خالصتان ریفرنڈم تے بھارت
تحریر حمیداللہ بھٹی
سکھ فارجسٹس کوئی مسلح تحریک نہیں ایہہ پُر امن تے جمہوری جدوجہد اُتے یقین رکھدی اے۔ ایس تنظیم دے زیر اہتمام 31 اکتوبر 2021 توں لندن دے الزبتھ کوئین ہال ٹو توں خالصتان لئی ریفرنڈم شروع ہو چکیا اے جس وچ سکھ قوم جوش و جذبے نال حصہ لے رہی اے ووٹنگ دے دوران سکھاں نوں گڈیاں کوئین الزبتھ ہال اپڑاندیاں رہیاں وڈی تعداد وچ ووٹر آن نال وڈی وڈی لائناں بن گئیاں غیر جانبدار ماہرین دی زیر نگرانی جاری ریفرنڈم توں واضح ہو گیا کہ سکھ بھارتی حکومت توں آزادی اُتے متفق نیں۔ ہن ایہہ سمجھن وچ کسے نوں دشواری نہیں رہی کہ سکھاں نوںزیادہ دیر محکوم رکھنا بھارت دے وس دی گل نہیں نہ ای کوئی ماسٹر تارا سنگھ جہیا کردار ایہناں نوں منزل جان والی روش توں ہٹا سکدا اے۔ محتاط اندازے دے مطابق 30 ہزار توں ودھ سکھ خالصتان دے حق وچ ووٹ پا چکے نیں دوجے مرحلے وچ برطانیہ دے دیگر انج دے شہراں وچ وی ووٹنگ دا عمل ہوئے گا جتھے سکھاں دی وڈی تعداد آباد اے کینیڈا، امریکہ تے دیگر یورپی ملکاں وچ وی ووٹنگ کرائی جائے گی مرحلہ وار ووٹنگ دا عمل چھ مہینے وچ مکمل ہون دا اندازہ اے جس دے بعد پنجاب ریفرنڈم کمیشن نتائج دا اعلان کرے گا۔ ایس ویلے بھارت وچ آباد سکھاں دی آبادی اڑھائی توں تن کروڑ جد کہ دیگر ملکاں وچ 50 لکھ دے لگ بھگ اے نریندر مودی نے اپنی اکھاں نال موسلادھار وسدی بارش دے باوجود ہزاراں بندیاں نوں عالمی خالصتان ریفرنڈم وچ ووٹ پاندے ویکھ لیا اے ہن بھارت لکھ جھٹلان دی کوشش کرے سکھاں ولوں منزل دے انتخاب دا دنیا نوں اندازہ ہو چکیا اے۔
ہندوستان وچ ہر اقلیت ہندو اکثریت دے ظلم دا شکار اے سکھ وی تنگ آ کے ریفرنڈم ول آئے نیں آزادی دی ایہہ تحریک سکھاں دی اپنی سوچ اے ایس وچ بیرونی عوامل کار فرما نہیں جے ایہہ تحریک خلافِ ضابطہ یا خلافِ قانون ہوندی تے برطانیہ ریفرنڈم دی ہر گز اجازت نہ دیندا۔ پاکستان اُتے الزامات لا کے بھارت اقلیتاں دا اضطراب لُکا نہیں سکدا پہلی وار کسے بھارتی وزیراعظم نے سکھاں دی نفرت اپنی اکھاں نال ویکھ لئی اے ۔جے باوجود کوشش تے دبائو دے اوہ برطانوی سرزمین اُتے ریفرنڈم نہیں رکوایا جا سکیا تے سمجھ جانا چاہیدا اے کہ ریفرنڈم دے نال ای بھارت دی تور پھوڑ شروع ہو گئی اے۔
سکھ قوم دا 31 اکتوبر 2021 توں الگ وطن خالصتان دے حصول لئی جاری ریفرنڈم عالمی ذرائع ابلاغ دی شہ سرخیاں وچ اے۔ بھارت نال قریبی تے پُر جوش تعلقات دے باوجود برطانیہ ولوں ریفرنڈم وچ رخنہ نہ پان توں اجتناب نال ابتدا بوہت چنگی ہوئی ۔اُنج تے عرصے توں خالصتان لئی سکھاں دے جوش و خروش توں دنیا آشنا اے خالصتان دا جھنڈا ایس دا احساس دلواندا رہندا اے پر ہن ریفرنڈم دے نال سکھاں نے پہلی وار مجوزہ ملک دا نقشہ وی جاری کر دتا اے جس وچ پنجاب، ہریانہ جہے سکھ اکثریت دے صوبیاں دے علاوہ ہما چل پردیش ، اُترپردیش تے راجھستان جہے صوبیاں دے سکھ اکثریتی ضلعیاں نوں وی خالصتان دا حصہ وکھایا گیا اے۔ ایس ریفرنڈم دے حوالے نال دنیا بھر وچ آباد سکھ کافی متحرک تے خالصتان لئی نہ صرف سیاسی، اخلاقی حمایت وچ پیش پیش نیں بلکہ بساط بھر مالی مدد وی کر رہے نیں جس نال خالصتان تحریک نوں تقویت مل رہی اے۔ مغربی ذرائع ابلاغ نے وی ایس تحریک نوں سنجیدہ لینا شروع کر دتا اے تے چنگی کوریج دین لگے نیں کیوں جے سکھ فار جسٹس تحریک لمبی جدوجہد نال دنیا نوں کجھ حد تیکر ایہہ باور کران وچ کامیاب ہو گئی اے کہ بھارت وچ انسانی حقوق محفوظ نہیں تے اقلیتاں دے خلاف متعصبانہ کارروائیاں جاری نیں ایس لئی جے عالمی طاقتاں کاروباری مفادات تے چین دے گھیرائو جہے معاملات دی بجائے حقیقت پسندی دا مظاہرہ کرن تے خالصتان دے قیام تے کشمیریاں دے حق خودارادیت دی منزل آسان ہو سکدی اے۔
سکھاں نوں کئی دہائیاں توں ظلم دا ساہمنا اے وزیراعظم اندرا گاندھی دے حکم اُتے 5 جون 1984 نوں بھارتی فوج نے سکھاں دی مقدس عبادت گاہ گولڈن ٹیمپل اُتے چڑھائی کیتی ایس دوران بکتر بند گڈیاں تے ٹینکاں دا بے دریغ استعمال کیتا گیا سکھاں دے خلاف ایس کارروائی نوں اپریشن بلیو سٹار دا ناں دتا گیا جس دے دوران عبادت وچ مصروف ہزاراں سکھ بالاں، بڈھیاں، جواناں تے عورتاں نوں گولیاں نال اُڑا دتا گیا اپریشن لئی مذہبی تہوار دے دناں دا وی انتخاب جان بوجھ کے کیتا گیا تاکہ عبادت گاہ وچ موجود ہزاراں زائرین نوں اک ای حملے وچ ماریا جا سکے حالانکہ کھان پین دی رسد روک کے سرنڈر کران دا آپشن موجود سی ایہہ اپریشن سکھ فوجیاں وچ بغاوت دا باعث بنیا جنہوں کچلن لئی بھارت نے اپنے ای کئی سو سکھ فوجی مار دتے ظالمانہ قتل و غارت تے عبادت گاہ دی بے حرمتی دی پاداش وچ 31 اکتوبر 1984 نوں وزیراعظم اندرا گاندھی دفتر جاندے ہوئے اپنے ای سکھ محافظاں دے ہتھوں ماری گئیاں۔ یکم نومبر 1984 نوں اک وار فیر حکومتی سرپرستی وچ سکھاں دی منظم نسل کشی کیتی گئی پولیس دی معاونت نال ہندو بلوائیاں نے کجھ دناں وچ اٹھ توں دس ہزار سکھاں دی جان لے لئی ایس ظلم اُتے اج تیکر کسے سکھ خاندان نوں انصاف نہیں مل سکیا۔ راجیو گاندھی نے سکھاں دی منظم نسل کشی اُتے بے حسی نال کہیا کہ جدوں وڈا درخت ڈِگدا اے تے زمین تے لرزدی اے بعدازاں راجیو گاندھی نوں اک تامل عورت نے خودکش دھماکے وچ ہلاک کر دتا۔
سکھاں دی سادگی دا ہندوواں نے خوب فائدہ چکیا اے ۔قیام پاکستان دی تحریک دے دوران سکھاں نوں نال رکھن لئی یقین دہانی کرائی گئی کہ پنجاب بڑی حد تیکر خود مختار ریاست ہوئے گی پر سکھ اکثریت نوں تقسیم کرن لئی 1966 دی مردم شمار دے بعد پنجاب توں مزید دو نویں صوبے ہریانہ تے ہماچل پردیش بنا دتے گئے سکھاں دے استحصال دا اندازہ ایس گل توں ہوندا اے کہ تقسیم دے بعد وی سٹھ فیصد سکھ آبادی والے صوبے پنجاب وچ 1967 تیکر کوئی سکھ وزیراعلیٰ نہ بن سکیا بلکہ آزادی دے 20 ورہے بعد وی ہندو ای وزیراعلیٰ بن دے رہے جیہڑا سکھاں وچ مزید مایوسی دا موجب بنیا۔ 1970 وچ حکومتی ظلم و جبر دی وجہ نا ل سکھاں وچ بیرون ملک امریکہ، کینیڈا ، آسٹریلیا سنے مغربی ملک جان دے رحجان نے جنم لیا تے ہن تیکر کم و بیش 50 لکھ سکھ انڈیا چھڈ کے دیگر ملکاں وچ آباد نیں اصل وچ ایہو آبادکار سکھ تحریک دے روح رواں، طاقت تے خالصتان تحریک وچ پیش پیش نیں۔
بھارتی حکومت نوں سکھاں نے 1973 وچ تقسیم دے دوران پنجاب دی خود مختاری دے حوالے نال کرائی گئی یقین دہانیاں یاد کران دی باقاعدہ تحریک چلائی پر مطالبات منن دی بجائے الٹا سکھاں دا ای استحصال کرنا شروع کر دتا۔ تنگ آ کے 12 اپریل 1980 وچ ممتاز سکھ رہنما جگجیت سنگھ نے نیشنل کونسل آف خالصتان بائی اک مہینے بعد مئی 1980 وچ سردار بلبیر سنگھ سندھو جہے پُرجوش تے دلیر رہنما نے امرتسر وچ خالصتان دا جھنڈا ، کرنسی سکے تے ڈاک ٹکٹ متعارف کرا دتے جس نال خالصتان تحریک نوں بوہت پذیرائی ملی کئی سکھ رہنما بیرون ملک اہم سیاسی عہدیاں اُتے وی نیں مثال دے طور تے کینیڈا دا وزیر دفاع بھارتی نژاد سکھ اے جس نے جون 2017 وچ گولڈن ٹیمپل دی یاد وچ احتجاجی مظاہرہ کرایا مظاہرے دی خاص گل ایہہ وے کہ کینیڈین وزیراعظم نے وی خالصتان دے جھنڈے دے رنگ دا سر اُتے کپڑا بنھ کے شرکت کیتی۔ 31 اکتوبر 2021 دا ریفرنڈم سکھاں دی انج دی عالمی تحریک اختیار کر گیا اے جنہوں روکنا یا ناکام بنانا بھارتی حکومت دے وَس دا کم نہیں رہیا۔ مسلح جدوجہد دی آڑ وچ مارے گئے ہزاراں سکھ نوجواناں دے خاندان اپنے دکھاں دا مداوا وکھرا وطن سمجھدے نیں سچ ایہہ وے کہ آزاد وطن دے حصول لئی موجودہ ریفرنڈم خالصتاً سکھاں دی اپنی تحریک اے جس وچ کوئی بیرونی عوامل نہیں۔
