پاک افغان سرحدی مسائل ‘اک نواںامتحان

تحریر حمید اللہ بھٹی

افغانستان وچ طالبان دی آمد دے باوجود پاکستان دی شمالی مغربی سرحد محفوظ نہیں ہو سکی حالاں جے توقع سی کہ کٹھ پتلی حکومت دے خاتمے نال دونویں برادر ملکاں دے سرحدی مسئلے ختم ہو جان گے مگر ایسا کجھ نہیں ہویا۔ بلوچستان دے ضلع چمن تے افغان صوبے ننگر ہار نوں ملان والی سرحد اتے لگی باڑ اکھاڑ سٹن دے نال پاکستان دے خلاف نعرے بازی وی کیتی گئی تے ایہ سب کجھ افغان فورسز دے روپ وچ کیتا گیا۔ ایسے واقعات تسلسل نال ہون لگے نیں جہدے توں دونویں ملکاں دی قیادت دے درمیان پیدا ہون والی قربت تے گرمجوشی وچ نہ صرف کمی دا خطرہ منڈلان لگیا اے بلکہ کشیدگی وی جنم لے سکدی اے۔ ایس حوالے نال پاک افغان اعلیٰ سطحی رابطے دے باوجود اجے تک کسی حل اتے اتفاق نہیں ہو سکیا۔ اشرف غنی حکومت سرحدی باڑ اتے اعتراضات کردی رہی۔ ایس دوران فائرنگ جیسے اشتعال انگیز واقعے وی ہوئے جہناں وچ جانی نقصان وی ہویا لیکن دونواں ملکاں دی 2446 کلومیٹر لمی سرحد اتے باڑ لان دا عمل چاہے سست روی نال ای سہی مگر جاری رہیا۔ ہن جدوں باڑ لان دا کم محض دس فیصد رہ گیا اے تے کجھ عناصر رکاوٹاںپان لگے نیں حالاں جے باڑدا مقصد غیر قنونی آمدروفت دا خاتمہ کرنا اے تاں جے منشیات دی سمگلنگ تے ات گرداں دی ازادانہ نقل وحمل اتے قابو پایا جا سکے لیکن لگدا اے کہ طالبان دی آمد دے باوجود سرحد دے تعین دا سلسلہ ایک واری فیر دونواں ملکاں دی قیادت نوں چیلنج درپیش اے جہدے لئی دونواںپاسے ایسے عناصر نوں نکام بنان اتے توجہ دین دی لوڑ اے جہڑا سرحد دے تعین دا اک سو اٹھائیس سال پہلے حل ہو جان والا مسئلہ اٹھا کے دو برادر مسلم ملکاں نوں اک دوجے دے مدمقابل لیانا چاہندے نیں۔
ایہ کھلی حقیقت اے کہ جدوں وی افغانستان اتے کسی ملک نے حملہ کیتا پاکستان نے ہمیشہ وڈے بھراں وانگوں افغاناں دی مدد کیتی۔ روس نوں پسپا کرن وچ افغاناں دے نال پاکستان وی جانی تے مالی نقصان چکن دے باوجود ثابت قدم رہیا تے نہ صرف افغان بھراواں نوں ملک وچ آن دی اجازت دتی بلکہ جارح روس نوں کڈن لئی عالمی سطح اتے اخلاقی تے سفارتی حوالے نال ہر ممکن مدد کیتی ۔ حالاں جے مہاجراں دی وجہ نال ہیروئن کلچر تے کلاشنکوف کلچر ملیا مگر پاکستان دی ثابت قدمی وچ فرق نہ آیا تے فیر کہڑے لوک نیں جہڑے احساس فراموشی دی روش اتے گامزن نیں۔ ایسے حالات وچ جدوں پاکستان اپنے افغان بھراواں دے مسئلیاں بھوک تے افلاس حل کران تے اقوام عالم نوں طالبان عبوری حکومت نوں تسلیم کرن لئی قائل کرن وچ مصروف اے۔ سرحدی مسئلیاں اچھالنا کسی لئی سودمند نہیں سمجھن والی گل ایہ اے کہ غیر ضروری مسئلیاں نوں ہوا دین والے افغاناں دے بہی خواہ نہیں بلکہ اغیار دے کارندے نیں طالبان دی ایہ پہلی ذمہ داری اے کہ نہ صرف اپنی صفاں وچ موجود ایسے عناصر نوں تلاش کریے بلکہ اوہناں نوں صفاں توں کڈن دے نال واضح اعلان کریے کہ ایہناں نال اوہناں دا کوئی تعلق نہیں تاں جے پاکستانی سرحداں دے حوالے توں بے نیاز ہو کے اپنے افغان بھراواں دا مقدمہ عالمی سطح اتے زیادہ بہتر انداز وچ پیش کرسکیے۔
نتیجیاں دی پرواہ کیتے بغیر ہر معاملے تے بولنا ہر واری نفع بخش نہیں ہوندا بلکہ کدی نقصان دہ وی ثابت ہو سکدا اے مگر عمران خان اک توں ودھ واری ایس حوالے نال لاپرواہی دا مظاہرہ کر چکے نیں۔حالاں جے لاپرواہیاں دے نقصاناں توں ملی مفادات متاثر ہون دے نال اوہناں دی اپنی شخصیت وی مجروح ہوندی اے لیکن لگدا اے اوہناں نوں ایہدا کجھ خاص احساس نہیں جدوں اوہ امریکہ دے دورے اتے سی تے اوہناں نے فارن ریلیشنز کونسل نال خطاب کردیاں ہویاں پاک افغان سرحد دے تعین توں انکار کدیاں ہوئیاں آکھیا کہا یہ انگریزاں دی کھچی اک لکیر اے۔ وزیراعظم دی عالمی سطح اتے لاپرواہی دی اج ملک نوں قیمت چکانا پے رہی اے۔ جے اوہ ذمہ داری دا مظاہرہ کردے تے اپنی گل نوں دوجے امور تک محدود رکھدے تے اج شرپسنداں نوں سرحدی مسئلہ چکن دا بہانہ نہیں ملدا۔
پاکستان دا ہمیشہ توں ایہ موقف رہیا اے کہ 3جون 1946دے قنون آزادی ہند دے تحت جہڑے علاقے برطانوی حکومت دی عملدراری وچ سن اوہناں مسلم اکثریتی علاقیاں نوں آزادی دین نال پاکستان دا قیام عمل وچ آیا جد کہ بارہ نومبر 1893 وچ برطانوی نمائندے ڈیورنڈ تے افغان بادشاہ امیر عبدالرحمان نے سرحد دے تعین دے معاہدے اتے دستخط کیتے۔ برطانوی نمائندے دے نام دی وجہ نال ای سرحدی لکیر نوں ڈیورنڈ لائن آکھیا جاندا اے۔ا میر عبدالرحمان دی وفات مگروں افغانستان تے برطانیہ وچ گل بات مگروں اک ہور معاہدہ 21مارچ 1905نوں معاہدہ طے پایا جہدے وچ 1893 دے عماہدے دی اک واری فیر توثیق کیتی گئی تے ڈیورنڈ لائن نوں مستقل بین الاقوامی سرحد تسلیم کیتا گیا۔ ایسے طرحاں 8 اگست 1919وچ وی دونویں ملکاں دے درمیان طے پان والے معاہدے وچ بادشاہ دی حیاتی تک دی شرظ ختم کردے ہوئے دونواں ملکاں نے سرحد نوں ہمیشہ لئی تسلیم کرن دا نہ صرف اعادہ کیتا بلکہ ایس معاہدے وچ علاقیاں دی وضاحت وی کردتی گئی جہدے تحت برطانوی حکومت وزیرستان‘ کافرستان تے نورستان دے کجھ حصیاں سنے اسمارا‘ مہمند اتے اپنے دعویاں توں پیچھے ہٹ گئی جد کہ افغانستان نے بدلے وچ بونیر‘ دیر‘ چترال‘ باجوڑ‘ کرم‘ سوات‘ چلاس‘ چمن وغیرہ توں دستبرداری دا اعلان کیتا جہدے توں امیدپیدا ہوئی کہ سرحدی حد بندی دا مسئلہ ہمیشہ لئی ختم ہو گیا اے کیوں جے معاہدے دی شقاں دی رو توں افغانستان نوں ایس امر دا پابند بنایا گیا کہ اوہ کسی صورت ڈیورنڈ لائن دے دوجے پاسے مداخلت نہیں کرے گا۔ 22نومبر 1921 وچ دونواں ملکاں نے چنگے تعلقات دے معاہدے وچ وی علاقیاں دی وضاحت والے معاہدے کو برقرار رکھیا گیا لیکن ہن کجھ عناصر ایس سرحد نوں تسلیم کرن توں انکاری نیں حالاں جے ڈیورنڈ لائن نوں بطور سرحد نوں اکثر افغان حکمران تسلیم کردے رہے تے سرحدی معاہدیاں دی اک توں ودھ واری توثیق وی کیتی تے فیر ایہ کہڑے لوک نیں جہڑے امن نوں بدامنی وچ تے دوستی دی مٹھاس نوں زہر وچ بدلنا چاہنے آں؟ طالبان نوں سوچنا چاہیدا اے۔
افغاب وزارت دفاع دے ترجمان نے اک ویڈیو بیان وچ آکھیا اے کہا وہ باڑ لان دی ہر گز اجازت نہیں دیاں گے کیوں جے ایہ سرحد دے دونویں پاسوں خانداناں دی تقسیم اے۔ ایس بیان اتے اپکستان ولوں کوئی باضابطہ ردعمل اجے تک سامنے نہیں آیا لیکن سفارتی حلقے آکھدے نیں کہ پاک افغان قیادت دے پس منظر وچ ہون والے روابط وچ ایہ مسئلہ سرہرست اے تے طالبان عبوری حکومت انپے کمانڈراں دے طرز عمل توں پریشان اے کیوں جے اوکھی صورتحال وچ اوہ پاکستانی تعاون دی اہمیت نوں سمجھنے آں لیکن کجھ عناصر ایسا تاثر پیش کردے نیں جیویں طالبان شرپسند عناصر اتے قابو پان وچ نکام ہوچکے نیں جہدے توں اک واری فیر افغانستان وچ بیرونی مداخلت دا خدشہ پیدا ہون لگیا اے۔ اجے حال ای وچ نیویارک ٹائمز نے اپنی اک رپورٹ وچ 26 اگست 2021وچ کابل ائیرپورٹ حملے دے چشم کشا انکشافات وچ لکھیا اے کہ لوغاری نامی خودکش بمبار نے رچنا یونیورسٹی دہلی توں تعلیم حاصل کیتی تے داعش ات گرد تنظیم وچ شامل ہو کے تخریبی سرگرمیاں وچ حصہ لیندا رہیا اے اوہنے کابل ائیرپورٹ دھماکے وچ تیرہ امریکیاں سنے دو سو افراد نوں ہلاک کیتا۔ طالبان عبوری حکومت نوں چاہیدا اے کہ اوہ افغانستان نوں دوبارہ غیر ملکی دراندازیاں دا اکھارہ نہ بنن دین تے سرحدی مسئلیاں نوں اچھالن والیاں اتے نظر رکھیے ایہ کسی دے خیر خواہ نہیں بلکہ دشمن نیں حل شدہ سرحدی مسئلے اچھال کے افغان کجھ حاصل نہیں کر سکدے بلکہ اپنی مشکلاں ودھان دے نال اک بے لوث ہمسائے نوں صرف ناراض کر سکدے نیں۔ ایس لئی
جدوں اوہ آکھدے نیں کہ ات گرداں نوں اپنی سرزمین استعمال نہیں کرن دیاں گے تے لگی باڑ اکھاڑن تے پاکستان دے خلاف نعرہ بازی کرن والیاں نوں سزا دین وچ اوہناں دا اپنا ای فیدہ اے۔ 20ورھیاں دے دوران بھارت نے افغانستان وچ کافی چیلے بنا لیتے نیں ایس لئی قرین قیاس ایہو اے کہ سرحدی مسئلیاں اچھالن وچ اوہناں دا ہتھ اے مگر ایسے لوکاں اتے قابو پاناکسی ہور دی نہیں طالبان دی ذمہ داری اے۔