خالصتان ریفرنڈم

مودی ، بورس جانسن نال ملاقات وچ رون ہاکے ہو گئے
سکھاں نوں رائے شماری توں روکن لئی ویزے رکوان دے حربے استعمال کیتے گئے

رابعہ عظمت

برطانیہ وچ آزاد سکھ وطن خالصتان دے قیام لئی ریفرنڈم جاری اے پہلا مرحلہ 31 اکتوبر، دوجا مرحلہ 7 نومبر لندن وچ منعقد ہویا جس وچ 30 ہزار توں ودھ سکھاں نے اک علیحدہ وطن دے حق وچ ووٹ پائے سن۔ ووٹنگ لئی سکھ برادری دے ارکان دی لمبیاں لیناں لگ گئیاں، کوئین الزبتھ ہال ٹو دے باہر سکھ کمیونٹی نے خوب نعرے بازی کیتی۔ پورا دیہاڑ کوچز دے ذریعے ہزاراں سکھ مرد و خواتین ووٹ پان لئی آندے رہے تے ووٹنگ دا عمل پرامن ماحول وچ مکمل ہویا، ووٹرز دا کہنا سی کہ ہندوستان توں آزادی دی بنیاد رکھی جا رہی اے،ایہناں نوں اپنا گھر خالصتان چاہیدا اے تے اوہ خالصتان لے کے رہن گے۔ رائے شماری دے مزید مراحل 14 تے 21 نومبر نوں ہور برطانوی شہراں وچ ہون گے۔ بعدوچ امریکہ، کینیڈا، آسٹریلیا تے بھارتی پنجاب دے علاقے وچ وی رائے شماری دا انعقاد کیتا جائے گا۔ ایس توں پہلاں کینیڈا وچ سکھ فارجسٹس بھارت وچ سکھاں دے علیحدہ وطن متعلق مقدمے دے پہلے مرحلے وچ کامیابی حاصل کر چکی اے۔ کینیڈا دی عدالت دے فیصلے وچ پاکستان اُتے سکھاں دی ریفرنڈم کیمپین دی پشت پناہی دا الزام غلط ثابت ہویا۔ خالصتان دے حامی سکھ گروپ، سکھ فارجسٹس اُتے الزام لایا جاندا اے کہ خالصتان ریفرنڈم دے پراجیکٹ نوں پاکستان دی حمایت حاصل اے۔ جد کہ خالصتان ریفرنڈم توں خوفزدہ بھارتی حکومت سکھاں نوں ریفرنڈم وچ حصہ لین توں روکن لئی این آر آئی کارڈ تے ویزے منسوخ کرن دے حربے وی استعمال کردی رہی۔
گلاسگو وچ حالیہ دناں وچ ہون والی عالمی موسمیاتی کانفرنس دے موقعے اُتے بھارتی وزیراعظم نریندر مودی برطانوی و زیراعظم بورس جانسن دے نال ملاقات وچ ایہناں دے ساہمنے پھٹ پئے تے برطانیہ وچ خالصتان اُتے ہون والے ریفرنڈم اُتے اپنے تحفظات دا اظہار کیتا۔ دونواں وزرائے اعظم دے وچکار ہون والی ملاقات وچ تجارت دے بجائے خالصتان دا موضوع ای حاوی رہیا۔ سکھ رہنماواں دے مطابق تقریباً 30 ہزار بندیاں نے ریفرنڈم وچ حصہ لیا۔

صدر سکھ فارجسٹس سردار اوتار سنگھ نے کہیا سی کہ بھارت نے پنجاب اُتے قبضہ کر رکھیا اے، برطانیہ دے 175 گوردوارے نال نیں سکھ رہنما پرم جیت سنگھ پما نے کہیا سی کہ ریفرنڈم ساڈا جمہوری حق اے۔ سکھ رہنماواں دا کہنا سی بھارتی دبائو دے باوجود برطانوی حکومت نے ریفرنڈم دی اجازت دتی جس اُتے ایہناں دے شکر گزار آں۔ تاں ایس موقعے تے سکھاں دے وکھرے وطن خالصتان دا نواں نقشہ وی جاری کیتا گیا جس وچ نہ صرف پنجاب بلکہ ہریانہ، ہما چل پردیش، راجستھان تے یوپی دے اکثر ضلعیاں نوں مجوزہ ریاست وچ شامل وکھایا گیا اے۔ ریفرنڈم دا آغاز پچھلے سال توں شروع ہونا سی پر کرونا دی وجہ نال ایہنوں روک دتا گیا سی۔ سکھ رہنما پرم جیت سنگھ دا کہنا اے کہ ریفرنڈم سکھاں دا جمہوری حق اے۔ سکھ فارجسٹس دے رہنما سردار اوتار سنگھ دا کہنا اے کہ بھارت نے پنجاب اُتے قبضہ کر رکھیا اے ہن سکھ اپنا آزاد وطن خالصتان بنا کے دم لین گے۔ مزید برآں سکھاں دی آزادی دے سلسلے وچ کینیڈا دی حکومت نرم رویہ رکھدی اے کینیڈا وچ حالیہ منعقد ہون والے عام انتخابات وچ جتھے ٹروڈونوں کامیابی نصیب ہوئی اوتھے ایس وار سکھاں دی کافی تعداد کینیڈا دی قومی اسمبلی دی ممبر منتخب ہوئی اے ٹروڈو نوں اپنی حکومت بنان لئی سکھاں توں مدد لینی ہوئے گی۔ ٹروڈو تے پہلے ای سکھاں دے حق وچ نیں جس نال بھارتی حکومت ایہناں نال سخت ناراض اے پر اوہ بھارت دی پرواہ نہیں کردے، جے خالصتان واقعی وجود وچ آ گیا تے کشمیر دا مسئلہ خودبخود حل ہو جائے گا۔
واضح رہوے کہ 31 اکتوبر اوہ دن اے جدوں 1984 وچ اوس ویلے دی بھارتی وزیراعظم اندرا گاندھی نوں ایس دے سکھ محافظاں نے قتل کر دتا سی ایس قتل دے بعد دلی وچ حکومتی سرپرستی وچ سکھاں دا قتل عام شروع ہویا تے ہندو بلوائیاں نے 5 ہزار سکھ مرد ، عورتاں تے معصوم بالاں دے خون نال ہولی کھیڈی۔ بلاشبہ 31 اکتوبر 1984 وچ ہون والی نسل کشی نال سکھ قوم نوں اک نواں عزم نواں ولولہ تے حوصلہ ملیا سی۔ مغربی ملکاں وچ وسن والے سکھ بھارتی حکومت دی چیرہ دستیاں توں آزاد نیں۔ ایس لئی اوہ بوہت کھل کے تے نہایت جوش و خروش دے نال مہم چلائے ہوئے نیں تے خالصتان تحریک دی سیاسی و اخلاقی حمایت ای نہیں کر رہے بلکہ معقول فنڈنگ وی کر رہے نیں۔ جس نال تحریک نوں نہایت تقویت ملی تے دنیا بھر وچ ایہنوں خصوصی توجہ حاصل ہوئی جتھوں تیکر خالصتان داتحریک دا تعلق اے آپ بھارتی انتہا پسند ہندئوواں تے میڈیا دی نظر وچ ایہہ جموں و کشمیر دی تحریک توں زیادہ بھارت لئی خطرناک تے بھارت دے ٹوٹے کرن وچ کردار ادا کرن دا باعث بن سکدی اے۔ اگرچے ایس ویلے ایہہ تحریک ’’سکھ فار جسٹس‘‘ تنظیم دے زیر انتظام چل رہی اے پر ایہہ اک پرانی تحریک اے ایس تحریک دے سرکردہ رہنما جرنیل سنگھ بنڈرانوالہ دی گرفتاری لئی جیہڑا گولڈن ٹیمپل وچ پناہ لئے ہوئے سی اندرا گاندھی نے اپریشن بلیو سٹار دے ناں توں گولڈن ٹیمپل اُتے چڑھائی کیتی۔ 3جون توں 6 جون تیکر جاری ایس اپریشن وچ ڈیڑھ ہزار توں ودھ سکھ مارے گئے جد کہ گولڈن ٹیمپل تے اکالوی تخت نوں وی نقصان اپڑیا۔ پنجاب بھارت دی سب توں امیر ریاست سی۔ جس دی زمین سونا اگلدی سی۔ 1966 وچ پنجاب نوں اک غلط مردم شماری دے بعد ونڈ دتا گیا تے ہما چل پردیش تے ہریانہ دی نویں ریاستاں بنا دتیاں گئیاں۔ ایس تقسیم دا مقصد سکھاں دے سیاسی تے معاشی کردار نوں محدود کرنا سی۔ سکھ ایس فیصلے اُتے بوہت سیخ پا ہوئے پر ایہناں دی کسے نے سننا پسند نہیں کیتی۔ ایسے بددلی تے استحصال دی وجہ نال خالصتان دا نعرہ منظر عام اُتے آنا شروع ہو گیا تے فیر 1969 وچ متحدہ بھارتی پنجاب دے سابق وزیر خزانہ سردار جگجیت سنگھ چوہان نے آزاد خالصتان ریاست دا اعلان کیتا تے خالصتان تحریک دی بنیاد رکھی۔ خالصتان سکھاں دی اک تحریک اے جیہڑی بھارتی پنجاب وچ اک خود مختار ریاست دے قیام دے ذریعے سکھاں لئی اک آزاد وطن بنان دی کوشش کر رہی اے۔ بھارت وچ سکھاں دے خلاف منظم طریقے نال امتیازی سلوک دے نتیجے وچ تحریک نے زور پھڑیا تے سکھ اوس ویلے تیکر چین نال نہیں بیٹھن گے جدوں تیکر اوہ علیحدہ وطن خالصتان حاصل نہیں کر لیندے۔ اصل وچ بھارت دے خلاف سکھاں دی دوجہد اصل وچ ہندو توا دی بالادستی دے خلاف جنگ اے۔ سکھ بہادر لوک نیں تے اوہ مودی دے غاصبانہ تسلط دے عزائم نوں کامیاب نہیں ہون دین گے۔ دوجے پاسے بھارتی سکیورٹی اسٹیبلشمنٹ سخت پریشان اے کیوں جے خالصتان دے تصور لئی دنیا بھر دے سکھاں وچ گہری دلچسپی پیدا ہو رہی اے۔
علیحدہ سکھ ریاست دا مطالبہ برطانوی سلطنت دے زوال دے بعد شروع ہویا تے خالصتان دے ناں اُتے علیحدہ وطن دا قیام ہر سکھ دا خواب اے۔ حق خودارادیت سارے لوکاں دا ناقابل تنسیخ حق اے تے سکھ واضح طور تے ایس حق دے اہل نیں تے ایس ویلے عالمی برادری نوں بھارت وچ سکھاں اُتے ہون والے مظالم اُتے اپنی خاموشی توڑ دینی چاہیدی اے۔ سکھاں دی نسل کشی نوں 35 ورھے توں ودھ دا عرصہ ہو چکیا تے لکھاں سکھ مرد و خواتین بھارت دی درندگی دی بھینٹ چڑھن دے باوجود سکھ قو م اپنا مقصد نہیں بھُلی۔ تحریک آزادی کشمیر تے تحریک خالصتان انج دی دو تحریکاں نیں جنہاں دا دشمن اک ای اے یعنی بھارت دا ہندو توا راج۔ دونواں تحریکاں نے فیصلہ کیتا اے کہ ہن مل کے بھارت توں آزادی حاصل کراں گے۔ بھارتی سکھاں دا کہنا اے کہ شہریت دے متنازعہ قانون دے خلاف اوہ مسلماناں دے نال کھڑے نیں انج دے کالے قانون نوں کدی تسلیم نہیں کرن گے جس نال کسے خاص مذہب نوں نشانہ بنایا جا رہیا ہوئے۔ اج مسلماناں دے نال ایہہ سب کجھ ہو رہیا اے کل اوہناں دے نال وی انج ہو سکدا اے۔ ہریانہ نال تعلق رکھن والے سردار امرجیت سنگھ دے مطابق بھارت وچ ہزاراں انج دے ہندو سکھ ، بودھ تے مسیحی تارکین وطن عشریاں توں مقیم نیں جیہڑے گوانڈھی ملکاں دے سیاسی حالات تے مجبوریاں دی بنا اُتے اپنا ملک چھڈن اُتے مجبور ہوئے تے ہن کئی ورہے توں بھارت وچ مقیم نیں۔ انج دے لوک ہن کتھے جان گے؟ شہریت قانون دی مخالفت ایس لئی ہو رہی اے کہ تارکین نوں شہریت دین دا فیصلہ مذہب دی بنیاد اُتے کیتا گیا تے مذہب دی بنیاد اُتے مسلماناں نوں ایس توں باہر رکھیا گیا۔ انسانی ہمدردی دی آڑ وچ ایس قانون دا مقصد سیاسی اے۔ تحریک خالصتان نوں روکن لئی بھارتی حکومت ولوں کینیڈا تے برطانیہ دی حکومتاں نوں خطوط لکھے گئے نیں جنہاں وچ ایہناں نوں ایہہ کہیا گیا اے کہ اوہ اپنے ملکاں وچ سکھ تنظیماں نوں بھارت دے خلاف کسے تحریک تے جدوجہد توں روکن پر دونواں حکومتاں نے ایہناں خطاں وچ لائے گئے الزامات نوں مسترد کردے ہوئے ایس پُر امن احتجاج نوں سکھاں دا حق قرار دتا۔ سکھ فارجسٹس دے رہنماواں نے دسیا کہ اوہ سکھاں دے نال نال کشمیریاں دی اواز وی بلند کرن گے۔جے خالصتان بن دا اے تے ایس دے پاکستان دے دوستانہ تے انتہائی قریبی تعلقات ہون گے۔ بھارت نوں ایس ویلے پوری دنیا وچ ہر پاسے توں ہزیمت دا ساہمنا کرنا پئے رہیا اے۔ در حقیقت خالصتان تحریک نے بھارت نوں ہلا کے رکھ دتا اے تے ایہہ سب کجھ بھارت دا اپنا کیتا دھریا اے۔ ایس وچ کوئی دو رائے نہیں کہ کسان تحریک زراعت کش قانون دے خلاف اُٹھن والی اواز ہن برہمن دے پنجہء استبداد توں نجات دے خلاف اٹھن والی صدا اے جس نے خالصتان تحریک وچ نویں روح پھونک دتی اے۔ چونکہ بھارتی کاشتکاراں وچ اکثریت ہریانہ و پنجاب نال تعلق رکھدی اے ایس لئی سکھاں دی اک وڈی تعداد زراعت نال وابستہ اے تے سکھ قوم نوں  ’’خالصتان‘‘ دی شکل وچ علیحدگی و خود مختاری دا مطالبہ کرن دی سزا دین لئی سکھ کاشتکاراں نوں نشانہ بنایا گیا ۔ بھارتی حکومت و متعصب ہندو میڈیا نے سکھ کساناں دے احتجاج نوں علیحدگی پسندی دا رنگ دے کے آپ ای خالصتان تحریک نوں مضبوط کرن وچ اہم کردار ادا کیتا اے۔ کساناں دے عزم تے مودی سرکار دے خلاف ڈٹ جان دے حوصلے نے ایہناں نوں نہ صرف بھارت دے اندر بلکہ دنیا بھر وچ توجہ دا مرکز بنا دتا اے بلکہ مودی دی ہٹ دھرمی تے بھارت نوں سماجی تے ریاستی سطح اُتے لاحق خطرات نوں وی نمایا ں کر دتا اے۔ ایس توں پہلاں متنازع شہریت قوانین بھارتی اقلیتاں نوں مودی حکومت دے عزائم توں بے یقینی دا شکار کر چکے نیں اگرچے ایہناں متنازع قوانین توں مسلم آبادی دے حقوق اُتے شدید زد پئی پر مودی دے بھارت وچ اکثریتی آبادی دے ہتھوں سارے اقلیتاں لئی کسے نہ کسے طرح نال مشکلات پیدا ہوئی اے بلکہ نچلی ذات دے ہندو وی منفی سلوک تے ریاست دے امتیازی رویے دی وجہ نال اپنے آپ نوں محفوظ نہیں سمجھدے، جتھوں تیکر سکھ آبادی دا تعلق اے تے پنجاب تے ہریانہ دی اکثریتی آبادی دے دوالے تعصب زدہ ہندو تے اشرافیہ پہلے ای لال دائرہ کھچ چکی اے۔ بہر کیف کساناں دی تحریک (سمکت کسان مورچہ) نے زراعت پیشہ سکھاں وچ اوہ مضبوط اتحاد قائم کر دتا اے جس دے سیاسی مضمرات دورس ہون گے۔ مودی سرکار نے اگست 2019 وچ مقبوضہ کشمیر توں جس بربریت دے سلسلے دا آغاز کیتا سی ایہہ پھیلدے ہوئے پورے بھارت نوں لپیٹ وچ لے چکیا اے۔ معاشی صورتحال کجھ کرونا وبا تے کجھ نسلی تعصبات اُتے مبنی حکومتی پالیسیاں دی وجہ نال بدترین ہو چکی اے تے فسطائی ذہنیت دی حامل حکومتاں لوکاں، ملکاں تے خطیاں لئی کس طرح باعث اذیت ثابت ہوندیاں نیں مودی سرکار ایس دی واضح مثال اے۔