یورپی یونین دی رکنیت تے ترکی دیاں اوکڑاں

اسدمفتی

ترک فوج دے اک سابق جرنیل محمت نے کہیا اے بھاویں سیاست وچ اسلامی شدت پسندی کجھ گھٹ ہوئی اے پر ملک دے استحکام لئی اوہ اج وی خطرہ اے فوج دا کہنا اے کہ ترکی وچ سیکولرازم دی تھاں اسلامی یاں شرعی قنون دا نفاذ ترکی نوں ہزاراں ورھے پچھے دھکیل دیوے گا تے ایہدے نال سیاسی‘ سماجی تے تجارتی حلقیاں لئی اندرون و بیرون ملک اوکڑاں پیدا ہو سکدیاں نیں۔ آئی ایم ایف ولوں ترکی نوں ملن والا کھرباں ڈالر دا پیکیج متاثر ہو سکدا اے۔ ترکی دے جرنیل دے ایس انٹرویو نوں ڈچ اخبارات نے اپنے تبصریاں نال چھاپیا اے۔ فوج دے سربراہ نے کہیا کہ ترکی وچ اسلامی بنیاد پرستی دی لہر اک واری فیر اٹھ سکدی اے تے ایہدا خطرہ بہرحال موجود اے۔ ایس لہر دا مکمل خاتمہ اجے نہیں ہویا پر ایہدی شدت وچ کجھ کمی آئی اے جے ترکی وچ ساریاں بنیاد پرست پارٹیاں تے پابندی نہ لائی گئی تے ترکی دے یورپین یونین دا رکن بنن وچ اوکڑاں پیش آن گئیاں۔ میرے حساب نال ترکی دا اہم ترین مسئلہ وی ایہو اے۔
ترکی دے نال دہرا مسئلہ اے اک یورپین یونین دی مکمل ممبرشپ تے دوجا ڈبلیو ٹی او وچ شمولیت۔ اک پاسے ترقی یافتہ ملک وکھووکھ حیلے بہانیاں نال ترقی پذیر ملکاں لئی اپنی تجارتی منڈیاں کھولنا نہیں چاہندے تے دوجے پاسے مسلم ملکاں تے غیراخلاقی تے بے تکیاں شرطاں لا کے اوہناں نوں تجارت دی عالمگیریت‘ کھلی مارکیٹ تے فراخدلانہ تجارتی تصورات دے فیدیاں توں محروم کر دینا چاہندے نیں۔ ایہدے نال نال یورپین یونین تے امریکہ ترکی دے یونان نال مسئلہ قبرص دے چھیتی تے مستقل حل لئی زور دیندے رہندے نیں۔ قبرص نوں یونین دی ممبرشپ دا جدوں اشارا دتا گیا تے ترکی نے یورپین یونین دے ایس رویے تے ڈاڈھا احتجاج کیتا تے آکھیا کہ قبرص اک متنازعہ جزیرہ اے تے ایہدے بارے تنازع حل کیتے بناں اوہنوں یورپین یونین وچ شامل نہیں کیتا جا سکدا۔ ترکی نے سب توں پہلاں 1963ء وچ یورپین یونین وچ شرکت دی درخواست کیتی سی حالاں کہ ایس توں پہلاں 1960ء وچ امریکہ نے ترکی نوں بلاتاخیر نیٹو دی رکنیت دے دتی سی کیوں جے سردجنگ دے زمانے وچ کمیونزم دے اثر نوں یورپ وچ پھیلن توں روکن لئی ترکی ورگے مسلمان ملک دی فوراً شمولیت ضروری سی۔ ایہدے وچ یورپین یونین دا نظریاتی و تجارتی مفاد چھپیا سی اج ایس ترکی نوں صرف مذہبی تعصب پاروں یورپین یونین وچ شامل نہیں کیتا جا رہیا حالاں کہ 1963 دے بعد کئی ملکاں نوں یورپین یونین دی رکنیت دتی گئی ایس دوران ترکی تے الزامات دی بھرمار کر دتی گئی تہاڈا ہیومن رائٹس ریکارڈ چنگا نہیں۔ تہاڈے ملک وچ جیلاں دی حالت ٹھیک نہیں‘ ترکی وچ سزائے موت بدستور سراں اُتے اے وغیرہ وغیرہ۔ ترکی نے ہر ممکن ایہ ثابت کرن دی کوشش کیتی کہ اوہ یورپین یونین دے معیار دے عین مطابق اے پر ایہدے باوجود ترکی نوں مذہبی تعصب پاروں اج پنجاہ ورھے بعد وی یورپین یونین دی رکنیت نہیں دتی گئی تے ہن وی اوہ یورپین یونین وچ صرف مشاہدے دے درجے وچ اے۔ ترکی نوں بین الاقوامی دبائو دی وجہ نال ہن امید ہو چلی اے کہ آن والے ورھیاں وچ اوہنوں مکمل رکنیت دے دتی جاوے گی پر ایہ ایناں سوکھا مرحلہ نہیں ہووے گا کہ مکمل رکن بنن دے امکانات پاروں یورپی ملک بے چینی محسوس کر رہے نیں۔ یورپین یونین وچ پہلے ای مسلماناں دی آبادی تقریباً دو کروڑ توں ودھ اے جے ترکی نوں یورپین یونین وچ شامل کرلیا جاندا اے تے اوہدا مطلب اے کہ یورپ وچ مسلماناں دی گنتی تن فیصد توں ودھ کے 20فیصد ہو جاوے گی۔
دوجے پاسے ترکی نوں رکنیت دتے جان دی حمایت کرن والی یورپی لابی ایہ تاویل پیش کر رہی اے کہ ترکی اک سیکولر مسلم مملکت اے جنہے اپنے آپ نوں یورپین یونین دی رکنیت دے قابل بنان لئی اصلاحات دے ایجنڈے تے مکمل طور تے عمل کیتا اے۔ ماہرین دا خیال اے کہ مسلماناں دے مذہبی خیالات وچ شدت پسندی نال جو نواں چیلنج اے اوہنوں صرف اوس ویلے روکیا جا سکدا اے جدوں ایہناں ملکاں دے غریب لوکاں دی خوشحالی وچ وادھا ہووے گا۔ ایہناں سارے بیاناں‘ خیالات تے نظریات دے باوجود اجے ترکی نوں کامیابی نہیں ملی کہ یورپین یونین دے کئی سرکردہ لیڈر ترکی دی رکنیت دے مخالف نیں جرمنی دے سرکردہ قدامت پسند قائد نے ترکی دی رکنیت بارے وارننگ دیندے ہوئے اک نواں تنازع چھیڑ دتا اے۔ اوہناں آکھیا کہ ترکی دی رکنیت یورپین یونین نوں تباہ کر دیوے گی۔ جرمن قائد دی ایہ تقریر یاں پالیسی سارے یورپ دے سجی باہی دے نظریات رکھن والے تے دوجے قدامت پسنداں دے نقطہ نظر دی ترجمانی کردی اے۔ ترکی دی رکنیت دے موضوع تے یورپ وچ سیاسی‘ نفسیاتی‘ ثقافتی اختلافات اینی جذباتی تے حساس ہو گئے نیں کہ ایہدے نال یونین دے رکن ملکاں دے وچکار خلیج ہور وی کھلی ہو گئی اے ہن ویکھنا ایہہ وے کہ اتاترک دی قوم ایس خلیج نوں کیویں گھٹ کرے گی‘ کدوں‘ کتھے تے کیویں دی کوشش کردی اے۔ ٭٭