افغانستان اک انسانی المیے دے دہانے اُتے
اج دو کروڑ 20 لکھ توں زیادہ افغان جیہڑے ملک دی مجموعی آبادی دے 50 فیصد توں وی زیادہ نیں خوراک دی شدید قلت دا شکار نیں
جے خوراک تے ادویات دی فراہمی دا فوری بندوبست نہ کیتا گیا تے 10 لکھ توں ودھ افغان موت دے منہ وچ جا سکدے نیں
رابعہ رحمن
گوانڈھی برادر اسلامی ملک افغانستان اک وار فیر غیر یقینی تے گومگو دی کیفیت نال دو چار اے کئی دہائیاں دی خانہ جنگی تے پے در پے غیر ملکی جارحیت نال تباہ حال ملک اج فیر تاریخ دے اک انتہائی دہانے اُتے کھڑا اے۔ اگست 2021 وچ طالبان دے پورے ملک اُتے کنٹرول حاصل کرن دے بعد توں لے کے اج تیکر صورتحال انتہائی غیر یقینی دا شکار اے۔ 20 سال پہلاں ستمبر 2001 وچ نیویارک دے ورلڈ ٹریڈ سنٹر دی تباہی دے بعد امریکہ تے ایس دے اتحادیاں نے ا فغانستان اُتے حملہ کر دتا جس دے بعد پچھلے 20 ورھیاں تیکر غیر ملکی افواج افغانستان وچ مقیم رہی، ملک تے معاشرے نوں تباہ کر دتا گیا، بظاہر طالبان تے شدت پسنداں دا خاتمہ دسیا گیا تے فساد افغانستان دی سرزمین نال دنیا وچ دہشت گردی دی کارروائیاں روکن نوں دسیا گیا پر اصل حقائق کجھ ہور سن جس توں پوری دنیا واقف اے بہرحال ایس سال اگست وچ امریکی افواج دا افغانستان توں انخلاء ہویا جس دے بعد طالبان نے پورے ملک اُتے کنٹرول حاصل کر لیا۔ امید ایہہ کیتی جا رہی سی کہ امریکی فوج دے انخلاء دے بعد اوتھے دے حالات ہن بہتر ہو جان گے تے افغان عوام نوں جنگ، قتل و غارت، خوف ، دہشت گردی تے تباہی توں نجات مل گئی۔ جنگ تے قتل و غارت تے کافی حد تیکر ختم ہو گئی پر افغان عوام دی آزمائش ختم نہیں ہو سکی ایس وار آزمائش معاشی مشکلات دی صورت وچ اے جس دی وجہ نال عوام زندگی دی بنیادی سہولتاں جس وچ صحت، تعلیم، روزگار تے کھان پین دیاں شیواں شامل نیں توں محروم نیں۔ صورتحال اینی تیزی نال وگڑ رہی اے کہ جے فوری طور تے ضروری اقدامات نہ کیتے گئے تے افغانستان اک بوہت وڈے انسانی المیے نال دو چار ہو سکدا اے جس دی ذمہ داری بلاشبہ امریکہ تے مغربی ملکاں اُتے ہوئے گی۔ اقوام متحدہ وی ایہناں ای ملکاں دے ہتھوں مجبور اے جس دی وجہ نال وی اپنی بنیادی ذمہ داریاں پوریاں کرن توں قاصر اے۔ دنیا امریکہ دے ایماء اُتے طالبان دی حکومت نوں قبول کرن توں انکاری اے جس دی وجہ طالبان ولوں خواتین تے بنیادی انسانی حقوق نوں پورا نہ کرن نوں دسیا جا رہیا اے باوجود ایس دے کہ طالبان حکومت ولوں پوری یقین دہانی کرائی جا رہی اے کہ اوہ بتدریج دنیا دے تحفظات دور کرن گے۔ ذاتی عناد تے پسند نا پسند دی بنیاد اُتے چار کروڑ افغان عوام دی زندگیاں نا ل کھیڈنا انسانیت دشمنی دی نمایاں مثال اے۔
اج دو کروڑ 20 لکھ توں زیادہ افغان جیہڑے ملک دی مجموعی آبادی دے 50 فیصد توں وی زیادہ نیں خوراک دی شدید قلت دا شکار نیں جے خوراک تے ادویات دی فراہمی دا فوری بندوبست نہ کیتا گیا تے 10 لکھ توں ودھ افغان موت دے منہ وچ جا سکدے نیں۔ اقوام متحدہ دی اپنی رپورٹ دے مطابق صحت دی بنیادی سہولتاں نہ ہون دے برابر نیں۔ پچھلے چار مہینے توں تنخواہواں نہ ملن دی وجہ نال ڈاکٹر، انجینئرز، اساتذہ تے سرکاری اداریاں وچ کم کرن والے ملازمین سڑکاں دے کنارے اپنے گھر دی شیواں ویچن اُتے مجبور ہو چکے نیں۔ کجھ انج دی رپورٹاں وی ساہمنے آ رہیاں نیں جنہاں دے مطابق لوک اپنے بچے ویچن اُتے مجبور نیں تاکہ خاندان دے دُجے بندیاں لئی خوراک دا بندوبست کر سکن۔ ملک وچ موجودہ صحت تے تعلیم دی سہولتاں ایس وجہ نال کم نہیں کر پا رہیاں کہ ملازمین تنخواہواں نہ ملن دی وجہ نال کم کرن نوں تیار نہیں جد کہ دوائیاں دی عدم دستیابی دی وجہ نال ہسپتال عملی طور تے غیر فعال ہوندے جا رہے نیں۔ 150 دے نیڑے میڈیا نال جڑے ادارے بند ہو چکے نیں جس دی وجہ نال تقریباً پندرہ سو لوک بے روزگار ہو چکے نیں۔ ماہرین دی رائے دے مطابق جے صورتحال انج دی ای رہی تے ملک وچ غربت دی شرح اک سال دے اندر 98% تیکر اپڑ سکدی اے امریکہ وچ افغان تے ڈبلیو ایف پی جہے ادارے وی اپنی ذمہ داریاں پوری کرن توں قاصر نیں کیوں جے امریکہ دے ایماء اُتے افغانستان بین الاقوامی پابندیاں دی زد وچ اے۔
2020ء وچ دوحہ معاہدے دے بعد امریکہ دے افغانستان توں انخلاء نوں حتمی شکل دتی گئی اج دنیا نوں طالبان توں دور رکھن والے امریکہ نے آپ سب توں پہلے طالبان دے وجود نوں تسلیم کیتا تے ایہناں دے نال مذاکرات کیتے جس دی بنیاد اُتے دونواں دے وچکار اک معاہدہ طے پایا امریکہ نے ایس معاہدے دے تحت اپنے لئی مراعات حاصل کیتیاں جس وچ امریکی افواج دا محفوظ انخلاء تے افغان سرزمین دا کسے دے خلاف دہشت گردی لئی استعمال نہ ہونا شامل سی۔ا مریکہ نے اپنے مقاصد حاصل کر لئے تے امریکی انخلاء دے بعد اشرف غنی دی افغان حکومت یکدم دناں وچ زمین بوس ہو گئی۔
امریکہ نے اپنے مقاصد حاصل کر لئے تے امریکی انخلاء دے بعد اشرف غنی دی افغان حکومت یکدم دناں وچ زمین بوس ہو گئی تے ریاست دا نظام درہم برہم ہو گیا جس دے بعد طالبان نے بغیر کسے مزاحمت دے پورے ملک اُتے کنٹرول حاصل کر لیا۔ اپنے مقاصد دے حصول دے بعد امریکہ نے طالبان حکومت دے خلاف محاذ بنا لیا تے دنیا نوں ایہنوں قبول کرن توں روک دتا۔ مفاد پرستی تے ابن الوقتی دی ایس توں وڈی مثال شاید ای کوئی ویکھن نوں ملے۔ ایس وار وی امریکی انخلاء دے بعد دی صورتحال نال نمبڑن لئی کوئی باقاعدہ منصوبہ بندی نہیں کیتی گئی جویں کہ 80ء دی دہائی دے آخر وچ سوویت یونین دے انخلاء دے بعد کیتا گیا سی جس دا نتیجہ تباہی و بربادی دی صورت وچ نکلیا، ریاستاں دے ذاتی مفاد دی خاطر کسے ملک دے عوام دی معاشی ناکہ بندی انسانیت دے قتل دے مترادف اے جس دی مثالاں اسیں عراق، شام، فلسطین تے ایران وچ ویکھ چکے آں تے بدقسمتی نال ہن ایہو افغانستان وچ دہرایا جا رہیا اے اک پاسے افغان عوام اک بدترین صورتحال نال دوچار نیں تے دوجے پاسے عالمی تے علاقائی طاقتاں اپنے مفادات دی دوڑ وچ مصروف نیں حال ای وچ ہندوستان نے جس دا افغان مسئلے نال براہ راست کوئی تعلق نہیں علاقائی ملکاں دی اک کانفرنس بلائی جس وچ روس، ایران تے وسطی ایشیا دے ملکاں سنے اٹھ ملکاں نے شرکت کیتی جد کہ ا فغانستان دے سب توں وڈے گوانڈھی پاکستان نوں مدعو ای نہیں کیتا گیا ایس کانفرنس وچ افغان عوام نوں درپیش اک وڈے انسانی المیے اُتے بحث کرن دی بجائے اپنے اپنے مفادات دے تحفظ دا ذکر کیتا گیا۔ ایس دے بعد پاکستان نے جوابی طور تے امریکہ، چین روس تے طالبان دی حکومت اُتے مشتمل ٹرائیکا پلس دا اجلاس منعقد کیتا تاکہ افغان مسئلے دا حل لبھیا جا سکے۔ بدقسمتی نال ہندوستان سنے خطے دے بیشتر ملکاں نوں افغان عوام دی مشکلات نال کوئی سروکار نہیں ایہناں دے مفاد وچ ایہو اے کہ افغانستان غیر یقینی تے عدم استحکام دا شکار رہے تے طالبان دی حکومت نوں تسلیم نہ کیتا جائے تاکہ ایہناں سب نوں اپنے اپنے مفاد دے مطابق گروہواں نوں سپورٹ کرن دا موقع ملدا رہے تے ایہناں دے پراسیسز سرگرم عمل رہن۔ پچھلے چار مہینے توں طالبان دے کنٹرول حاصل کرن دے بعد پاکستان بین الاقوامی برادری نوں مسلسل یاد کراندا چلا آ رہیا اے کہ طالبان دی حکومت اک حقیقت اے لہٰذا ایہنوں دیوار نال لان دی بجائے تسلیم کیتا جائے تاکہ ایہناں نوں Engage کیتا جا سکے۔ ایہناں نوں Isolate کرن نال افغان مسئلہ مزید گھمبیر ہوئے گا جس دا نقصان افغان دے چھ کروڑ عوام نوں ہوئے گا جیہڑے پہلے ای دہائیاں دی خانہ جنگی دی بدولت تباہی دے دہانے اُتے نیں۔ طالبان نوں Engage کر کے دنیا ایہناں نوں گلاں تے مطالبات نوں منن اُتے مجبور کر سکدی اے جس دا تعلق انسانی حقوق تے خواتین دے بنیادی حقوق دے تحفظ نال اے۔ طالبان نے مجموعی طور تے ہن تیکر تحمل دا مظاہرہ کیتا اے تے ماضی دے رویے دے برعکس اوہناںکوئی انج دا عمل نہیں کیتا جس دی بنیاد اُتے ایہناں نوں کم کرن دا اک منصفانہ موقع نہ دتا جائے جے امریکہ حالت جنگ وچ مصروف طالبان نال اپنے مفادات دے حصول دی خاطر مذاکرات کر سکدا اے تے خطہ تے افغان عوامی دے مجموعی مفاد وچ برسر اقتدار طالبان حکومت نوں کم کرن دا موقع دین لئی کیوں تیار نہیں؟ اج پاک افغان سرحد دی صورتحال انتہاء خطرناک اے جتھے اک ظہور پذیر ہوندا ہویا اک انسانی المیہ ویکھیا جا سکدا اے۔ جو افغان دسترس رکھدے سن اوہ تے ملک توں نکل چلے تے مزید وی چلے جان گے پر اک عام افغانی کیہ کرے۔ فی الحال تے سرحد بند ہون دی وجہ نال لوک سرحد توں ایس پار نہیں آ پا رہے پر جدوں کھان نوں کجھ نہیں ملے گا تے فیر لوک کسے شے دی پرواہ نہیں کرن گے۔ ایہناں وجوہات دی بنیاد اُتے ایس خدشے دا اظہار کیتا جا رہیا اے کہ جے دنیا نے ہوش دے ناخن نہ لئے تے بردباری ، دانشمندی دا مظاہرہ نہ کیتا تے ایس وار مہاجرین دا اک سیلاب امڈ آئے گا جس دی منزل پاکستان تے کسے حد تیکر ایران ہوئے گی۔ ایس ساری صورتحال نال سب توں زیادہ متاثر ہمیشہ دی طرح پاکستان ای ہوئے گا۔ ایسے وجہ نال پاکستان مسلسل دنیا نوں ایس خطرے تے ایس دے اثرات نال باور کران دی کوشش کر رہیا اے۔ اک ہور المیہ ایہہ وی اے کہ دہشتگردی دی حمایت کرن جہے الزامات دا ساہمنا کرن والے افغان طالبان ہن آپ دہشت گرد تنظیم دے حملیاں دا شکار نیں۔
ہن لوڑ ایس امر دی اے کہ امریکہ خاص طور تے مغربی دنیا بالعموم ہوش دے ناخن لوے تے مسئلے دی سنگینی نوں ویکھدے ہوئے طالبان دا افغان حکومت نوں گل بات کردے ہوئے مسئلے دا دیر پا حل کڈ لوے تاکہ اک بوہت وڈے انسانی المیے توں بچایا جا سکے جیہڑا کہ ہن صرف ہفتیاں تے مہینیاں دی گل اے۔ طالبان نوں وی چاہیدا اے کہ اوہ حالات دی سنگینی نوں ویکھدے ہوئے فوری انج دے اقدامات کرن جس نال دنیا دی ایہناں دی حکومت دے بارے وچ رائے تبدیل ہوئے، پاکستان دے وزیراعظم عمران خان نوں وی چاہیدا اے کہ ملک دی ساری سیاسی جماعتاں نون اعتماد وچ لے کے اک انج دی افغان پالیسی مرتب کیتی جائے جیہڑی زمینی حقائق دے عین مطابق ہوئے تے جس اُتے سب دا اتفاق ہوئے جدوں تیکر اسیں ملک دے اندر اتفاق پیدا نہیں کراں گے ایس ویلے دنیا وی ساڈی گل نہیں سنے گی تے سانوں یقین اے کہ عمران خان دانشمندی دے نال ایس گل دا جلدی فیصلہ کرن گے تاکہ کسے وی سنگین صورتحال توں بچیا جا سکے۔ افغان مسئلہ اک سنگین صورتحال اختیار کر چکیا اے جس دے اثرات وی سب توں زیادہ پاکستان اُتے ہون گے جویں کہ ماضی وچ ہو وی چکیا اے۔ دنیا نوں وی ایہہ گل تسلیم کر لینی چاہیدی اے کہ معاشی ناکہ بندیاں تے پابندیاں نال مسائل حل نہیں ہوندے بلکہ ایس نال انتہاپسندی جہے رحجانات فروغ پاندے نیں جس دا نقصان وی سب نوں ہوندا اے۔
