اقبالؒ دا ہر مصرعا پوری حیاتی دا لائحہ عمل اے

اج توں کجھ دن پہلاں اوہناں دی پیدائش دا دن سی جہڑا کہ پورے پاکستان وچ بڑی شان و شوکت تے عقیدت نال منایا گیا

جاوید پنچھی

حضرت علامہ محمد اقبال رحمۃ اللہ علیہ دی شخصیت کسے وی تعارف دی محتاج نہیں۔ڈاکٹر علامہ محمد اقبال ۹ نومبر ۱۸۷۷ء نوں سیالکوٹ وچ پیدا ہوئے۔ اوہناں دے ابا جی دا ناں ’’شیخ نور محمد‘‘ سی۔ جہڑے کہ بڑے درویش صفت انسان سن تے کشمیری برہمن خاندان نال تعلق رکھدے سن۔
علامہ اقبال ؒ ہوراں اپنی مڈھلی پڑھائی سیالکوٹ وچ موجود مشن ہائی سکول وچوں مکمل کیتی تے فیر ’’مرے کالج‘‘ سیالکوٹ توں بارھویں دا امتحان پاس کیتا۔ زمانا طالبعلمی وچ ای اوہناں نوں (شمس العلماء) مولوی میر حسن جہے اُستاد مل گئے جہناں نے علامہ صاحب دے اندر موجود صلاحیتاں نوں پرکھ لیا تے فیر اوہناں دیاں صلاحیتاں مطابق اوہناں دی تربیت کیتی۔ علامہ اقبال دی شعرو ادب نال جڑت وچ وی مولوی میر حسن ہوراں دا بڑا عمل دخل اے ۔
بارھویں دا امتحان پاس کرن مگروں اگے پڑھن لئی اوہ لاہور چلے گئے تے گورنمنٹ کالج توں بی اے تے فیر ایم اے تک پڑھے۔ جتھے اوہناں نوں پروفیسر آرنلڈ مل گئے جس پاروں اوہناں دی شخصیت وچ نکھار آ گیا۔
لہوروں ماسٹر ڈگری لین مگروں علامہ محمد اقبالؒ ہوری اگے پڑھن لئی برطانیا چلے گئے۔ اوتھے اوہناں کیمبرج یونیورسٹی توں لاء دی ڈگری لئی تے فیر جرمن جا کے میونخ یونیورسٹی توں فلسفے نال پی ایچ ڈی دی ڈگری لئی۔
شروع وچ علامہ صاحب نے ماسٹر ڈگری لین مگروں اورینٹیل کالج لاہور وچ عربی دی کلاس نوں پڑھانا شروع کیتا تے نال نال وکالت وی پڑھدے رہے تے شعرو ادب نال وی جڑت رہی۔ اوسے ویلے علامہ صاحب نے کئی سیاسی تحریکاں وچ وی ودھ چڑھ کے حصا لیا۔ ۱۹۲۲ء وچ حکومت برطانیا ولوں علامہ اقبال ؒ ہوراں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب ملیا۔
جدوں اوہ پنجاب لیجسلیٹو اسمبلی دے ممبر چُنے جان تائیں علامہ صاحب اک وکھرے مُلک تے عام لوکائی واسطے انگریزاں دی غلامی توں آزادی دے بہت وڈے علمبردار بن چکے سن تے باقاعدا سیاسی تحریکاں وچ حصے دار ہُندے سن۔ فیر علامہ اقبال صاحب جدوں مسلم لیگ دے رکن بنے تے فیر آل انڈیا مسلم لیگی صدر دی حیثیت نال اوہناں الہ آباد وچ تاریخی صدارتی خطبا وی دتا۔جہدے وچ علامہ اقبال ہوراں اک وکھرے مُلک ’’پاکستان‘‘ دا وژن پیش کیتا۔
۱۹۳۱ء نوں گول میز کانفرنس وچ رلت کر کے مسلماناں دی نمائندگی کیتی۔
۲۱ اپریل ۱۹۳۸ ء نوں اوہ وقت دے قلندر لکھاں سوگواراں نوں چھڈ کے ایس دنیا فانی توں رُخصت ہو گئے۔
اج توں کجھ دن پہلاں اوہناں دی پیدائش دا دن سی جہڑا کہ پورے پاکستان وچ بڑی شان و شوکت تے عقیدت نال منایا گیا۔ پنجاب دے ضلع شیخوپورہ وچ وی ’’اقبال ڈے‘‘ دے حوالے نال تِن تھاں سیمینار کیتے گئے تے حضرت علامہ محمد اقبال رحمۃ اللہ علیہ ہوراں نوں خراج عقیدت پیش کیتا گیا۔
ایہ تِنے سیمینار وکھ وکھ تھاواں تے محکمہ اطلاعات و ثقافت پنجاب آرٹس کونسل ضلع شیخوپورہ دی اگوائی وچ کروائے گئے۔
’’اقبال دیہاڑ‘‘ دے سلسلے دا تیجا سیمینار11 نومبر 2021 جمعرات والے دن گورنمنٹ پیر بہار شاہ ڈگری کالج برائے خواتین شیخوپورہ وچ ہویا ۔ جہدے وچ تلاوت کلام پاک دی سعادت کومل شہزادی (یارھویں جماعت دی پڑھیارن) دے حصے آئی تے ہدیہ نعت بحضور سرورِ کونین احمد مجتبیٰ، نبی آخر الزماں، خاتم الانبیاء حضرت محمد مصطفی ﷺ انیقہ شہزادی(یارھویں جماعت دی پڑھیارن) نے پیش کیتا۔
ایس سیمینار دے اچیچے پروہنیاں وچ ’’میاں محمد نذیر(ایڈیشنل ڈپٹی کمشنر فنانس شیخوپورہ)، گلفام ورک (کمیٹی برائے ہم آہنگی اور قیام امن)، پروفیسر ڈاکٹر اشفاق ورک(انچارج شعبہ اردو ایف سی کالج لاہور)، پروفیسرڈاکٹر اکرم سراء(انچارج شعبہ اردو پوسٹ گریجوایٹ کالج شیخوپورہ)، پروفیسر نوید گل(پوسٹ گریجوایٹ کالج شیخوپورہ)، میڈم صائمہ (ڈپٹی ڈائریکٹر سوشل ویلفیر ڈیپارٹمنٹ شیخوپورہ)، عمران امین (سوشل ورکر ، کالمسٹ)تے جاوید پنچھی(ضلع شیخوپورہ وچ بیورو چیف، روز وار بھلیکھا لاہور) شامل سن۔
پرنسپل گورنمنٹ پیر بہار شاہ ڈگری کالج برائے خواتین شیخوپورہ پروفیسر فرح نصیر نے تقریب دے رلتیاں نوں خطاب کردیاں آکھیا :
’’کجھ لوک سوال کردے نیں کہ پاکستان بنائون دی کیہ لوڑ سی ؟ تے میں اوہناں نوں دسنا چاہنی آں کہ انسانی حقوق دیاں ان گنت انٹرنیشنل تنظیماں دے ہُندیاں وی انڈیا وچ موجود مسلماناں نال جو سلوک کیتا جارہیا اے تسیں صرف اوہنوں مُکھ رکھ لوو تے گل واضح ہو جاندی اے کہ پاکستان بنائون دی کیہ لوڑ سی تے ڈاکٹر علامہ محمد اقبال ہوراں نے پاکستان دا تصور کیوں پیش کیتا سی‘‘۔
اوہناں نے اپنی گل بات وچ ایہ وی آکھیا کہ :
’’ایس تعلیمی ادارے وچ اسیں پڑھیارناں دی چنگی تے بہتر تربیت لئی رُجھے ہوئے آں تے ایس حوالے نال معزز شہریاں تے ضلعی انتظامیاں ولوں مل ورتن دی آس رکھنے آں تاں جے شیخوپورہ دیاں پڑھیارناں نوں چنگا تے ودھیا مستقبل دتا جا سکے۔
پروفیسر نوید گل صاحب نے گل کردیاں آکھیا:
’’بحیثیت مسلمان اسیں اسلام دا مطالعا کرنے آں تے پاکستانی ہون پاروں اسیں مطالعا پاکستان پڑھنے آں میرے خیال موجب جے ایہناں دوواں مضموناں نوں اکٹھا کر دتا جائے تے فیر’’ مطالعا اقبال‘‘ بن جاندا اے۔ یعنی
جے اسیں کلے ’’اقبال‘‘ نوں پڑھ لئیے تے فیر اِکو ویلے مطالعہ اسلام تے مطالعا پاکستان پڑھے جان گے۔
غزوہ بدر، غزوہ خندق، غزوہ اُحدتے معرکا کرب و بلا وچ کوئی علاقا فتح نہیں سی ہویا سگوں صرف اِک نظریے دی فتح ہوئی سی۔ جہڑی قوم اپنیاں نظریاتی سرحداں دی راکھی نہیں کردی اوہدیاں جغرافیائی سرحداں وی سلامت نہیں رہندیاں۔ اقبال نے سانوں نظریاتی سرحداں دی راکھی کرن دی پریرنا دتی اے‘‘
پروفیسر ڈاکٹر اشفاق ورک ہوراں گل کردیاں آکھیا کہ : ’’اقبال دا ہر مصرعا پوری حیاتی دا لائحہ عمل اے‘‘
اوہناں مثال دیندیاں آکھیا کہ اقبالؒ فرماندے نیں:’’زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری‘‘ کیہ ایہ مصرعا صرف بالاں واسطے لکھیا گیا اے؟ نہیں سگوں ایہ تے انسان دی پوری حیاتی لئی ایک رستا اے جہدے تے ٹر کے اسیں چنگے انسان بن سکنے آں‘‘۔
ڈاکٹر اشفاق ورک صاحب نے دسیا کہ؛ ’’جدوں علامہ محمد اقبال ہوراں نوں ’’سر‘‘ دا خطاب دتا گیا تے اوہناں آکھیا پہلوں میرے اُستاد نوں عزت دتی جائے جہناں نے اقبال نوں اقبال بنایا اے۔ اوہناں توں پُچھیا گیا کہ اوہ کون نیں ؟ تے اوہناں دسیا کہ ’’مولوی میر حسن‘‘ ۔ فیر اوہناں نوں آکھیا گیا کہ اپنے اُستاد نوں آکھو کہ اوہ لاہور آجاون تے اسیں اوہناں نوں خطاب دے دیاں گے ۔ پر ڈاکٹر محمد اقبال ہوراں آکھیا: ’’ایہ نہیں ہو سکدا ۔ اوہ لاہور نہیں آئون گے سگوں خطاب ٹر کے سیالکوٹ جائے گا‘‘ تے فیر سچ مچ اوہ پورا پینل سیالکوٹ گیا تے اوہناں دے اُستاد محترم نوں ’’شمس العلماء‘‘ دا خطاب دتا گیا۔
ڈاکٹر صاحب نے دسیا کہ : ’’اسیں علامہ اقبال ہوراں دی تحسین نہیں کر سکدے ہاں تفہیم کر سکنے آں‘‘
ایس تقریب وچ کالج دیاں پڑھیارناں نے حضرت علامہ محمد اقبال ہوراں دا کلام پیش کیتا جہنوں سیمینار وچ حاضر لوکاں نے بہت سراہیا تے تاڑیاں وجا کے پڑھیارناں دا حوصلا وی ودھایا۔
جہناں پڑھیارناں حضرت ڈاکٹر علامہ محمد اقبال ہوراں دا کلام پیش کیتا اوہناں وچ ’’ یارھویں دیاں پڑھیارناں چوں، سائرہ تے ساریہ سرور‘‘۔ بارھویں جماعت وچوں ’’سویرا، مریم نایاب، قرۃ العین تے شانزہ شامل سن۔
آخر تے ’’اقبال ڈے سیمینار‘‘ وچ آئون والے سارے پروہنیاں نوں ’’چاہ، بسکٹ تے سینڈوچ ‘‘پیش کیتے گئے۔
٭٭٭٭٭
-1آل انڈیا مسلم لیگی صدر دی حیثیت نال اوہناں الہ آباد وچ تاریخی صدارتی خطبا دتا۔جہدے وچ علامہ اقبال ہوراں اک وکھرے مُلک ’’پاکستان‘‘ دا وژن پیش کیتا۔
٭٭٭٭٭
جے اسیں کلے ’’اقبال‘‘ نوں پڑھ لئیے تے فیر اِکو ویلے مطالعہ اسلام تے مطالعا پاکستان پڑھے جان گے۔
٭٭٭٭٭
اقبال نے سانوں نظریاتی سرحداں دی راکھی کرن دی پریرنا دتی اے
٭٭٭٭٭
اقبال دا ہر مصرعا پوری حیاتی دا لائحہ عمل اے
٭٭٭٭٭
پہلوں میرے اُستاد نوں عزت دتی جائے جہناں نے اقبال نوں اقبال بنایا اے
٭٭٭٭٭