گُڑ، خوش ذائقہ غذا تے دوائی

حکیم راحت نسیم سوہدروی

اک زمانہ سی کہ ساڈے کول بالخصوص پنڈاں وچ گھر آن والے پروہنے نوں گڑ یا شکر دا شربت بطور تواضع پیش کیتا جاندا سی جہڑا مٹھا ہون دے نال نال اپنے اندر بے حد غذائی تے دوائی افادیت دا حامل ہوندا مگر ہن حالات بدل چکے نیں تے شہراں دی گل اتے چھڈیے۔ پنڈاں وچ وی لوکی گڑ تے شکر نوں بھل چکے نیں تے سفید چینی جہنوں سفید زہر کہنا بوہتا مناسب ہووے گا‘ دے فدائی تے شیدائی ہو چکے نیں تے گڑ دی بجائے چینی دا بہت زیادہ استعمال کر رہے نیں۔ حالانکہ ذرائع ابلاغ پاروں پیدا ہون والے شعورو آگاہی دی وجہ نال دیہاتی لوکی وی چینی دی مضرت رسانیاں تے گڑ دی غذائی تے دوائی افادیت دے بارے وچ خوب جاندے نیں مگر دولت دی ہوس پاروں گنا شوگر ملاں نوں یا تیار کردہ گڑ برآمد کر دیندے نیں تے صورت حال ایس طرحاں بن چکی اے کہ اج دے زمانے وچ گڑ استعمال کرن والیاں نوں قدامت پسند تے دیہاتی دا لقب دتا جاندا اے۔ ہن تے کوئی اپنے پروہنے نوں گڑ یا شکر دی چاہ پیش کرن دا خیال وی نہیں کردا‘ کیوں جے ایس صورت وچ جس قسم دے جملے سننے پین گے اوہدے توں بندا منہ لکاندا پھردا اے۔ سفید چینی جہنوں چٹا زہر دا ناں دتا جاندا اے۔ انسانی جسمانی نظام نوں تباہ کرن وچ کوئی ایہدا ثانی نہیں اے کیوں جے ایہنوں سفید دانے دار بنان لئی خطرناک قسم دے کیمیکل استعمال کیتے جاندے نیں۔ جے کیمیکلز استعمال نہ کیتے جان تے اینی شفاف رنگ ہو نہیں سکدی۔ چینی دے بکثرت استعمال پاروں ایہدی قیمتاں وچ وی بے پناہ وادھا ہو رہیا اے ایہدی خردہ قیمت 80 روپے فی کلو تک پہنچ چکی اے۔ ساڈے کول گنا بکثرت کاشت کیتا جاندا اے۔ تسیں سردی دے موسم وچ کسی دیہاتی علاقے وچ چلے جائو تے گنے دے لہلہلاندے ہوئے کھیت نظر آن گے مگر ایہ تجارتی بنیاداں اتے کاشت کیتا جاندا اے جد کہ پہلے صرف گھریلو استعمال لئی کاشت کیتا جاندا سی۔ ہن کسان تجارتی بنیاداں اتے کاشت کردے تے وڈا منافع کما رہے نیں۔ شوگر ملاں دی کثرت پاروں گنے دی مانگ ودھ چکی اے۔ ایہدا ریٹ بہت زیادہ ہو چکیا اے تے کسان وی ایہنوں تجارتی بنیاداں اتے کاشت کر کے خوب قیمت وصول کر رہیا اے جد کہ شوگر ملاں خوب گنا خرید کے چینی بنا رہیاں نیں۔ جے کجھ لوکی گنے توں گڑ تے شکر بناندے نیں تے اوہ گھریلو استعمال دے بجائے تجارتی بنیاداں اتے افغانستان بھیج دیندے نیں۔ ایس طرحاں گڑ کی قیمتاں وی آسمان سے گلاں کرن لگی اے۔ ایس ویلے جنے وی شربت مارکیٹ وچ نیں سارے مصنوعی چینی نال تیار کردہ نیں۔ ویکھن وچ تے ایہ چنگے بھلے لگدے نیں مگر حقیقت وچ مٹھا زہر نیں جہڑا لوکی پی رہے نیں۔ سانوں بچپن دے دن یاد نیں۔ موسم گرما وچ گڑ دے شربت یا ستوئواںدا اک خاص ذائقہ تے لطف ہویا کردا سی تے ہر عمر دے لوکی بڑی رغبت نال ایہ ٹھنڈا شربت نوش جاں کردے سن۔ گڑ یا شکر نال بنائی گئی چاہ دا اپنا ای مزا اے۔ ایہ نہ صرف لطف دیندی اے بلکہ نظام ہضم دی اصلاح وی کردی اے۔ پہاڑی علاقیاں دے رہن والے ہن وی گڑ تے شکر دی چاہ بناندے تے پیندے نیں۔ موسم برسات وچ گڑ دی روٹیاں بہت لطف دیندیاں نیں۔ موسم سرما وچ دیہات وچ تل تے السی نوں بھن کے فیر ایہدے وچ گڑ ملا کے گول لڈو بنا کے کھاندے ساں۔ ایہدے وچ گھی دا آمیزہ دا لطف دوبالا کردیندے۔ ایسے طرحاں چھولے تے مکئی وغیرہ بھن کے گڑ ملا کے سنگیاں تے پروہنیاں نوں کھوایا جاندا سی۔ انج نہ صرف ہر عمر دے لوکی ایہدے توں لطف اندوز ہوندے بلکہ جسم نوں حرارت پہنچا کے کئی امراض توں محفوظ رہندے سن۔ ایہناں دا استعمال موسم سرما وچ شدت سردی کولوں محفوظ رکھدا اے مگر ہن طرز زندگی وچ تبدیلی آ چکی اے۔ ایہناں صحت بخش غذاواں دے بجائے پروہنیاں دی خاطر مدارات چینی نال بنی چاہ تے مٹھائیاں نال کیتی جاندی اے تے ہر کوئی جانن دے باوجود استعمال کردا اے۔ ایتھوں تک کہ دیہی علاقیاں وچ گڑ دی تھاں رنگ برنگی مٹھائیاں تواضع لئی استعمال ہوندیاں نیں۔ گزردے ویلیاں وچ دیسی طب دے ماہرین سالاں پرانا گڑ نسخیاں وچ استمعال کردے کیوں جے گڑ جہناں پرانا ہووے گا ایہدی افادیت ودھ جاندیا ے۔ گڑ جہناں وی کھا لیتا جاوے ایہدا کوئی نقصان نہیں پہنچدا جد کہ سفیدچینی پاروں موٹاپا تے ذیابطیس دے مرض وچ بہت وادھا ہویا اے۔ پنڈاں دے لوکی گڑ دا استعمال کردے سن ایس لئی ذیابطیس (شوگر) دے مرض کولوں محفوظ رہندے سن۔ گڑ کئی مرضاں دے علاج لئی وی استعمال ہوندا اے۔ پرانا گڑ کھانسی تے دمہ لئی وی مفید اے۔ پہلے وقتاں وچ لوکی ہاضمے لئی کھان مگروں تھوڑا جیا گڑ کھاندے سن تے انج ایہ اوہناں دی سویٹ ڈش وی ہوندی۔ پرانا گڑ قبض لئی بہت فیدہ مند اے تے کوئی ایہدا متبادل نہیں اے۔ اطبا حضرات معجون نوں گڑ دے شیرہ وچ تیار کردے۔ ایس طرحاں ایہدی افادیت ودھ جاندی۔ گڑ انسان دے اعصابی نظام نوں طاقت بخشدا اے تے بیماریاں کولوں محفوظ رکھدا اے۔ کپڑے دی ملاں تے کپاس دی فیکٹریاں وچ کم کرن والے لوکی کم ختم کر کے گڑ کھاندے نیں۔ انج معدے دے اندر داخل ہون والے روئی دے ذرات تے مضر صحت کیمیکلز جسم توں خارج ہو جاندے نیں۔ گڑ دی چاہ بالاں دی ھکانسی تے بلغم دے اخراچ وچ مفید اے تے معدہ نوں درست رکھدی اے۔ گڑ تے شکر وچ اوہ سارے اوصاف موجود نیں جہڑے گنے دے رس وچ نیں۔ بشرطیکہ کسان ایہنوں سفید کرن لئی بے تحاشا سوڈا تے دوجے کیمیکلز استعمال نہ کرے۔ جے بے تحاشا سوڈا تے کیمیکلز نال گڑ نوں سفید کیتا جاوے تے فیر ایہ گڑ وی مضر صحت اے جیویں کہ سفید جئی گڑ دی میل وڈن لئی بھنڈی دا رس بہتر اے۔ ایسے طرحاں گڑ وی صاف تے شفاف ہو جاوے گا تے مضر صحت وی نہیں ہووے گا۔ گڑ وچ خشک میوہ جات شامل کر کے تھوڑا دیسی گھی ملا کے موسم سرما وچ کھانا مفید اے۔ اگرچہ ایس گڑ دی رنگت سیاہی مائل اے مگر افادیت تے رمزہ بہت ہوندا اے۔ طب یونانی دی رو توں گڑ جسم نوں موٹا کردا اے۔ گنے دے ریس وچ وی قدرت نے بڑی شفا رکھی اے۔ گنے دا رس یرقان وچ مفید اے۔ منہ دی بو دور کردا اے تے گردیاں نوں صاف کردا اے۔ بہترین توانائی بخش ٹانک اے۔ معدہ دی تیزابیت نوں ودھن نہیںدیندا۔ جسم توں زہریلے مادے ختم کردا اے۔ گلے دی خراش نوں دور کردا اے۔ موسم گرما وچ لو لگن وچ مفید اے۔ ایہ کولا مشروبات دا بہترین متبادل اے۔ ہلکا قبض کشا تے بخار وچ مفید اے۔ گنے دے رس وچ وٹامن اے‘ بی تے سی کافی مقدار وچ پائے جاندے نیں مگر جدوں ایہو رس کیمیکلز دے ذریعے چینی دی صورت اختیار کردا اے تے زہربن جاندا اے مگر اسیں آں کہ ایہدی مضرت رسانیاں دے باوجود ایہدی بنی رنگا رنگ مٹھائیاں دے دیوانے نظر آنے آں تے ایس توں علاوہ سافٹ ڈرنکس دی بھرمار اے جہڑی ہر صورت صحت انسانی لئی مضر نیں۔ گڑ نوں انگریزی وچ Jaggery(جیگری) جدکہ فارسی وچ قند سیاہ آکھنے آں۔ گنے دے رس نوں خوب پکا کے جما لیتا جاوے جدوں کجھ ٹھنڈا ہو جاوے تے ہتھاں نال مل کے سفوف بنان نال لال شکر تیار ہوندی اے۔ گڑ دا مزاج دوجے درجے وچ گرم تے تر ہوندا اے۔ طب دے ماہراں دے مطابق روزانہ چار توں چھ تولے 50گرام تک استعمال کافی اے۔ گڑ دا رنگ گولڈ برائون توں گہرا برائون ہوندا اے۔ عام خیال اے کہ ہلکے رنگ دا گڑ بہتر معیار دا ہوندا اے۔ ایسے وجہ نال گڑ بنان والے وانگوں رنگ کاٹ کیمیکلز پا کے ایہدا رنگ ہلکا پیلا کر دیندے نیں جد کہا یہ صحت لئی چنگا نہیں ہوندا۔ گڑ بنان دے عمل دے دوران کجھ حیاتین تے نمکیات ضائع ہو جاندے نیں مگر چینی دے مقابل ایہ فیر وی مفید اے کیوں جے ایہدے وچ پروٹین‘ حیاتین‘ نمکیات وغیرہ موجود ہوندے نیں۔
100گرام گُڑ وچ پائی جان والی شیواںدی تفصیل
کلوریز383ء کیشلیم80ملی گرام، میگنیشیم112ملی گرام، پوٹاشیم453ملی گرام، زنک0.3گرام، مینگانیز1.5ملی گرام، نیا سین0.9ملی گرام، کاربو ہائیڈریٹس95ملی گرام، فولاد3ملی گرام، فاسفورس40ملی گرام، سوڈیم 27 ملی گرام، کاپر0.5ملی گرام، سلینیم17.8ملی گرام، وٹامن بی سکس0.7ملی گرام۔
گڑ موسم سرما وچ جسم نوں غذائیت دے نال نال حرارت عطا کردا اے۔ جسم توں فاسد مادیاں دا اخراج کردا تے تھکن دور کردا اے۔ اعصاب نوں سکون دیندا تے مدافعت دے نظام نوں مضبوط بناندا اے۔ درد شقیقہ تے خون دی کمی وچ مفیدا ے۔ البتہ موٹے بندے تے ذیابطیس (شوگر) دے مریض استعمال نہ کرن۔ گڑ نوں ہمیشہ خشک تے ٹھنڈی تھاں نیز ہوابند جار وچ محفوظ رکھو‘ اک سال تک قابل استعمال ہوندا اے۔