دعوت و تبلیغ دی اہمیت و ضرورت

اللہ و رسول ؐ دے احکام دی پابندی وچ نماز سب توں مقدم اے، جس وچ سارے دین دی استعداد و قوت مجتمع اے

مولانا سید ابوالحسن علی ندوی

بانی تبلیغ جماعت مولانا محمد الیاس نوں ایس گل دا پوری شدت نال احساس ہویا کہ ایس ویلے سب توں مقدم تے ضروری کم تبلیغ تے مسلماناں وچ مسلمان ہون دا احساس پیدا کرنا اے تے ایہہ کہ دین سکھے بغیر نہیں آندا، تے دنیاوی ہنراں توں زیادہ ایس دے سکھن دی لوڑ اے۔ ایہہ احساس تے طلب جے پیدا ہو گئی تے باقی مراحل و منازل خود بخود طے ہو جان گے، ایس ویلے دے مسلماناں دا عمومی مرض بے حسی تے بے طلبی اے، لوکاں نے غلط فہمی نال سمجھ لیا اے کہ ایمان تے موجود ای اے، ایس لئی ایمان دے بعد جنہاں شیواں دا درجہ اے، ایہناں وچ مشغول ہو گئے، حالانکہ سرے توں ایمان پیدا کرن ای دی لوڑ باقی سی۔ ایہناں وچ طلب دی تبلیغ دی ضرورت سی۔ انبیاء دی بعثت دے ویلے سارا عالم مستغنی تے سود و زیاں توں بے پرواہ ہوندا اے۔ ایہہ حضرات ایہناں وچ طلب علم پیدا کردے رہے نیں کیوں جے بے حساں وچ طلب و احساس پیدا کرنا ای اصل تبلیغ اے۔ مسلمان جدوں تیکر ایس کلمہ طیبہ دا اقرار کردا اے ایس نوں دین ول لے آن دا موقع باقی اے۔ ایس موقعے دے خدانخواستہ نکل جان توں پہلے ایس توں فائدہ چک لینا چاہیدا اے۔
ہن مسلماناں دی ایس وسیع تے منتشر آبادی وچ دین دا احساس و طلب پیدا کرن دا ذریعہ ایہو اے کہ ایہناں توں ایس کلمہ ای دے ذریعے تقریب پیدا کیتا جائے تے ایسے دے ذریعے خطاب کیتا جائے کلمہ یاد نہ ہوئے تے کلمہ یاد کرایا جائے، غلط ہوئے تے ایس دی تصیح کیتی جائے، کلمہ دے معنی و مفہوم دسے جان تے سمجھایا جائے کہ خدا دی بندگی و غلامی تے رسول ؐ دی تابعداری دا اقرار ایہناں توں کیہ مطالبہ کردا اے ایسے طرح ایہناں نوں اللہ تے رسول ؐ دے احکام دی پابندی اُتے لیایا جائے جنہاں وچوں سب توں عمومی، سب توں مقدم تے سب توں اہم نماز اے جس وچ اللہ تعالیٰ نے ایہہ قابلیت رکھی اے کہ اوہ سارے دین دی استعداد و قوت پیدا کر دیندی تے اللہ تعالیٰ نوں زیادہ یاد کرن دی ترغیب دیندی اے کہ مسلماناں دی طرح زندگی لنگھان لئی اللہ تعالیٰ دی مرضی و منشا تے ایس دے احکام و فرائض اُتے عمل کیتا جائے۔ دنیا دا کوئی ہنر تے کوئی فن بے سکھے تے کجھ ویلا صرف کیتے بغیر نہیں آندا، دین وی بے طلب دے نہیں آندا تے ایس نوں آیا ہویا سمجھنا غلطی اے۔ایس لئی اپنے مشاغل توں ویلا کڈنا ضروری اے۔ ایہہ کم اینا وڈا تے اینا پھیلیا ہویا اے کہ ایس لئی کجھ بندے تے کجھ جماعتاں کافی نہیں، ایس لئی عام مسلماناں دی مسلماناں وچ کوشش کرن دی لوڑ اے۔ ایس لئی کہ بقول بانی تبلیغ مولانا محمد الیاس جے کروڑاں دے واسطے لکھاں نہیں اٹھن گے تے کس طرح کم ہوئے گا نہ جانن والے جنہے کروڑ نیں، جانن والے اینے لکھ نہیں۔ مولانا دے نزدیک ایس کم لئی عالم اسلام وچ اک عمومی تے دائمی حرکت و جنبش دی لوڑ اے تے ایہہ حرکت تے جنبش مسلماناں دی زندگی وچ اصل تے مستقل اے۔ سکون و وقوف تے دنیا دے مشاغل عارضی نیں دین لئی ایس حرکت و جنبش دے مقصد دے تحت مسلماناں دی جماعت دی بنیاد رکھی گئی۔
مسلماناں نے جدوں ایس جماعتی زندگی تے اصلی کم نوں چھڈ دتا یا ثانوی درجہ دے دتا، اوس ویلے توں ایہناں دا انحطاط شروع ہو گیا تے جدوں ایہناں دی زندگی وچ سکون و استقرار تے پر سکون و مصروف شہری زندگی دی کیفیات و خصویات پیدا ہو گئیاں ایہناں دا اوہ روحانی زوال تے اندرونی ضعف شروع ہو گیا جس دا عنوان خلافت راشدہ دا خاتمہ اے۔ مولانا محمد الیاس فرماندے نیں تے تاریخ ایہناں دی لفظ بلفظ تائید کردی اے تے ایہناں دے ہر دعوے اُتے شہادتاں پیش کردی اے۔
اسیں جماعتاں بنا کے دین دی گلاں لئی نکلنا چھڈ دتا، حالانکہ ایہو بنیادی اصل سی، حضور اکرم ؐ آپ پھریا کردے سن تے جس نے ہتھ وچ ہتھ دتا، اوہ وی مجنونانہ پھریا کردا سی مکہ دے زمانے وچ مسلین دی مقدار بندیاں دے درجے وچ سی تے ہر بد مسلم ہون دے بعد بطور فردیت و شخصیت دے منفرداً دوجیاں اُتے حق پیش کرن لئی کوشش کردا رہیا۔
نظام کار ایس کم لئی جدوں مسلماناں دی جماعتاںنقل و حرکت وچ آ جان تے ایہناں دے کم دا نظام کیہ ہوئے گا تے ترتیب کیہ ہوئے گی؟ کس شے دی تے کنہی شیواں دی دعوت دتی جائے گی؟ ایس دا جواب مولانا الیاس صاحب ای دے الفاظ وچ سنو۔
اصل تبلیغ صرف دو امر دی اے، باقی ایس دی صورت گری تے تشکیل اے، ایہناں دو شیواں وچ اک مادی اے تے اک روحانی۔ مادی توں مراد جوارح نال تعلق رکھن والی۔ سو اوہ تے ایہہ وے کہ حضور اکرم ؐ دی لیائی ہوئی گلاں نوں پھیلان لئی ملک بہ ملک تے اقلیم بہ اقلیم جماعتاں بنا کے پھرن دی سنت نوں زندہ کر کے فروغ دینا تے پائیدار کرنا اے۔ روحانی توں مراد ۔۔۔ حق تعالیٰ دے حکم اُتے جان دین دا رواج پانا، جس دا ایس آیت وچ ارشاد ہوندا اے:
’’ترجمہ: قسم اے تہاڈے رب دی ایہہ لوک ایمان دار نہ ہون گے جدوں تیکر ایہہ گل نہ ہوئے کہ ایہناں دے آپس وچ جیہڑا جھگڑا واقع ہویا ایس وچ تہاڈے توں ایہہ لوک تصفیہ کرا دین، فیر تہاڈے تصفیہ نال اپنے دلاں وچ خفگی نہ پا دین تے پورا پورا تسلیم کر لین۔ ‘‘ (النساء) تے میں جن و انس نوں ایسے واسطے پیدا کیتا اے کہ میری عبادت کرن۔