مولوی عبدالستار دی یاد وچ پنجابی اکٹھ تے مشاعرہ

دُکھ دی گل ایہ کہ مولوی صاحب دی وفات نوں 108ورھے ہو گئے نیں پر کسے وی بندے نے اوہناں دی یاد وچ
اج تک کوئی اِک مشاعرہ کروانا تے دور دی گل اوہناں دی روح نوں ایصال ثواب واسطے کوئی اک اکٹھ نہیں کروایا

رپورٹ : جاوید پنچھی

برصغیر یعنی پاکستان تے بھارت وچ اسلام دی تبلیغ کرن وچ صوفی شاعراں دا بڑا اہم کردار اے ۔ بیشک اوہناں صوفی شاعراں تے فتوے لگے ، یا اوہناں خلاف سازشاں دا بازار گرم رہیا فیر وی صوفی شاعراسلام تے بھائی چارے دی تبلیغ کردے رہے۔
خاص طورتے جے پنجاب دی گل کریے تے فیر سب توں پہلاں بابا فریدالدین گنج شکر رحمۃ اللہ علیہ دی شخصیت ساہمنے آئوندی اے۔ اوہناں بارے حضرت ووارث شاہ کہندے نیں :
’’گنج شکر نے آن مقام کیتا
دُکھ درد پنجاب دا دور ہے جی‘‘
دُوجے صوفی شاعر خواجہ غلام فیر کوٹ مٹھن والے نیں۔ اُس توں بعد شاہ حسین (مادھو لعل حسین) ، جہناں نے اکبر اعظم دے سامنے دُلے بھٹی نوں حق تے سچ دی لڑائی واسطے پریرنا دیندیاں فرمایا سی:
کالے پٹ نہ چڑھے سفیدی کاگ نہ تھیندے بگے
کہے حسین فقیر سائیں دا تخت نہ ملدے منگے
اُس توں بعد سلطان باہو، بلھے شاہ ، ہاشم شاہ، سید وارث شاہ تے مولوی عبدالستار دا ناں بڑا اُگڑواں اے۔

پچھلے دنیں مولوی عبدالستار ہوراں دی یاد وچ ۹ دسمبر جمعرات والے دن فیروز وٹواں ضلع شیخوپورا وچ ’’پنجابی زبان تحریک‘‘ تے ’’پنجاب صوفی اینڈ یوتھ آرگنائزیشن‘‘ دی چھتر چھاویں اک بہت وڈا پنجابی اکٹھ کروایا گیا۔
مولوی عبدالستار، جہڑے کہ قصص المحسنین (قصا یوسف زلیخا) دے خالق سن ۔ اوہناں دا جنم 1823ء نوں ضلع شیخوپورا دے نواحی پنڈ ’’آنبہ‘‘وچ ہویا۔ اوہناں دے دادے دا ناں عبداللہ گوہر (عبدلگوہر) تے والد صاحب دا ناں ’’مروان‘‘سی۔ اوہناں دا تعلق انصاری برادری نال سی تے والد صاحب امام مسجد سن۔ مولوی عبدا لستار ہوراں دینی تعلیم اپنے والد کولوں لئی ۔ انج آکھیا جا سکدا اے کہ مولوی صاحب نوں دینی تے دنیاوی علم اپنے خاندانی ورثے وچ ملیا سی۔ سگوں جدوں اوہناں ہوش سنبھالی تے اوہناں دے گھر کتاباں دی اِک وڈی لائبریری موجود سی۔کیوں جے اوہناں دے والد (مروان) بہت اعلیٰ پائے دے عالم دین سن۔ مولوی صاحب جوان ہوئے تے اوہناں دے والد صاحب دنیا توں پردا کر گے۔ اوہناں دے جان مگروں مولوی عبدالستار ہوراں نے شیخوپورا دے نواحی پنڈ کھاریاں والے دی مسجد وچ امامت شروع کر دتی۔
اوس ویلے کھاریاں والے وچ اک پاسے ہندو سامراج پورے زوراں تے سی۔ دوجے پاسے سکھاں دی اِک زوراور پتی وی ہے سی۔ یعنی اوتھے بہت کجھ ایسا ہو رہیا سی جہڑا کہ اسلامی تعلیمات دے منافی سی۔ مولوی عبدالستار ہوری ہر غیر شرعی کم دے خلاف ڈٹ جاندے سن۔ ایس پاروں اوہناں نوں وہابی (یعنی اہلحدیث) وی آکھیا گیا۔ پر اوہ اپنے مونہ دھیان اسلام دی تبلیغ کری جا رہے سن۔
مولوی صاحب بہت اُچ کوٹی دے شاعر وی سن۔ ایہو وجھا اے کہ اوہناں نے اسلام دی تبلیغ دے نال نال پنجابی شاعری وچ کئی کتاباں وی لکھیاں۔
مولوی صاحب پنجابی زبان وچ کئی کتاباں لکھن مگروں 1913نوں ایس جہان توں کوچ کر گے۔
دُکھ دی گل ایہ کہ مولوی صاحب دی وفات نوں 108ورھے ہو گئے نیں پر کسے وی بندے نے اوہناں دی یاد وچ اج تک کوئی اِک مشاعرہ کروانا تے دور دی گل اوہناں دی روح نوں ایصال ثواب واسطے کوئی اک اکٹھ نہیں کروایا۔

اج جدوں جاوید پنچھی تے الیاس گھمن نوں ایس گل دا پتا لگیا تے اساں دوواں رل کے مولوی عبدالستار صاحب دے پنڈ فیروز وٹواں ضلع شیخوپورا وچ اِک وڈا پنجابی اکٹھ تے مشاعرہ کروایا۔ ایس اکٹھ دی صدارت پنجابی زبان دے بزرگ شاعر ، کئی کتاباں دے لیکھک جناب سلطان کھاروی ہوراں کیتی۔ جدوں کہ اُچیچے پروہنیاں وچ جناب الیاس گھمن(لاہور) عبدالرئوف شاہ نبی پوری (نبی پور پیراں)، احمد حیات بلوچ (تحصیل جڑانوالا) تے محترما آصفہ مریم (تحصیل ظفر وال) توں شامل سن تے سٹیج سیکرٹری دی ذمے واری جاوید پنچھی نے نبھائی۔
سب توں پہلاںریڈیو پاکستان تے پنجابی دربار دے اینکرپرسن جناب محمد منیر شیروانی ہوراں مولوی عبدالستار دی حیاتی بارے گل بات کیتی۔ جہدے وچ اوہناں دسیا کہ :
’’جدوں مولوی عبدالستار ہوری کھاریاں والے امامت کراندے سن اوہناں نے اک مسجد دی نیہ اپنے ہتھاں نال رکھی سی تے اج کل اوہ مسجد شیخوپورا توں فیصل آباد جاندیاں سجے ہتھ روڈ دے اُتے موجود اے ۔ تے اج کل اوس مسجد نوں جامع مسجد آکھیا جاندا اے۔ اوسے جامع مسجد وچ ای مولوی صاحب دی تبلیغ توں متاثر ہو کے فیروز وٹواں وچ پہلوں اِک ’’سکھ‘‘ نوجوان مسلمان ہو گیا۔ تے فیر تھوڑا چر گزرن مگروں اک ہندو کڑی وی مسلمان ہو گئی۔ جہنوں ہندوواں نے قتل کر دتا سگوں اوہدی لاش نوں ساڑ کے اوہدی سواہ مسلماناں دے قبرستان وچ کھلار دتی۔ تاں جے ایہ مذہبی فساد ودھ جائے تے قتل غارت گری دا بازار گرم ہو سکے۔ پر مولوی عبدالستار دے پنڈ والے اوہناں نوں اپنے پنڈ ولگن جھنڈا واپس لے گئے۔
محمد منیر شیروانی ہوراں دی گل بات دلیلاں تے جانکاری نال بھری پئی سی۔
اوس توں بعد پنجابی زبان تحریک دے موڈھی تے وڈے آگو، سینکڑیاں کتاباں دے لکھاری، ادارا پنجابی زبان تے ثقافت دے ہیڈ محترم جناب الیاس گھمن ہوراں نہ صرف مولوی صاحب دی شخصیت بارے گل بات کیتی سگو ں اوہناں پنجابی زبان دی لوڑ تے آئون والی بھلک بارے وی بھریں گل بات کیتی۔
الیاس گھمن ہوراں پنجابی زبان بارے گل کردیاں اپنی نظم ’’ماں بولی دا وین‘‘ وچوں تِن چار شعر کوڈ کردیاں آکھیا :
پنج دریادی رانی ساں میں
اِس دھرتی دی ہانی ساں میں
ہزاراں ورھے پرانی ساں میں
اِک انمول کہانی ساں میں
اوبڑاں نوں تے ترس نہ آیا
اپنیاں کیوں مینوں انج بھلایا؟
الیاس گھمن ہوراں آکھیا : ’’ایہ جہڑی بھلن بھلان دی ریت اے ساڈی تحریک ایس ریت دے خلاف اے۔ اساں اپنے ورثے دا اِک اِک حصا تے اِک اک پہلوں یاد رکھنا اے۔ ساڈا مقصد اج دی نوجوان نسل نوں پنجاب دی تواریخ تے ورثے توں جانو کروانا تے پنجابی زبان ول پریرنا اے‘‘۔
اوہناں گل کردیاں دسیا کہ : ’’اک دور اجہیا سی جدوں کشمیری بازار لاہور وچ سب توں چوکھیاں پنجابی کتاباں وکدیاں سن۔ اوس ویلے کتاباں والی کوئی خاص دوکان نہیں سی ہُندی سگوں سبزی ویچن والے دوکانداراں نے پنجابی دیاں کتاباں رکھیا ں ہُندیاں سن۔ بیشک اوہ دوکان کسے مسلمان دی ہُندی سی، کسے سکھ یا کسے ہندو دی ہُندی اوہدے تے پنجابی کتاباں موجود ہُندیاں سن تے لوک اوہناں سبزی والیاں توں خرید کے پڑھدے سن۔یعنی پنجابی زبان نال لوکائی دی اینی جڑت سی۔اوس دور وچ جدوں لوکائی کول پیسے نہیں سن ہُندے تے لوک دانے دے کے کتاباں مُل لیندے سن۔
دوجا پہلو ایہ کہ پنڈاں وچ پنجابی زبان دی ترویج واسطے امام مسجد حضرات نے اوس ویلے بہت کم کیتا۔ مثال دے طور تے وارث شاہ امام مسجد سن، مولوی غلام رسول عالمپوری امام مسجد سن، انج ای مولوی عبدالستار وی امام مسجد سن۔ یعنی اوس دور وچ پنجابی زبان نوں ترقی دوان وچ ساڈیاں دینی شخصیتاں دا بڑا اہم کردار اے۔
ہُن بد قسمتی ایہ وے کہ ساڈے عالم حضرات پنجابی وچ تبلیغ نہیں کردے سگوں کسے ہور زبان وچ تبلیغ کررہے نیں۔ جدوں کہ اوہناں دا مقصد اللہ تے اوہدے رسول ﷺ دا دین لوکائی تک اپڑانا اے نہ کہ لوکائی دی زبان بدلنا۔ علماء حضرات نوں چاہیدا اے کہ جہڑی زبان لوکائی نوں چوکھی سمجھ آئوندی اے ۔ مطلب ایہ کہ پنڈاں وچ لوکائی نوں پنجابی زبان دی چوکھی سمجھ آئوندی اے تے اوہناں نوں پنجابی زبان وچ ای تبلیغ کیتی جائے۔تاں جے لوکائی نوں دین سمجھن وچ آسانی ہووے۔ علماء حضرات جس زبان وچ تبلیغ کردے نیں۔ اوہ زبان اک پاسے سانوں اپنے دین نال جوڑ رہی ہُندی اے دوجے پاسے دھرتی نال وی جوڑ رہی ہُندی اے‘‘
الیاس گھمن صاحب نے آکھیا کہ :زبان ای دھرتی دی پچھان ہُندی اے۔ مثال طور تے شیکسپیئر کدی وی نہیں دسے گا کہ پنجاب وچ کیہ ہویا سی؟ جدوں کہ پنجابی زبان ضرور دسے گی کہ جنڈیالا شیرخان وچ وارث شاہ پیدا ہوئے سن، قصور وچ بلھے شاہ پیدا ہوئے سن، تے انج ای فیروز وٹواں وچ مولوی عبدالستار رہندے سن جہناں نے قصص المحسنین لکھی سی۔ یعنی پنجابی زبان دا اِک اِک لفظ تہانوں دھرتی نال جوڑدا اے۔ جسراں جے کسے نے دھوتی تے پگ بنھی اے تے فیر پکی گل اے پنڈوں آیا اے۔ اوہدا لباس ای اوہدی پچھان ہُندا اے۔انج ای پنجابی زبان ساڈی پچھان اے۔
ایس پچھان نوں زندا رکھن واسطے اساں پنجابی پڑھائی لکھائی دیاں کتاباں وی چھاپیاں نیں جہڑیاں کہ اسیں ہر اوس بندے تک مفت اپڑاواں گے جہڑا پنے بالاں نوں پنجابی پڑھانا چاہندا اے۔ یا جہڑا نوجوان اپنے محلے، پنڈ یا شہر وچ پنجابی سکول کھول کے چھوٹے بالاں نوں پنجابی زبان راہیں تعلیم دینا چاہندا اے‘‘۔
الیاس گھمن صاحب نے ایہ وی آکھیا کہ: ’’اسیں پنجاب سرکار توں وی منگ کرنے آں کہ اوہ سپریم کورٹ آف پاکستان دے حکم تے عمل کردیاں ہویاں پنجاب دے سکولاں کالجاں تے یونیورسٹیاں وچ پنجابی زبان لازمی پڑھائے۔ ‘‘
الیاس گھمن ہوراں دی گل بات توں بعد اوس اکٹھ وچ پنجابی مشاعرا وی ہویاجہدی وچ سٹیج سیکرٹری دی ذمے واری جاوید پنچھی نے نبھائی تے مشاعرے وچ اپنا کلام سنائون والے شاعراں وچ : ’’علی نواز، زین اسد ساغر، افضال اسلم تے محمد خورشید مقامی شاعر سن۔ علی عرفان شیخوپورا توں محترما نرگس نور لاہور توں، خادم حسین انجم، شیخوپورا توں، آصفہ مریم ظفروال توں، منیر شیروانی صاحب ریڈیوپاکستان لاہور توں، ندیم افضل صفدر آباد توں، نعیم گیلانی تے اظہر عباس شیخوپورا توں، جدوں کہ احمد حیات بلوچ تحصیل جڑانوالا توں، عبدالرئوف نبی پوری، نبی پور سیداں توں، سلطان کھاروی، کھارا توں شامل سن۔
مشاعرا مُکن مگروں آئون والے پروہنیاں دی سیوا وچ کڑاہی گوشت، تندور دیاں روٹیاں تے کوک دیاں بوتلاں پیش کیتیاں گئیاں۔ جہناں دا سارا خرچ الیاس گھمن ہوراں کیتا سی۔
جدوں کہ ایس مشاعرے دے پربندھ واسطے ساری بھج دوڑ ، فلیکساں ، تے وڈیو فلم دا سارا خرچ جاوید پنچھی نے ادا کیتا سی۔
٭٭٭٭٭