیت نال جانے جاندے نیں۔ آپ 16 ستمبر 1947 ء نوں موسیٰ خیل ضلع میانوالی وچ پیدا ہوئے۔ میانوالی دی مٹی بوہت ذرخیز اے۔ ایس مٹی توں بوہت ساری انج دی شخصیات نے جنم لیا جنہاں دا تعلق دنیائے ادب بلکہ دیگر شعبہ ہائے زندگی توں رہیا تے اج وی ہے۔ انج دی شخصیات وچ محروم جگن ناتھ آزاد، رام لعل، سید بصیر شاہ، فاروق روکھڑی، کوثر نیازی، یحییٰ امجد، ابو لمعانی عصری، گلزار بخاری، ڈاکٹر اجمل نیازی، میاں فیروز شاہ، خاور نقوی حسنین بخاری، منصور آفاق شامل نیں ایہناں شعرا ء تے نثر نگاراں دے علاوہ پاکستانی ٹیم دے سابق کپتان عمران خان جیہڑے ایس ویلے اک سیاسی جماعت ’’تحریک انصاف‘‘ دے چیئر مین دا تعلق وی میانوالی نال اے تے ایس دے علاوہ ساڈے بوہت ای نامور گلوکار عطاء اللہ خان عیسیٰ خیلوی وی میانوالی توں نیں۔
ڈاکٹر محمد اجمل نیازی دا تعلق میانوالی جہی مٹی توں ہونا بڑے اعزاز دی گل اے آپ دے والد دا ناں کریم داد خان سی جیہڑے محکمہ پولیس وچ انسپکٹر سن۔ جہڑے نہایت دیانتدار تے شریف انسان سن۔ ڈاکٹر اجمل نیازی اپنی تصنیف ’’بازگشت‘‘ وچ لکھدے نیں:
جدوں اوہ خان گڑھ وچ تھانیدار سن تے اک دن نواب زادہ نصر اللہ خان (بابائے جمہوریت) نے ابا جی نوں کہیا، ’’تہاڈے جہے لوک تے بھولے پن وچ ایس محکمے وچ آ گئے نیں۔‘‘ ڈاکٹر صاحب دے وڈے بھرا اکبر نیازی وی اپنے ابا وانگوں شفیق تے شریف انسان نیں۔ ڈاکٹر صاحب اپنے بھرا اصغر نیازی دے متعلق دسدے نیں کہ ایس دے اندر اک دریا اے پر اوہ تالاب دے کنارے بیٹھا پانی نوں ویکھدا رہندا اے اوہ قابل بندا اے پر اوہ اپنے آپ نوں قابل بندا نہیں سمجھدا۔ اجمل نیازی صاحب ڈاکٹر سن پر اوہ انج دے مریضاں دا علاج نہیں کردے جیہڑے ہسپتالاں وچ کسے بیماری وچ مبتلا پئے نیں۔ اوہ اپنے فن نال وابستہ لوکاں دے ڈاکٹر نیں جنہاں نوں اوہ دوا دعا دے انداز وچ دیندے نیں، اوہ کاغذ اُتے میڈیسن دی بجائے انج دے لفظاں دے موتی سجا کے دیندے نیں کہ پڑھن والا اپنی ذات وچ امیر کبیر ہو جائے۔ بہر حال ایہناں دے نکے بھرا انور نیازی جیہڑے سچ مچ دے ڈاکٹر نیں تے نشتر ہسپتال ملتان وچ ہوندے نیں۔ نیازی صاحب دے ماموں حاجی غلام سرور خان ماہر تعلیم ہون دے علاوہ انج دی باکمال شخصیت دے حامل سن کہ ایہناں نوں غالب تے حالی پورے دے پورے یاد سن۔ آپ دے دادا دا ناں جہان خان سی جیہڑے اینے امیر تے نہیں سن پر اوہ اپنی ذات وچ بوہت امیر کبیر انسان سن جیہڑے اپنے قبیلے دے سردار سن۔
ڈاکٹر محمد اجمل نیازی دی مادری زبان پنجابی (سرائیکی لہجہ) اے کیوں جے اوہ پٹھان نیں۔ تے ایہناں نوں کاغذی پھُلاں دے گلستان وچ رہنا چنگا لگدا اے ڈاکٹر صاحب اپنی تعلیمی سرگرمیاں دے بارے وچ دسدے سن کہ اوس زمانے وچ اسیں ایف اے تیکر دی تعلیم میانوالی توں مختلف سکولاں کالجاں وچ حاصل کیتی پر ایس دے بعد فیر میں لہور آ گیا ایتھے بی اے تے ایم اے دا امتحان گورنمنٹ کالج لہور توں پاس کیتا۔ انج 1969 وچ مینوں کالج ولوں سب توں وڈا اعزاز رول آف آنر دتا گیا۔ جیہڑا میرے لئی کسے وی وڈے اعزاز توں گھٹ نہیں سی۔ اوس زمانے وچ گورنمنٹ کالج علمی و ادبی سرگرمیاں دا محور و مرکز سی۔ جتھے ڈاکٹر نذیر، ڈاکٹر اجمل، پروفیسر محمد عثمان، قیوم نظر تے جیلانی کامران جہی شخصیات علم و دانش دے موتی لٹا رہیاں سن۔ ایس دے علاوہ ڈاکٹر صاحب دسدے نیں کہ ایم اے اردو دی کلاساں اورینٹل کالج وچ ہوندیاں سن کیوں جے اودوں گورنمنٹ کالج وچ کلاساں نہیں ہوندیاں سن۔
ڈاکٹر صاحب نے اپنے صحافتی سفر دا آغاز گورنمنٹ کالج لاہور دے میگزین ’’راوی ‘‘ توں بطور ایڈیٹر کیتا۔ ایس دے علاوہ آپ مجلہ ’’پطرس‘‘ دے وی ایڈیٹر رہے۔ 1970 وچ ماہنامہ ’’محور‘‘ دے چیف ایڈیٹر بنے۔ ڈاکٹر صاحب دسدے سن کہ میرا طالب علمی دا دور بوہت بے روز گاری دا سی کئی کئی دن جیب خالی رہندی کسے اخبار وچ لکھدے ٹی وی ریڈیو اُتے پروگرام کردے ایس طرح کجھ پیسے ملدے۔ میرے کول ایہناں دے دیگر کتاباں دے علاوہ ایہناں دی کتاب ’’تشخص‘‘ موجود اے جس دے دیباچہ وچ ڈاکٹر سہیل احمد خان لکھدے نیں کہ ’’جدوں میں اورینٹل کالج لاہور وچ ایم اے سال اول دا طالب علم سی تے اجمل نیازی گورنمنٹ کالج لہور دے معروف طلبہ وچ شامل سی ‘‘۔ 1988 وچ اوہناں نے ماہر کشمیریات محمد الدین فوق دی علمی و ادبی خدمات اُتے تحقیقی مقالہ لکھ کے پنجاب یونیورسٹی توں پی ایچ ڈی دی ڈگری حاصل کیتی۔ ایس مقالہ دا ناں ’’فوق الکشمیر‘‘ اے۔ ایہناں دی دیگر تصانیف وچ جل تھل (شعری انتخاب)، مندر میں محراب (سفرنامہ)، تشخص (مصامین)، بازگشت (شعری تذکرے)، تخلص (مضامین)، پچھلے پہر کی سرگوشی (شعری مجموعہ)، بے نیازیاں (کالموں کا مجموعہ)، راوی (طنزومزاح مرتبہ) ،جنگ تے محبت (کالموں کا مجموعہ)، اقبال شناسی تے سویرا (مرتبہ) ودیگرشامل نیں۔
ڈاکٹر صاحب دی ازدواجی زندگی ویکھیے تے ایہناں دی شادی ایہناں دے چچا خان حقدار خان دی دھی نال ہوئی ایہناں دی بیگم دا ناں محترمہ رفعت اے اوہناں نے اپنی اک کتاب دا انتساب اپنی بیگم صاحبہ دے ناں کجھ انج کیتا اے ’’ رفعت اور رفعتوں کے نام ‘‘ ایہناں دا کہنا اے کہ میں تے رفعتاں لئی لکھیا سی پر میری بیگم ہن تیکر ناراض نیں کہ ایہہ رفعتیں کون نیں۔ ایہناں دی بیگم صاحبہ اک بوہت چنگی خاتون نیں اوہ مینوں اپنا پتر کہندیاں نیں جیہڑا میرے لئی کسے وی اعزاز توں گھٹ نہیں۔ اوہ کھانا بوہت چنگا پکاندیاں نیں کیوں جے مینوں ڈاکٹر صاحب دے نال کئی وار کھانا کھان دا موقع فراہم ہویا اے ڈاکٹر صاحب دی ازدواجی زندگی ابتدائی سفر توں لے کے سفر تیکر بوہت پرسکون طریقے نال لنگھی کیوں جے گھر اودوں ای جنت وانگوں لگدا اے جدوں ہر پاسے سکون ای سکون ہوئے۔ جے کوئی پرندہ وی سرگوشی کرے تے ایس دی اواز کناں نوں میٹھی میٹھا وانگوں دل نوں سکون دیوے۔
ڈاکٹر محمد اجمل نیازی صاحب دے تن بچے نیں جنہاں وچ دو پتر تے اک دھی اے ایہناں دے سب توں وڈے پتر دا ناں حسان خان نیازی اے جیہڑا سیکشن افسر اے جد کہ نکے پتر دا ناں سلمان خان نیازی اے اوہ شکل و صورت تے سیرت دے اعتبار نال ڈاکٹر صاحب دے ہم شکل نیں تے اوہ وی Nfc وچ ڈپٹی منیجر اے جد کہ دھی تقدیس شادی دے بعد اپنی زندگی پرسکون طریقے نال لنگھا رہی اے کیوں جے دھیاں پرایا گھر ہوندیاں نیں ایہناں نوں اک نہ اک دن اپنے گھر دی ہونا ای ہوندا اے۔
’’ساڈا چیڑیاں دا چنبھا اے
بابل اساں اُڈ جانا ‘‘
ڈاکٹر صاحب ملازمت دے سلسلے وچ 1976 وچ گورڈن کالج راولپنڈی وچ شعبہ اردو دے لیکچرار دے طور اُتے تدریسی خدمات سرانجام دیندے رہے۔ ایسے کالج وچ ایہناں دے زیر سایہ پڑھن والا طالب علم سینیٹر (ر) سید سجاد بخاری جو روزنامہ ابتک دے چیف ایڈیٹر وی نیں اوہ ایس حوالے نال دسدے نیں کہ ایہناں دا شمار ایس دور دے بہترین استاداں وچ ہوندا اے تے ایہناں نوں گورڈن کالج وچ ہفت روزہ بلیٹن تے بزم ادب دا نگران مقرر کیتا گیا تے مینوں ایس گل اُتے فخر اے کہ مینوں اجمل نیازی صاحب جہی قد آور شخصیت دی سرپرستی توں فیض یاب ہون دا موقع ملیا ایس دے علاوہ آپ میانوالی تے لہور سنے دیگر شہراں وچ اپنی تدریسی خدمات سرانجام دیندے رہے۔
1983 وچ اوہناں نے عطا الحق قاسمی دے نال بھارت دا سفر کیتا ایس دے علاوہ اوہناں نے بوہت سارے اختیار وچ کالم نگاری دے جوہر وکھائے جنہاں وچ روزنامہ جنگ، دن، پاکستان تے نوائے وقت شامل نیں۔ ایس دے علاوہ آپ پنجاب یونیورسٹی وچ اعزازی پروفیسر دے طور اُتے حمید نظامی اُتے کم کر رہے سن ایس حوالے نال ایہناں دی دو کتاباں وی شائع ہو چکیاں نیں ڈاکٹر صاحب دے ادبی سفر دا جائزہ لینا تے ایس اُتے گل کرنا میرے لئی ایس قدر آسان نہیں کہ کجھ لکھ سکاں اک انٹرویو وچ اوہناں دسیا ، کجھ پتہ نہیں ہوندا ازل کیہ اے ابد کیہ اے ازل ایس دے پچھے ابد ساہمنے نہ حد ایس دے پچھے نہ حد ساہمنے۔
آپ نے بھارت دے علاوہ وی بوہت سارے ملکاں دا سفر کیتا جنہاں وچ برطانیہ، فرانس، جرمنی، ایران، دبئی، قطر، سعودی عرب ، ناروے تے عراق شامل نیں۔ ایہناں دا تعلق اپنی مٹی نال اینا مضبوط اے کہ اوہ دن دیاں روشنیاں نوں اپنی اکھاں وچ قید کردے ہوئے رات دے ہنیریاں نوں روشنی علم و ادب دے چراغ جلان نال مہیا کردے نیں۔ ایہناں نوں اپنے وطن دی مٹی نال بوہت محبت اے اوہ جدوں وی اکھاں بند کردے نیں تے ایہناں نوں اپنے میانوالی وچ ورھیاں پرانے کچے مکان نظر آندے کیوں جے اوہ اپنے دل وچ اپنے وطن دی محبت تے ساہواں وچ ایس دی مٹی دی خوشبو ہر ویلے قید رکھدے۔ آخر وچ ایہناں دے ادبی و صحافتی تے علمی خدمات دے اعتراف وچ گورنمنٹ کالج لہور توں 1969 نوں رول آف آنرز ملیا تے بہترین کالم نگاری اُتے سابق صدر آصف علی زرداری توں ستارہ امتیاز ملیا۔ ڈاکٹر صاحب میرے سہ ماہی مجلہ ، نوائے ادب دے نگران وی سن جیہڑے اک انٹرویو وچ ایس حوالے نال دسدے نیں کہ مینوں ستارہ امتیاز دتا گیا اے میں تے ٹُٹے ہوئے تاریاں نال پیار کرن والا بندا واں مینوں پتہ نہیں کہ ستارہ امتیاز کس خوشی وچ مینوں دتا گیا میرے خیال وچ ایوارڈ ملن توں زیادہ ضروری لوکاں نوں محنت دا صلہ ملنا اے اہلیت دی کوئی قدر نہیں ایتھے تے ایوارڈ وغیرہ دی اصلیت اُتے کوئی یقین نہیں رکھدا۔ ’’نوائے وقت دے محبوب کالم نگار، میرے کالم نگاری دے استاد میرے محسن ڈاکٹر اجمل نیازی ہن ایس دنیا وچ نہیں رہے۔ ایہہ کہندے ہوئے بوہت دکھ ہو رہیا اے ایہناں نال وابستہ میری بوہت ساری یاداں نیں جو ہمیشہ میرے دل وچ زندہ رہن گیاں تے میں ایہناں یاداں نوں اک کتاب دی صورت وچ تحریر کراں گا اُنج وی میں ایہناں دی زندگی وچ ایہناں دی فن و شخصیت اُتے کتاب لکھ رہیا سی جس دا ناں میں ’’کالم نگاری کا خانِ اعظم‘‘ رکھیا۔جیہڑا اوہناں نے بوہت پسند کیتا ‘‘۔ آخر وچ ایہناں نوں خراج تحسین دے طور اُتے نظم دے کجھ اشعار پیش کردا چلاں کہ :
محبت کا دربان اجمل نیازی
ہے لفظوں کا سلطان اجمل نیازی
کہاں لوگ ایسے رہے قیمتی اب
تو دھرتی کا ہے مان اجمل نیازی
