جغرافیائی سیاست

افغانستان دی حکومت دے سارے بین الاقوامی اکائونٹس منجمد نیں خوراک تے دوائیاں دی قلت دا خطرہ اے جس دی وجہ نال اک وار فیر فیر توں وڈی تعداد وچ مہاجرین دی پاکستان تے ایران وچ آمد متوقع اے

رابعہ رحمٰن

جغرافیائی لحاظ نال دنیا مختلف خطیاں تے علاقیاں وچ تقسیم اے تے ہر خطے دا اپنا اک ماحول اے، سائنس دی بے شمار ترقی دے بعد دنیا نوں ہن اک عالمگیر پنڈ دی حیثیت حاصل ہو گئی اے۔ فاصلے مٹ چکے نیں جس دی وجہ نال پل بھر دی خبر اگلے ای لمحے دنیا دے دوجے کونے تیکر جا اپڑدی اے، اک خطے دے حالات ہن دنیا بھر نوں کسے نہ کسے طرح توں متاثر کردے نیں، دوجی جنگ عظیم دے بعد دنیا دو عالمی طاقتاں دے دوالے گھمن لگی اے ایہنوں عرف عام وچ سرد جنگ دا ناں وی دتا جاندا اے، ایہہ کیفیت 90 دی دہائی دے اوائل تیکر جاری رہی جدوں سوویت یونین دا خاتمہ ہوئے تے سوشلزم کمزور پئے گیا، ایس دے بعد سرمایہ دارانہ دور دا طوطی بولن لگیا تے دنیا دو خطی کیفیت نال اک قطبی ماحول وچ اآگئی جس دی بنا اُتے امریکہ دنیا دی واحد سپر پاور بن کے سامنے آیا۔ گزشتہ تن دہائیاں توں کم و بیش انج دا ای ماحول تے نظام چل رہیا سی پر ہن فیر امریکہ دے علاوہ اک ہور سپر پاور تیزی نال ابھر کے ساہمنے اآ رہی اے جس دی بنا اُتے یک قطبی دا ماحول ضم ہوندا نظر آندا اے فرق ایہہ وے کہ ایس وار دوجی سپر پاور تے صرف دفاعی طاقت دے بل بوتے اُتے ساہمنے نہیں آندی بلکہ ایس دی اصل طاقت اک مضبوط تے تیزی نال ترقی کردی ہوئی معیشت اے، چین دنیا دی سب توں تیزی دے نال ترقی کردی ہوئی معیشت اے تے ایس گل دا پوری طرح توں امکان موجود اے کہ کجھ ورھیاں بعد چینی معیشت امریکہ دی معیشت توں وی وڈی ہو جائے گی۔ ایس ساری صورتحال وچ امریکہ دی تشویش اک قدرتی امر اے تے چین دے تیزی نال ودھدے ہوئے اثرو رسوخ نوں روکن لئی اوہ ہر پاسے ہتھ پیر مار رہیا اے۔ ایس گل دا خدشہ فیر توں اظاہر کیتا جان لگیا اے کہ دنیا بھرتوں اک سرد جنگ ول جا رہی اے۔ عالمی امن نوں اک وار فیر توں بوہت خطرات لاحق نیں۔امریکہ نویں صف بندیاں وچ مصروف اے ، چین چاہے ہن تیکر براہ راست دنیا دے تنازعات وچ اپنے آپ نوں لٹ نہیں کردا پر ایہناں بدلدے ہوئے حالات وچ اوہ ہن الگ تھلگ وی نہیں رہ سکدا۔ افغانستان توں امریکی انخلاء دے بعد اوتھے دی صورتحال دن بدن اک المیے ول جا رہی اے۔ دنیا نے ہجے تیکر زمین حقائق دے برعکس طالبان دی حکومت نوں تسلیم نہیں کیتا۔ افغانستان دی حکومت دے سارے بین الاقوامی اکائونٹس منجمد نیں خوراک تے دوائیاں دی قلت دا خطرہ اے جس دی وجہ نال اک وار فیر فیر توں وڈی تعداد وچ مہاجرین دی پاکستان تے ایران وچ آمد متوقع اے۔ اندرونی طور تے افغانستان اک وار فیر توں خانہ جنگی ول جا سکدا اے پر امریکہ اپنی ضد تے انا دی بنیاد اُتے طالبان دی جنگ نوں تسلیم کرن نوں تیار نہیں ایس وجہ نال خطے دا امن شدید خطرے وچ اے جس دا سب توں زیادہ اثر پاکستان اُتے پئے گا۔
ہندوستان دے جار حانہ تے توسیع پسندانہ عزائم کسے توں لُکے چھپے نہیں، نریندر مودی دی حکومت نے مسلماناں تے دوجی اقلیتاں اُتے عرصہ حیات تنگ کر رکھیا اے مقبوضہ کشمیر دے حالات دن بدن خراب توں خراب تر ہوندے جا رہے نیں، اوتھے کرفیو جہے حالات نیں جس وجہ نال دنیا نوں اوتھے دی خبراں نہیں اپڑ رہیاں۔ ہندوستان امریکہ تے چین دونواں دے نیڑے ہونا چاہندا اے پر امریکہ دی سربراہی وچ چار ملکی اتحاد وچ شمولیت دے بعد ہن ایس دے عزائم بوہت واضح ہو گئے نیں۔ افغانستان وچ بھرپور مداخلت دے باوجود کجھ حاصل نہ ہون دی وجہ نال ہندوستان دے پالیسی ساز پریشان وی نیں تے مایوس وی تاں اپنی خفت نوں مٹان تے پاکستان ل ئی مسائل پیدا کرن لئی اوہ کجھ وی کر سکدے نیں۔ چین دے نال ہندوستان دی سرحد تیکر جھڑپاں ہن تقریباً اک معمول بن چکیا اے، ایس ساری صورتحال وچ امریکہ دی مداخلت تے ہندوستان دی پشت پناہی نوں امکان وی ہر ویلے موجود اے جس دی وجہ نال خطے دے حالات خراب ہو سکدے نیں امریکہ تے مغربی طاقتاں دی متضاد پالیسیاں دی وجہ نال وی نکے ملک مشکلات دا شکار نیں ایس دا نقصان آپ مغربی ملکاں نوں وی ہویا اے۔ ایہناں ملکاں وچ دور اندیش بالغ النظر قیادت دا وی فقدان اے جیہڑا حالات دا ادراک رکھدی ہوئے تے اپنے ملکاں دی قیادت کر سکے۔ امریکہ، برطانیہ، فرانس تے ہن جرمنی سنے اہم مغربی ملکاں وچ قیادت دا شدید بحران اے۔ پچھلی دو دہائیاں نے عراق، شام، لیبیا تے افغانستان وچ جنگاں دی بوہت بھاری قیمت چکائی اے ہن ایہہ گل کافی حد تیکر ثابت ہو چکی اے کہ ایہہ جنگاں ایہناں ملکاں دی لیڈر شپ دے ذاتی مفادات تے کجھ حکومتاں نوں تبدیل کرن لئی لڑیاں گئیاں۔ ارباں ڈالر ضائع کیتے گئے تے لکھاں انسان اپنی جاناں توں ہتھ دھو بیٹھے پر کسے نوں وی انج دا گھنائونا کھیڈ کھیڈن اُتے سزا نہیں دتی گئی۔