سموگ دا روگ !
احتیاطی تدبیراں اختیار کرو، اپنا تے اپنے پیاریاں دا خیال کرو، اپنی زندگیاں نال پیار کرو!
اختر سردار چودھری
سموگ ہے کیہ؟ سموگ ساڈے لئی کنہا نقصان دہ اے؟ کیہ سموگ زندگی دا اک حصہ بن جائے گا؟ کیہ ہن پاکستان وچ چار دی بجائے پنج موسم ہویا کرن گے؟ کیہ سموگ اُتے قابو پایا جا سکدا اے؟ اسیں عوام سموگ دے خاتمے لئی کیہ اقدامات کر سکنے آں؟ حکومت دے کرن دے اصل کم کیہ نیں؟ ایہہ تے ایہناں جہے سوالاں دے جواب اُتے مشتمل ایہہ تحریر تہاڈی خصوصی توجہ چاہندی اے۔
انسان کھرباں سال توں صحت مند زندگی لئی مختلف آفات نال برسر پیکار اے۔ اک آفت اُتے قابو پا لیندا اے تے دوجی ایس دی جان دے در پے ہو جاندی اے۔ ایس نال نپٹ کے سکون دا ساہ لین توں پہلے تیجی حملہ آور ہو جاندی اے۔ ہجے کرونا وائرس دے عذاب توں چھٹکارا نہیں پایا تے موسم سموگ دی آمد ہو چکی اے۔ ہر سال ہن اک توں دو مہینے دا ایہہ موسم وی ساڈے اُتے مسلط ہو چکیا اے۔ پہلی وار سموگ دے بارے وچ عوام الناس نوں 2015ء وچ شناسائی ہوئی جدوں سموگ دی وجہ نال بوہت ساری بیماریاں نے شدت اختیار کیتی اودوں توں ہن تیکر ایس بارے کجھ دناں لئی ٹی وی پروگرام ہوندے، اخباراں وچ لکھیا جاندا اے۔
سب توں اہم گل جیہڑی زندہ قوماں دا شعار ہوندا اے اقدامات اُتے عمل تے اوہ ویکھن وچ نہیں آندا۔ عمل نہ ہون پاروں ایہہ مسئلہ ہر سال ساڈے ساہمنے ہوندا اے تے جویں کہ ساڈی عوام و حکومت دی روش اے ایس نوں ساہمنے رکھدے ہوئے کہیا جا سکدا اے کہ ہن ایہہ سموگ وی ساڈی زندگی دا اک حصہ بن جائے گا۔ ایس مایوسی دی وجہ دلیل اے کہ قانون بن وی جان تے ایہناں اُتے عمل نہیں ہوندا۔ جے عمل ہوندا اے تے کجھ لوکاں دے خلاف ہوندا اے پر مومن مایوس نہیں ہوندا۔ سانوں اپنے حصے دا کم کرنا اے۔ سانوں اپنے حصے دی شمع بالنی اے۔ ایہہ سوچ ای ایس تحریر نوں لکھن دی وجہ بنی اے۔
پہلے ایس گل نوں سمجھنا ہوئے گا کہ سموگ ہے کیہ؟ سموگ اک ہوائی آودگی اے ایہنوں زمینی اوزون وی کہیا جاندا اے۔ ایہہ سموگ پیلی یا کالی دھند دا ناں اے جیہڑی فضا وچ آلودگی نال بن دی اے۔ فضائی آلودگی انسان دی کرتوتاں دا نتیجہ اے۔ ایہہ لفظ پہلی وار 1900 وچ دھواں تے دھند دے ملاپ لئی سنن وچ آیا سی۔ دھوئیں تے سلفر ڈائی آکسائیڈ دے ملاپ نال فضا خطرناک حد تیکر آلودہ ہو جاندی اے۔ آلودگی دی ایس شکل نوں سموگ دا ناں دتا گیا ۔ سردیاں وچ ہوا دی رفتار گھٹ ہوندی تے دواں تے دھند جمن لگدے نیں تے نتیجہ سموگ دی شکل وچ نکلدا اے۔ ہوا نوں آلودہ کرن والے ایہہ خوردبینی ذرات ہوندے نیں جیہڑے ٹھوس تے مائع دونواں صورتاں وچ ہو سکدے نیں۔ صنعتی علاقیاں وچ سموگ واجح کثرت نال ویکھی جا سکدی اے تے ایہہ شہراں وچ اکثر ویکھن نوں ملدی اے۔
ہوا وچ گردوغبار تے دیگر مضر صحت کیمیائی ذرات شامل نیں ایہہ ذرات اینے نکے ہوندے نیں کہ جدوں ایہہ جسم دے اندر چلے جاندے نیں تے ایہناں نوں کسے وی طرح کڈیا نہیں جا سکدا۔ سموگ انسانی صحت لئی انتہائی نقصان دہ اے۔ ایس نال دمہ یعنی ساہ لین وچ دشواری، اکھاں وچ جلن، گلے وچ خارش، نزلہ، زکام تے پھیپھڑیاں دے انفیکشن دا باعث بن دی اے۔ بغیر کسے وجہ دے کھانسی، ساہ دی مختلف تکلیفاں تے ایتھوں تیکر کہ سموگ نال دل دا دورہ پین والے مریض وی شامل نیں۔ پودیاں دی افزائش نوں وی نقصان دے نال نال فصلاں تے جنگلات نوں وی وڈے پیمانے اُتے نقصان اپڑاندی اے۔ جیہڑی انسان دی ویکھن دی صلاحیت گھٹ کر دیندی اے۔ یونیورسٹی آف شکاگو دی ایئر کوالٹی لائف انڈیکس دی اک تحقیق دے مطابق پاکستان وچ ہوا دی آلودگی سالانہ اک لکھ 35 بندیاں دی جان لین دا سبب رہی ا ے۔
سموگ توں اسیں اپنا بچائو کنج کر سکنے آں۔ ایس دا سب توں اہم تے مناسب حل تے ایہہ وے کہ سموگ دا خاتمہ کیتا جائے۔ ہوائی آلودگی نہ ہون دتی جائے۔ ایہہ کم کوئی زیادہ مشکل نہیں پر ایہہ نہ تے کلی حکومت دے وس دا کم اے تے نہ ای کلی عوام ایس دا مقابلہ کر سکدی اے۔ ایس اُتے گل کرن توں پہلے ایہناں حفاظتی اقدامات تے احتیاطی تدبیراں بارے جان لوئو جنہاں اُتے سختی نال عمل کر کے اسیں سموگ دے روگ توں اپنے آپ نوں تے اپنے رشتے داراں تے بچیاں نوں بچا سکنے آں۔ یاد رکھو ایہناں ہدایات اُتے سختی نال عمل کر کے تسیں اپنے آپ نوں تے اپنے خاندان نوں سموگ توں بچا سکدے او۔
سب توں اہم اے ماسک دا استعمال۔ ایہہ ماسک مکمل چہرے دا ہوئے تے بہتر اے۔ پر انج ممکن نہیں تے گھٹ توں گھٹ اوہ ماسک پائو جس نال بچائو یقینی اے جنہاں وچ این 95، این 99 تے این 900 تجویز کردہ نیں تے ایس ماسک نوں گھٹ توں گھٹ 12 دن بعد تبدیل کیتا جانا چاہیدا اے۔ ایس معاملے وچ حکومت نوں تے صاحب حیثیت لوکاں نوں اک دوجے دی مدد کرنی چاہیدی اے۔ سانوں ایہہ ماسک خرید کے اک دوجے نوں کاص کر غرباً وچ ونڈنے چاہیدے نیں ایہہ ماسک کرونا وائرس توں وی محفوظ رکھدے نیں۔
کرونا وائرس بارے عرض کرنا اے کہ کرونا دا ساڈے ملک توں ہجے خاتمہ نہیں ہویا۔ اسیں مسلسل ایس دا شکار ہو رہے آں۔ اج وی روزانہ درجناں بندے ایس وائرس دے تیزی نال شکار ہو رہے نیں۔ گھر توں نکلو خاص کر گڈی یا موٹر سائیکل اُتے ہوئو تے عینک نوں ترجیح دیو۔ ایس نال اکھاں نوں نقصان دا ڈر گھٹ ہوئے گا۔ کجھ لوک صرف ماسک دا استعمال کردے نیں پر اکھاں نوں بھُل جاندے نیں اکھاں وی ایس سموگ وچ خراب ہو سکدیاں نیں تے ایہناں نوں وی نقصان اپڑ سکدا اے۔ ایس لئی سموگ توں بچائو لئی سن گلاسز دا استعمال کرو۔ تمباکو نوشی نوں چھڈ دیو جے ممکن نہیں تے گھٹ کر دیو۔
بوہت ساری بیماریاں توں بچن لئی پین دا پانی گرم انتہائی مفید ہوندا اے۔ گرم پانی یا پانی نوں ابال کے پینا ایس لئی وی مفید اے کہ ساڈے ملک وچ پین دا پانی وی آلودہ اے۔ ایہہ آلودہ پانی دے ذریعے سموگ دے ذرات ساڈے جسم وچ داخل ہو سکدے نیں۔ تسیں جدوں وی باہر توں گھر آئو تے فوراً اپنے ہتھ، چہرے تے جسم دے کھلے حصیاں نوں صابن نال چنگی طرح دھوئو ایس وچ لاپرواہی نہ کرو۔ مناسب تے بہتر حل پنج ویلے دی نماز قائم کرنا اے۔ نماز لئی جدوں وی وضو کرو چنگی طرح وضو کرو۔ چنگی طرح وضو گناہواں نوں دھون دا سبب وی بن دا اے، سموگ توں بچائو دا وی تے کرونا دے پھیلائو نوں روکن دا وی سبب بن دا اے۔
گڈی چلاندے ہوئے گڈی دی رفتار دھیمی رکھو تے فوگ لائٹس دا استعمال کرو۔ گڈی گھٹ چلائو بوہت زیادہ ضرورت ہوئے تے گڈی دا استعمال کرو پابندی نال، گڈی دا تیل بدلنا بوہت اہم اے۔ انج دیاں گڈیاں جیہڑی زیادہ دھواں دیندیاں ہون ایہناں دی مرمت کروائو، صرف سموگ ای نہیں بلکہ آکسیجن دی کمی دور کرن، سیلاباں دی روک تھام لئی آلودگی توں بچائو لئی وی زیادہ توں زیادہ درخت لانے چاہیدے نیں۔ملک نوں ایس ویلے شدید ترین درختاں دی کمی دا ساہمنا اے۔
گھر وچ گیسی آلات دی بجائے بجلی دے آلات دا استعمال کرنا چاہید ا اے۔ ساڈے کول جنہاں گھراں وچ گیس لگی ہوئی اے چونکہ گیس دا بل وی زیادہ نہیں آندا تے لوک بے دھڑک، بے حس ہو کے گیس استعمال کردے نیں۔ ساری ساری رات چولہے بلدے رہندے نیں۔ سردیاں وچ کمریاں نوں گرم رکھن لئی ساڈی عوام تے خاص بندے اینے خود غرض نیں کہ گیس دا استعمال فضول خرچی نال کردے نیں جیہڑا کہ سموگ یا فضائی آلودگی دا سبب بن دا اے۔ پاکستانی عوام نوں مسلمان بن کے سوچنا تے انسانیت دا جذبہ پیدا کرن دی بوہت ضرورت اے۔ مسلمان فضول خرچ نہیں ہوندا تے اجتماعی بگاڑ دا سبب نہیں بن دا۔ بلکہ فضول خرچ نوں شیطان دا بھرا کہیا گیا اے۔ ایہہ فضول خرچی ہر پاسے دی ہوندی اے۔ گڈی نوں زیادہ چلانا، بلاوجہ سفر کرنا، سگریٹ دا زیادہ استعمال، گیس دے چولہے کمریاں نوں گرم رکھن لئی چلانا وغیرہ وی فضول خرچی اے۔
ایس اُتے ساڈے معاشرے وچ مہم چلان دی لوڑ اے۔ آگاہی مہم جس وچ انسانیت دے ناں اُتے اسلام دے ناں اُتے عوام نوں آگاہ کیتا جانا چاہیدا اے۔ مسجداں توں ایہہ کم بہر طریقے نال ہو سکدا اے۔ ایہہ تے اوہ کم سن جیہڑے سانوں عوام نوں کرنے چاہیدے نیں ایس نال سموگ، کرونا تے دیگر بوہت ساری بیماریاں توں بچیا جا سکدا اے۔ حکومت نوں وی چاہیدا اے کہ انج دے اقدامات چکے تے سختی نال ایہناں اُتے عمل کرے جس نال سموگ توں بچائو ممکن اے جنہاں وچ سب توں اہم اے قانون اُتے سختی نال عمل۔ صنعتاں تے گڈیاں دے دھواں دی روک تھام لئی سزا دا فوراً دتا جانا سب توں اہم اے۔ ایس وچ کسے دی سفارش نہ منی جائے بھٹیاں دی بندش دی بجائے گھٹ دھواں چھڈن والی مشیناں دا استعمال کیتا جائے۔
ایسے طرح، فصلاں دی باقیات نوں ساڑن اُتے پابندی ہونی چاہیدی اے تے زیادہ دھواں چھڈن والی فیکٹریاں دی مانیٹرنگ تے جرمانے کرن دے نال ایہناں نوں گھٹ دھواں دین والی مشینری دے استعمال اُتے اکسایا جائے۔ سموگ دا فوری حل تے بارش اے حکومت نوں چاہیدا اے کہ عوام دی صحت نوں مدنظر رکھدے ہوئے انج دے علاقیاں وچ مصنوعی بارش برسائی جائے، جتھے سموگ دا زیادہ خطرہ اے تے اسیں سارے احتیاطی تدبیراں اختیار کر کے وی کرونا ، ڈینگی تے سموگ جہی آفات توں بچ سکنے آں۔ کرونا دے نال سموگ زیادہ خطرناک ہو سکدی اے۔ احتیاطی تدبیراں اختیار کرو، اپنا تے اپنے پیاریاں دا خیال کرو، اپنی زندگیاں نال پیار کرو۔
