افغان مسائل تے سفارتی ہلچل

موسم سرما دے آغاز توں افغانستان وچ بھوک و افلاس جہے مسائل وچ وادھا ہو چکیا اے

تحریر حمیداللہ بھٹی

امریکی فوج دے انخلا دے دوران ای افغانستان وچ بدامنی جہے مسائل سر چکن لگے سن پر بظاہر غیر جانبدار پر دل وچ طالبان نال ہمدردی رکھن والے کجھ تجزیہ کاراں نوں یقین سی کہ طالبان نہ صرف معاشی مسائل اُتے قابو پا لین گے بلکہ پُرامن افغانستان دی منزل وی حاصل کر لین گے پر معاشی تے عدم استحکام دے مسائل وچ کمی نہیں آئی سفارتی ہلچل ضرور اے پر نتائج دی بجائے ہجے تیکر اٹھک بیٹھک تیکر محدود اے امریکی افواج دے انخلا دے دوران کابل ایئر پورٹ دے نیڑے دھماکے ہوئے جنہاں دے خلاف امریکہ نے کجھ کارروائی وی کیتی ہن تے عراق و شام دی طرح عبادت گاہواں نوں نشانہ بنان جہے واقعات وچ وادھا ہو گیا اے جس نال بدامنی دے خدشات حقیقت ثابت ہون دے نال طالبان دے ناقابلِ تسخیر ہون دا تاثر وی مجروح ہویا اے کیوں جے حملیاں وچ سویلین دے نال طالبان اہلکاراں دا وی جانی نقصان ہو رہیا اے۔ اصل وچ افغان مسائل دی وجہ ایہہ وے کہ ایتھے انج دی تنظیماں برسر پیکار نیں جنہاں دے کول مہات تے تربیت اے سابق فوجی وی طالبان مخالف گروہاں وچ پناہ تلاش کرن لگے نیں جس دی وجہ نال دہشت گرد تنظیماں طالبان اُتے حملے کرن تے جانی و مالی نقصان اپڑان وچ کامیاب نیں۔
موسم سرما دے آغاز توں افغانستان وچ بھوک و افلاس جہے مسائل وچ وادھا ہو چکیا اے خوراک دے عالمی ادارے نے دنیا دی توجہ ایسے مسئلے ول مبذول کراندے ہوئے کہیا کہ ملک دی کُل آبادی وچوں اک کروڑ 20 لکھ افغاناں نوں خاص طور تے خوراک دی کمی دا خطرہ اے پر عالمی برادری دا رد عمل حوصلہ افزا نہیں جس دی اک وجہ تے ایہہ وے کہ طالبان دی عبوری حکومت نوں ہجے تیکر کسے ملک نے تسلیم نہیں کیتا حالانکہ گوانڈھی ملکاں نال رابطے قائم ہو چکے نیں فیر وی بداعتمادی دی فضا وچ کمی نہیں آئی البتہ صورتحال دا جائزہ لین تے بدامنی دے حوالے نال درپیش مسائل اُتے متفقہ موقف اپنان دی غرض نال سفارتی ہلچل عروج اُتے وے فیر وی افغان مسائل دا حل تے تعمیر نو دا کم شروع نہیں ہو سکیا تباہی دے موجب امریکہ نے تعاون دی بجائے اُلٹا افغانستان دے بارہ ارب ڈالر منجمد کر رکھے نیں حالانکہ تعمیرِ نو دے کماں وچ ایہنوں سب توں اگے ہونا چاہیدا اے پر مستقبل قریب وچ وی امریکی رویے وچ نرمی دے آثار نظر نہیں آندے ممکن اے ناراضگی دی وجہ بھارت دا کردار گھٹ ہونا تے چین، روس تے پاکستان دا ودھدا رسوخ ہوئے۔
عالمی برادری افغان عوام نوں انسانی ہمدردی دی بنیاداں اُتے معمولی ای سہی امداد کرن دے باوجود طالبان نوں تسلیم کرن تے رابطے ودھان وچ کیوں محتاط اے؟ ایس سوال دا جواب تلاش کرنا بوہت آسان اے عالمی برادری دوحہ معاہدے دے وعدیاں دی تکمیل چاہندی اے طالبات دے سکول کھولن تے گوانڈھی ملکاں نوں اپنی سرزمین استعمال نہ ہون جہی طالبان نے یقین دہانیاں کرائیاں نیں جس دی بنا اُتے روس، چین، ایران تے پاکستان ول جاری امدادی سرگرمیاں وچ تیزی آئی اے ہن تے بھارت وی امدادی کماں وچ حصہ لین لگیا اے پر عالمی برادری دے تفکرات ختم نہیں ہوئے وجہ افغانستان وچ ودھدی دہشت گردانہ کارروائیاں نیں داعش خراسان تنظیم نے گزشتہ مہینے ہون والے کئی حملیاں دی ذمہ داری قبول کر کے اپنی موجودگی تے طاقت دا احساس دلوایا اے جنہاں وچ قندوز دی امام بارگاہ وچ ہون والا خوفناک خودکش دھماکہ وی شامل اے جس وچ سو توں ودھ بندے اپنی جاناں توں ہتھ دھو بیٹھے پر جدوں امریکی انخلا دے بعد افغانستان وچ ہون والی دہشت گردانہ کارروائیاں دا ذکر کیتا جاندا اے تے ایہہ وی پیش نظر رکھنا چاہیدا اے کہ سارے ملک نوں اک مرکزی حکومت دے ماتحت لیانا طالبان دی غیر معمولی کامیابی اے ایس ورھے ستمبر دے آغاز وچ وادی پنجشیر وچ احمد مسعود دی قیادت وچ جنم لین والی مزاحمتی تحریک کامیابی نال کچلی جا چکی اے جنہاں دے والد احمد شاہ مسعود وی طالبان دے ہتھوں ای مارے گئے سن۔
اصل وچ طالبان کوئی تربیت یافتہ عسکری قوت نہیں ایہہ جان ہتھیلی اُتے رکھے نڈر لوکاں دا اک گروہ اے ایس لئی تخریبی کارروائیاں دا قبل از وقت توڑ کرن وچ ناکام نیں جد کہ عالمی برادری دا فاصلہ رکھنا وکھرا دبائو اے ایس وچ کوئی دورائے نہیں کہ امریکی تربیت یافتہ افغان انٹیلی جنس سروس تے ایلیٹ فورس دے کئی اہلکار داعش دا حصہ بن چکے نیں جیہڑے معلومات حاصل کرن دے ہنر توں آگاہ تے جنگی کارروائیاں وچ مہارت رکھدے نیں ایسے وجہ نال داعش جہے دہشت گرد گروپ نوں طالبان اُتے اک قسم دی بالادستی اے امریکی اخبار وال سٹریٹ جنرل دے مطابق اک سابق افغان عہدیدار نے ایتھوں تیکر تصدیق کیتی اے کہ طالبان کارروائیاں توں محفوظ رہن دا بہانہ بنا کے افغان انٹیلی جنس دے درجناں اہلکار داعش وچ شامل ہو گئے نیں جنہاں وچ سابق فوج دا جنوب مشرقی صوبے پکتیا دے دارالحکومت گردیز وچ فوجی ہتھیاراں تے گولہ بارود دے ذخیرے دا سربراہ جہیا اہم افسر وی شامل اے جیہڑا بعدازاں طالبان نال اک جھڑپ دے دوران ماریا گیا انج دے واقعات ایس خیال دی تائید کردے نیں کہ افغانستان دے عدم استحکام جہے مسائل وچ سابق حکومت دے کئی عہدیدار شامل نیں ممکن اے ایس دی وجہ جان دا خوف یا بے روزگاری ہوئے پر کسے بیرونی سازش نوں وی سرے توں جھٹلایا نہیں جا سکدا کیوں جے بدامنی دے زیادہ تر خدشات دا اظہار حملہ آور افواج دے ملکاں ولوں ای ہویا؟ جس دی وجہ کیہ اے؟ قبل از وقت علم، یا منصوبہ بندی؟ ایس دا کھوج لان دی لوڑ اے۔
افغانستان وچ دہشت گردی دا خاتمہ کرن لئی گوانڈھی ملکاں وچ وڈے پیمانے اُتے صلاح و مشورے جاری نیں ایس حوالے نال پچھلے مہینے اکتوبر دے دوران ماسکو تے تہران وچ ہون والی دو کانفرنساں خاص طور تے بوہت اہمیت دی حامل نیں۔ 2017 وچ ماسکو فارمیٹ دے ناں توں روس نے چین، پاکستان، ایران تے بھارت دے علاوہ وسطی ایشیا دی پنج ریاستاں اُتے پہلا مشاورتی اجلاس بلایا ماسکو فارمیٹ دے تیجے اجلاس وچ رکن ملکاں دے علاوہ امریکہ تے طالبان نوں وی دعوت دتی گئی پر امریکہ نے شرکت نہ کیتی پر 20 اکتوبر دے ماسکو فارمیٹ دے تحت ہون والے تیجے اجلاس وچ افغانستان دے حوالے نال کجھ حد تیکر اتفاق نظر آیا 27 اکتوبر نوں تہران وچ منعقد ہون والی کانفرنس وچ افغانستان نے تے شرکت توں گریز کیتا پر روس تے چین دے وزرائے خارجہ نے چاہے ویڈیو لنک دے ذریعے خطاب کیتا نے کانفرنس دی اہمیت ودھا دتی اے پر گزشتہ مہینے اکتوبر وچ ہون والی دونواں کانفرنساں توں انج دا کوئی عندیہ نہیں ملیا کہ عالمی برادری یا گوانڈھی ملکاں طالبان دی موجودہ عبوری حکومت تسلیم کرن اُتے آمادہ نیں دونویں کانفرنساں وچ شریک ہون والے ملکاں دے نمائندیاں دے اظہار خیال تے فیر مشترکہ اعلامیے وچ طالبان نال اک انج دی وسیع تر حکومت بنان دا مطالبہ ضرور کیتا گیا اے جس وچ ہر لسانی تے سیاسی گروہ یا جماعت دی نمائندگی ہوئے یا اقلیتاں دے حقوق دی پاسداری دے نال داخلی تے خارجی پالیسیاں بین الاقوامی قوانین توں ہم آہنگ واں سب توں وڈی گل ایہہ کہ دہشت گرد تنظیماں ولوں افغان سرزمین استعمال ہون دے حوالے نال گوانڈھی ملکاں دی تشویش دور کیتی جائے پر دہشت گردانہ کارروائیاں تے طالبان اُتے ہون والے حملیاں توں ایہہ خیال پختہ ہویا اے کہ سفارتی ہلچل اپنی تھاں، مستقبل قریب وچ افغانستان وچ عدم استحکام جہے مسائل حل ہوندے نظر نہیں آندے۔