’’پنجاب دی دھرتی دا مان‘‘

لکھت:ایم آر شاہد

سچ کسے نیں آکھیا اے پئی حیاتی اک لمیڑا سفر (پندھ) اے جہدے وچ لوکی ملدے نیں تے فیربچھڑ جاندے نیں پر ایہناں بچھڑن والیوں چوں کجھ سوہنے تے من موہنے‘ شاناں والے مکھڑے ایہو جہے وی ہوندے نیں جہڑے ہمیش لئی انسان دے دل تے دماغ اتے نقش ہو جاندے نیں۔ چوہدری نظام دین وی ایہو جئے لوکاں وچوں اک سن۔
بندہ دنیا اتے آئوندا اے تے فیر ٹر جاندا اے۔ ایہ دنیا دا دستور وی اے تے قدرت دا کدی نہ مٹن والا قنون وی۔ پر چنگا تے پورا بندہ اوہو جے جہڑا مر کے وی لوکائی دے دل وچ یاداں ست رنگیاں دا دیوا بن کے جگدا رہوے۔ چوہدری ہوری جہڑے ریڈیو پاکستان دی منی پرمنی ہستی سن۔ منیاِ اج اوہ دنیا وچ نئیں ہن پر اونہاں دی یاداں دے دیوے ہمیش روشن رہن گے۔
میں سمجھنا ہاں پئی ایناں بارے جناں کجھ وی پریس والیاں لکھیا اے اوہ کجھ گھٹ ای اے۔ مرزا سلطان بیگ المعروف نظام دین دی حیاتی اک کھلی کتاب وانگ اے جہدا ہر ورقا سچائی دی علامت اے۔ نظام دینہوری ساڈے دفتر اکثر اپنے سنگی ساتھیاں‘ پلس افسراں نوں ملن لئی آوئندے سن۔ فیر برانچ وچ آ کے بیٹھ جاندے تے سوہنیاں سوہنیاں گلاں کر کے ساریاں دا دل جت لیندے۔
ایہناں دا علم بوہت سی‘ پنتالی‘ چھیالی ورھے توں بغیر لکھے پڑھے زبانی ریڈیو پروگرام کر رہے۔ ایہناں نوں پنجابی دے پنج ہزار یاد سن۔ پاکستان تے اسلام دے بارے وی بوہت قیمتی گلاں یاد سن۔
پنجاب دے ہر ضلع‘ تحصیل تے پنڈ وارے بلکہ ہر کچی پکی راہ دے جانو سن۔ لوک ایہناں دی آواز دے شیدائی تے ملاقات لئی بے چین رہندے سن۔ خاص طور تے ساڈے پینڈو بھرا جدوں تیک ڈیگر توں بعد ایناں دا پروگرام ’’سوہنی دھرتی‘‘ تے چلتی کا نام گاڑی‘‘ سن نہ لیندے۔ اپنے آپ نوں ٹٹے بھجے مسافر وانگ پائوندے۔ دوجیاں لفظاں وچ ایہ آکھنا پیندا اے پئی ایناں نوں ٹکر ہضم نہ ہوندا…!
چوہدری نظام دین ہندوستان دے شہر امرتسر دے نیڑے اک پنڈ ’’اٹاری سام سنگھ‘‘ 1906وچ جمے۔ مرزا سلطان بیگ جہڑے کے اپنے بھراواں وچوں تیجے نمبر تے سن۔ کسے نوں کی علم سی پئی کل دا ایہ بال پاکستان وچ اپنی سوہنی تے مٹھی آواز دے نال پنجاب دی دھرتی دی پہچان تے مان ہووے گا…!
چوہدری نظام دین اک ملنسار آدمی تے اخلاق دے پوجاری سن۔ ایہناں دا تعلق ذیلدار فیملی نال سی۔ ایہناں دی ساری حیاتی محنت تے مشقت وچ لنگی۔ نظام دین نے سبھ توں پہلاں فوج وچ محکمہ اکائونٹس دی نوکری کیتی۔ اوہ ہر روز اپنے پنڈ توں سائیکل تے جاندے تے واپسی تے ’’اٹاری شام سنگھ‘‘ دے سٹیشن توں اپنے سائیکل اتے گھر اپڑدے…!
1946ء وچ ایہناں دا بیاہ اپنے ای خاندان دی اک بی بی نال ہویا۔ 1934ء وچ چوہدری ہوراں نیں میٹرک دا امتحان پاس کیتا۔ رب سچے نیں ایہناں نوں اک چنگا تے روشن دماغ دتا سی۔ 1946 توں ریڈیو نال جڑے تے لہور ریڈیو سٹیشن توں دیہاتی پروگرام دے کمپیئر مقرر کیتے گئے۔ 1948 وچ ایہناں نیں باقاعدہ ریڈیو پاکستان دی نوکری کرلئی…!
فیر تے مردے تم تیک ریڈیو پاکستان دے پروگرام ’’سوہنی دھرتی‘‘ وچ نظام دین دا کردار ادا کردے رہے۔ ایس پروگرام وچ اونہاں نیں ریڈیو دے منے پرمنے کامیاں نال کم کیتا۔ جنہاں وچ انڈیا دے اداکار اوم پرکاش‘ طفیل فاروقی‘ مرحوم رشید ورگے (قائم دین) دا رول ادا کردے سن…!
اللہ بخشے مرحوم لطیف مسافر چوہدری صاحب دا کردار کردے سن تے نالے مرحوم سلطان کھوسٹ (نوردین) تے مرحوم شیخ اقبال شامل سن۔ مارشل لا دے زمانے وچ ایہناں نوںکجھ عرصہ لئی ریڈیو تے آئون توں روک دتا گیا فیر دوبارہ کجھ عرصے بعد ایہناں نے پروگرام ’’سوہنی دھرتی‘‘ شروع کر دتا۔ جنگ 1965 وچ مرزا سلطان بیگ (نظام دین) نے دن راتیں کم کیتا۔ ایہناں دیاں ایہ ہمتاں تے محنتاں دے صلہ وچ 1966 وچ تمغہ خدمت دتا گیا…!
نظام دین ہوراں نیں پروگرام تے اپنے حلقے والیاں توں علاوہ وی اپنی اولاد نوں وی ہمیش انسانیت دی خدمت تے پیار‘ محبت دا درس دتا۔ 1979 وچ نظام دین ہوراں نوں ایہناں دیاں فنی خدمات دے صلہ وچ پاکستان دے صدر جنرل محمد ضیاء الحق مرحوم نیں ’’صدارتی ایوارڈ‘‘ اپنے ہتھ نال چوہدری ہوراں دے سینے اوتے لگایا۔ پاکستان دے نال نال بھارت دے باسی وی ایہناں نوں سنن لئی بے چین رہندے سن۔ 1983 ء وچ بھارت وچ ہون والی آل ورلڈ پنجابی کانفرنس‘‘ وچ اوتھوں دے پنجاب دے وزیراعلیٰ دربارہ سنگھ ولوں حکومت نیں (خصوصی) ایوارڈ وی دتا۔ بھارتی حکومت ولوں جہڑا انعام دے نال خطہ نظام دین ہوراں نوں ملیا۔ ایس وچ رکھیا ہویا سی کہ تسیں پاکستان تے بھارت دے وچکار اک سوہنے تے مضبوط پل دا درجہ رکھدے او۔ ایس پاروں پاکستان دی حکومت نوں چاہیدا اے کہ تہانوں بھارت وچ پاکستان دا سفیر لا دین…!
نظام دین سمیت ٹوتل پنج بھرا سن۔ یہناں وچ رمضان بیگ‘ مرزا سلطان بیگ‘ مرزا نذیر بیگ‘ مرزا انور بیگ تے مرزا اسلم بیگ‘ ہن ایہناں وچوں صرف مرزا نذیر بیگ حیات نیں۔ نظام دین نے سوگواراں وچ پنج بال چھڈے نیں جنہاں چوں چار پتر تے اک دھی سی…!
ایہناں چوں ایہناں دا اک پتر مسعود بیگ امریکہ وچ اچانک فوت ہو گیا سی۔ ایہو غم نظام دین ہوراں نوں لے بیٹھیا۔ شریکے قبیلے تے یاراں دوستاں‘ سنگی ساتھیاں لئی اک حاتم طائی سن۔ نظام دین ورگے بندے صدیاں بعد جمے نیں۔ جیویں سو ورھے سمندر دے پانی دا اک قطرہ سپ دے وچ رہندا اے تے اخیر اوہ موتی بن جاندا اے…!
چوہدری نظام دین ہوری آکھدے ہوندے سن ’’نئیں لبھدے لعل گواچے مٹی ناں پرول جوگیا‘‘ یاں فیر قبراں اڈیک دیاں جیوں پتراں نوں مانواں‘‘ وفات دے ویلے ایہناں دی عمر کوئی 70ورھے سی۔ ایہ علاج کروان لئی لندن جاون والے سن پر موت دے بے رحم ہتھاں نیں ایہناں نوں مہلت نہ دتی…!
چوہدری نظام دین دا انتقال 3جولائی 1991ء وچ ہویا۔ ایہناں دی قبر شیر شاہ ولی قبرستان شادمان وچ اے۔ کتبہ مٹ چکیا اے۔
ایہناں دے جنازے دا اکٹھ بہت وڈا سی۔ شادمان کالونی دے قبرستان وچ مٹی دے حوالے کردتا گیا۔ انج لگدا پئی جیویںایہو جئے لوکاں لئی تے وارث شاہؒ ہوراں آکھیا سی۔
وارث شاہ اوہ سدا ایں جیوندے نیں
جہناں کیتیاں نیک کمائیاں نیں
ایہناں دی موت نال فن دی دنیا سوگوار ہو گئی۔ نظام دین مر گیا پر ایس مرد قلندر دیاں یاداں ہمیش زندہ رہن گئیاں۔