ای ووٹنگ مشین اُتے اپوزیشن دے تحفظات!
وزیراعظم عمران خان اپنے اقتدار دے پہلے دن توں EVM مشین دا استعمال قانونی بنان لئی کوشاں نظر آندے نیں
ایس ویلے دنیا وچ بوہت سارے ترقی یافتہ ملک الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا انتخابات وچ استعمال کر رہے نیں جویں کہ امریکہ نے 1960 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کیتا سی
فیصل ادریس بٹ
انتخابی اصلاحات دے بل وچ سب توں متنازعہ تے مشکوک عام انتخابات وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال اے۔ اپوزیشن ایہنوں دھاندلی دا منصوبہ قرار دے کے مسترد کر رہی اے جد کہ حکومت دا موقف اے کہ ایہہ انتخابی عمل نوں شفاف بنان دا واحد رستہ اے۔ وزیراعظم عمران خان اپنے اقتدار دے پہلے دن توں EVM مشین دا استعمال قانونی بنان لئی کوشاں نظر آندے نیں۔ ایس وچ اک واقعہ تہانوں دسنا چاہنا واں جدوں 2013 دے عام انتخابات دے بعد پاکستان تحریک انصاف انتخابی نتائج اُتے شکوک و شبہات دا اظہار کر رہی سی ایس دوران بھارت وچ وی عام انتخابات ہوئے مینوں ایہناں انتخابات نوں کوریج کرن دا موقع ملیا کانگرس، بی جے پی، عام آدمی پارٹی دے علاوہ تے سیاسی پارٹیاں دے رہنمائواں نال انتخابات دے حوالے نال تفصیلی گپ شپ رہی ۔ بھارتی الیکشن کمیشن وچ سولہ سو سیاسی جماعتاں رجسٹرڈ نیں جنہاں وچ اڑھائی سو سیاسی جماعتاں انتخابات وچ حصہ لیندیاں نیں ایسے طرح نا صرف رہنمائواں بلکہ گراس روٹ لیول اُتے وی بھارتی انتخابات دے حوالے نال گل بات کرن دے موقعے ملے۔ بھارتی انتخابات دے کجھ عرصے بعد اک روز موجودہ سینئر صوبائی وزیراعظم عبدالعلیم خان نے اپنے گھر وچ پارٹی چیئر مین عمران خان دے اعزاز وچ اک ظہرانہ دتا جس وچ مینوں شرکت دی دعوت ملی سی۔ ظہرانے دے دوران چیئر مین عمران خان میرے نال بھارتی انتخابی عمل دے حوالے نال تفصیل پچھدے رہے میں ایہناں نوں دسیا کہ میں ویکھیا اے کہ بھارت وچ انتخابات الیکٹرانک ووٹنگ مشین دے ذریعے کروائے جاندے نیں۔ بھارت وچ راجستھان نوں 473 نشستاں اُتے انتخابات الیکٹرانک ووٹنگ مشین دے ذریعے کروائے گئے۔
پارٹی چیئر مین نے میرے توں اگلا سوال کیتا کہ تہانوں بھارتی انتخابات وچ شفافیت دا عمل کنہے فیصد نظر آیا؟ تے میرا جواب سی کہ سروے دے دوران جتن والے تے دور دی گل انتخابات ہرن والے امیدوار نال جدوں گل کیتی جاندی سی تے اوہ بخوشی اپنی ہار قبول کردا سی۔
بھارتی انتخابات وچ 473 نشستاں وچوں تن نشستاں انج دیاں سن جیہڑی مقبوضہ کشمیر وچ واقع سن تے کشمیری لیڈر محبوبہ مفی نے الزام لایا سی کہ ایہناں تن نشستاں اُتے دھاندلی کروائی گئی اے۔ 473 وچوں تن نشستاں دی اوسط کڈنا چاہو تے اوسط وی نہیں نکل سکدی ایس لئی عمران خان نوں میرا جواب سی کہ دھاندلی فیصد وچ نہیں دسی جاسکدی۔ اپوزیشن رہنمائواں ولوں حکومت اُتے ایہہ الزام لانا نہ صرف غلط اے بلکہ بے بنیاد وی اے کہ عمران خان نے الیکٹرانک مشین اُتے کجھ عرصہ پہلاں کم شروع کیتا تے آئندہ عام انتخابات وچ دھاندلی دا منصوبہ چاہندے نیں۔ عمران خان شفاف انتخابات دے نفاذ لئی کوشاں نیں تے پارلیمنٹ دے مشترکہ اجلاس وچ منظوری وی لے چکے نیں۔ وفاقی وزیر اطلاعات و نشریات فواد چودھری نے الیکٹرانک ووٹنگ مشین دی تیاری وچ اہم کردار ادا کیتا۔ اوہناں نے بطور وزیر سائنس اینڈ ٹیکنالوجی الیکٹرانک مشین دی بنیاد رکھ کے وزیراعظم عمران خان دے شفاف انتخابات مشن دی تکمیل کیتی جس دے بعد شبلی فراز نے الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا کامیاب تجربہ وی کروا دتا اے۔ وزیراعظم عمران خان دے ترجمان ڈاکٹر شہباز گل جنہاں نے اک لمبا عرصہ امریکہ وچ لنگھایا اے اپوزیشن دے خدشات نوں رد کردے ہوئے کئی وار ای وی ایم دی خصوصیات بیان کر چکے نیں۔ ایس ویلے دنیا وچ بوہت سارے ترقی یافتہ ملک الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا انتخابات وچ استعمال کر رہے نیں جویں کہ امریکہ نے 1960 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کیتا سی۔ ساڈا ازلی دشمن بھارت دنیا دی سب توں وڈی جمہوریت اکھواندا اے۔ بھارت وچ 23 سال پہلاں ای وی ایم (الیکٹرانک ووٹنگ مشین) دا استعمال شروع کر دتا گیا سی جیہڑا ہن تیکر کامیابی نال جاری اے۔ ایشیا وچ شامل ملکاں وچوں فلپائن نے اج توں 11 سال قبل یعنی 2010 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کر دتا سی۔ فلپائن د ی کاپی کردے ہوئے منگولیا نے وی 2010 وچ ووٹنگ مشین دا اجرا کر دتا سی جد کہ براعظم افریقہ وچ واقعہ ملک نمیبیا نے 2014 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کر کے ایس ٹیکنالوجی نوں استعمال کرن والا افریقہ دا پہلا ملک بن گیا۔ عراق نے 2018 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کیتا سی۔ ترقی یافتہ ملکاں وچ کینیڈا وچ مقامی حکومتاں دے انتخابات دے موقعے اُتے الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کر رہیا اے یورپ وچ واقع بیلجیئم وی جزوی طور تے عام انتخابات وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال کردا اے۔
روس نے وی 2018 توں جزوی طور تے الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا استعمال شروع کیتا اے۔ ارجنٹائن دے کجھ ضلعیاں نے الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا اجرا کیتا سی۔ فرانس نے وی الیکٹرانک ووٹنگ مشین دے ذریعے بیرون ملکاں وچ مقیم اپنے شہریاں نوں ووٹ پان دی اجازت دے دتی سی۔ ناروے نے 2011 توں انٹرنیٹ ووٹاں دا ٹرائل کیتا۔ بلغاریہ نے وی 2017 وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین اُتے انتخابات دا منصوبہ بنایا سی پر کامیابی نہیں ہو سکی آئندہ عام انتخابات الیکٹرانک ووٹنگ مشین اُتے کروائے جان دا منصوبہ بنا رکھیا اے۔ انڈونیشیا وچ وی 2019 دے قومی انتخابات الیکٹرانک ووٹنگ مشین اُتے کروائے گئے۔ جرمنی جہے ترقی یافتہ ملک نے وی 2009 توں الیکٹرانک انتخابات شروع کروائے سن انج دی بوہت ساری مثالاں لکھن لگاں تے صفحیاں دے صفحے لکھے جا سکدے نیں پر اُتے دتی گئی مثالاں بہرحال کافی نیں۔ میرا مشورہ اے کہ عام انتخابات توں پہلاں بلدیاتی انتخابات وچ الیکٹرانک ووٹنگ مشین دا تجربہ کر لینا چاہیدا اے تاکہ عام انتخابات وچ جو ’’کٹی کٹا‘‘ نکلنا اے اوہ نکل آئے!
