مولانامحمدعلی جوہر، قائداعظم محمد علی جناح
اثر چوہان
معزز قارئین 25دسمبر نوں اہل پاکستان تے بیرون پاکستان‘ فرزندان تے دختران پاکستان نے اپنے اپنے انداز وچ بانی پاکستان حضرت قائداعظم محمد علی جناحؒ دی 146 ویں سالگرہ عقیدت تے احترام نال منائی سی تے فیر 4جنوری 2022نوں برصغیر پاک و ہند تے دنیا دے مختلف ملکاں وچ جدوجہد آزادی دے سرگرم رہنما صحافی تے شاعر مولانا محمد علی جوہر دی 91ویں برسی عقیدت تے احترام نال منائی گئی۔
مولانا محمد علی جوہر بھارت دے صوبہ اتر پردیش دی ریاست رام پور وچ 10دسمبر 1878نوں پیدا ہوئے سن تے 4جنوری 1931 نوں بیت المقدس وچ تہاڈے جسد خاکی نوں سپردخاک کیتا گیا۔ مولانا محمد علی جوہر دے والد مرحوم دا نام عبدالعلی خان سی تے اوہناں دے 5بھراواں وچوں مولانا شوکت علی خان وی تحریک آزادی دے مشہور قائد سن۔ دونواں بھراواں نوں علی برادران آکھیا جاندا سی۔ مولانا محمد علی جوہر نوں بچپن ای توں اسلامی تعلیم نال ڈونگھا لگائو سی۔ شروع دی تعلیم رام پور تے بریلی وچ حاصل کیتی تے فیر اعلیٰ تعلیم لئی سرسید احمدخان دے علی گڑھ کالج یونیورسٹی چلے گئے سن جتھوں تسیں بی اے دا امتحان شاندار کامیابی نال پاس کیتا۔ انڈین سول سروس دی تکمیل آکفورڈ یونیورسٹی وچ کیتی تے کئی ریاستاں وچ ملازمت کیتی لیکن فیر اوہناں دا ملازمت توں دل بھر گیا تے اوہناں نے کلکتہ توں انگریزی اخبار دی کامریڈ جاری کیتا تے اک اردو روزنامہ ہمدرد وی۔
جدوجہد ِ آزادی !
جدوجہد آزادی وچ سرگرم حصہ لین دے جرم وچ مولانا دی حیاتی دا کافی حصہ قیدو بند وچ گزریا۔ تحریک عدم تعاون دی پاداش وچ کئی سال جیل وچ رہے۔1919دی تحریک خلافت دے بانی تسیں ای سو۔ ترک موالات دی تحریک وچ گاندھی جی دے برابر شریک سن۔ جامعہ ملیہ دہلی تہاڈی ای کوششاں نال قائم ہویا۔
لندن وچ گول میز کانفرنس !
تسیں جنوری 1931وچ گول میز کانفرنس وچ رلت دی غرض نال انگلستان گئے۔ ایتھے تسیں آزادی وطن دا مطالبہ کردیاں ہویاں فرمایا جے تسیں انگریز میرے ملک نوں آزاد نہ کرو گے تے میں واپس نہیں جاواں گاتے تہانوں میری قبر وی ایتھے بنانا ہووے گی۔ ایہدے کجھ عرصہ مگروں تسیں لندن وچ انتقال فرمایا۔ تدفین دی غرض نال میت بیت المقدس لے جائی گئی۔
باب العلم !
معزز قارئین! رسالت مآبﷺ مدین العلم کہلائے تے آپ نے حضرت علی نوں اوہناں دے علم و فضل دی مناسبت نال باب العلم دا خطاب دتا۔یعنی علم دا بوہا (دنیا بھر وچ قرآن پاک مگروں مسلماناں) تے غیر مسلماں وچ وی (حضرت علی مرتضیٰ دے خطبے تے فرمودات دا مجموعہ کتاب)نہج البلاغہ سب توں ودھ پڑھی جاندی اے۔
حدِیث ِچین !
پیغمبر انقلاب حضرت محمدﷺ نے اپنے دور وچ چین دا تعارف کراندے ہویاں مسلماناں نوں تلقین کیتی سی کہ علم حاصل کرو‘ خواہ تہانوں چین ای کیوں نہ جانا پوے؟ درحقیقت اوس ویلے چین وچ کاغذ ایجاد ہو چکیا سی تے لکڑی دے بلاکس (ٹھپیاں) دے ذریعے کتاباں چھپنا شروع ہو چکیاں سن تے یقینا رسالت مآب ﷺ نوں ایہدا ادراک ضرور ہووے گا۔ علامہ اقبال نے بدھ مت دے بانی گوتم بدھ دے حوالے نال اپنی اک نظم وچ آکھیا سی کہ
دِیار ہند نے جِس دم مری صدا نہ سنی!
بسایا خطہ جاپان ملکِ چین میں نے!
جیہدا نبی ؓ مولا اوہدا علی مولا!
معزز قارئین18والحجہ 10ہجری نوں غدیر خم دے مقام اتے مدین العلم پیغمبر انقلاب ﷺ نے باب العلم حضرت علی مرتضیٰ ؓدا ہتھ پھڑ کے اپنے خطبے وچ فرمایا کہ جہدا میں مولا واں اوہدا علیؓ وی مولا اے۔ آپﷺ نے فیر فرمایا اللہ! تسیں اوس بندے نوں دوست رکھو جہڑا علیؓ نوں دوست رکھے تے جہڑا علی ؓنال عداوت رکھے تسیں اوہدے نال وی عداوت رکھو۔ عربی زبان وچ مولا دے معنی نیں آقا‘ سردار‘ رفیق‘ مولا علیؓ دے پیروکار دی حیثیت نال مولائی کہلان والے علامہ اقبال نے آکھیا سی کہ
بغضِ اصحاب ِ ثلاثہ نہیں ، اقبال کو!
دِق مگر، اِک خارجی کے ، آ کے مولائی ہوا!
مولاعلی تے قائداعظم!
قیام پاکستان توں پہلے قائداعظم کولوں کسی صحافی نے پچھیا کہ تسیں شیعہ او یا سنی؟ تے تسیں جواب دتا کہ میں تے عام مسلمان آں لیکن اسیں سارے مسلمان حضرت علی مرتضیٰؓ دا یوم ولادت تے یوم شہادت رل کے منانے آں۔ متحدہ ہندوستان دے ہر مسلک دے علمائے حق تے گدی نشین پیران‘ اہل سنت تے اہل تشیع نے قائداعظم دی قیادت وچ تے آل انڈیا مسلم لیگ دے جھنڈے تھلے قیام پاکستان دی بھرواں حمایت کیتی سی۔
نامِ محمد مصطفیؓ ،نامِ علی عالی مقام!
معزز قارئین! کئی ورھیاں پہلے میں بابائے قوم دی عظمت بیان کردیاں ہویاں اک نظم لکھی سی‘ جہدے چھ شعر عرض کر رہیا واں۔
نامِ محمد مصطفیؓ ،نامِ علی عالی مقام!
کِتنا بابرکت ہے ، حضرت قائداعظم کا نام؟
جب مقدر کھل گیا، اِسلامیانِ ہِند کا!
قائدِ ذِی شان ابھرا، صورتِ ماہِ تمام!
ٹوٹ کر، گِرنے لگے، ہر سو، اندھیروں کے صنم!
رزم گاہ میں ، آیا جب، وہ عاشقِ خیر الانامؓ!
سامراجی مغ بچے بھی ، اور گاندھی کے سپوت!
ساتھ میں رسوا ہوئے، فتوی فروشوں کے اِمام!
یہ ترا اِحسان ہے ، کہ آج ہم آزاد ہیں!
اے عظیم الشان قائد! تیری عظمت کو سلام!
اپنے نصب العین کی، تکمیل کرسکتے ہیں ہم!
قطبی تارے کی طرح ، روشن ہے قائدِ کا پیام!
مولانا محمد علی جوہر نے بہت ساری نظماں تے غزلاں لکھیاں جہڑی مجاہدانہ رنگ نال بھرواں نیں۔ اوہناں دے صرف دو شعر پیش کر رہیا واں ملاحظہ فرمائو۔
توحید تو یہ ہے کہ ،خدا حشر میں کہہ دے !
یہ بندہ دو عالم سے، خفا میرے لئے ہے !
قتلِ حسین اصل میں ، مرگِ یزید ہے !
اسلام زندہ ہوتا ہے ، ہر کربلا کے بعد !
معزز قارئین! حضرت امام حسین‘ اوہناں دے خاندان دے افراد تے سنگیاں دی شہادت مگروں اسلام نوں زندہ رکھن وچ بی بی زینب دا کردار ناقابل فراموش اے۔ سانحہ کربلا مگروں مدینہ توں کربلا تے کربلا توں شام تک‘ شہدائے کربلا دی بیوا تے اوہناں دے یتیم بالاں نوں اپنی سرپرستی وچ لے کے سیدہ زینبؓ دا سفر‘ کوفہ تے شام دے بازاراں وچ اوہناں دی تقریراں‘ یزید دے دربار وچ فصیح تے بلیغ خطبیاں تے برجستہ جواباں دے بارے وچ مورخین لکھدے نیں کہ ایسا معلوم ہوندا سی کہ گویا حضرت علی مرتضیٰ خطبہ دے رہے نیں۔
علی کی بیٹی سلام تم پر ِ!
معزز قارئین 1956 توں مینوں حمد ہائے باری تعالیٰ‘ نعت ہائے رسول مقبولﷺ اہل بیت تے اولیائے کرام دی منقبتیں لکھن دا شو رہیا اے۔ 2007وچ میں حضرت بی بی زینبؓ دی عظمت بیان کردیاں ہویاں اک منقبت لکھی سی جہڑی تہاڈی خدمت وچ پیش کر رہیا واں۔
علی کی بیٹی سلام تم پر!
خدا کی رحمت ، مدام ، تم پر!
رِدائے خیراالانامؓ ، تم پر!
بتول کا نورِ تام، تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
قبیلہ پنج تن کی عظمت!
اے نیک خو! بِنتِ بابِ حِکمت !
ثناگری، صبح و شام، تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
جہاں کو پیغام ِ حق سنایا!
حسینیِت کا ، علم اٹھایا!
ہوں کیوں نہ نازاں اِمام تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
ملوکِیت ، جیسے غم کدہ، تھی!
یزِیدیت ، زلزلہ زدہ ، تھی!
ہے ختم، زورِ کلام ،تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
وفا کے پیکر ، شمار ہوتے!
وہاں ، جو ہوتے ، نِثار ہوتے!
نبیؓ کے سارے ، غلام تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
اثر جو پایا ، اشارہ رب!
تو رکھا ، ناناؓ نے نام زینب!
ہے خوب سجتا ہے ، نام تم پر!
علی کی بیٹی سلام تم پر!
O
خواجہ غریب نواز!
نائب رسول ﷺ فی الہند‘ خواجہ غریب‘ حضرت معین الدین جشتی/اجمیری ( یکم فروری 11443‘ 15مارچ 1236 ) نے اہل اسلام دے دلاں وچ شہدائے کربلا دی یاد نوں تازہ رکھن لئی اپنی ایس رباعی وچ فرمایا سی کہ
شاہ ہست حسین، پادشاہ ہست حسین!
دِیں ہست حسین ، دِیں پناہ ہست حسین!
سرداد ، نداد دست ، در دستِ یزید!
حقا کہ بِنائے لا اِلہ ہست حسین!
O
یعنی ساڈے اصل شاہ اور بادشاہ حضرت امام حسین نیں۔ دین اسلام تے دین دی پناہ وچ امام حسین ای نیں۔ تسیں (دین دی بقا لئی ) اپنا سرقلم کروا لیا لیکن خلافت دے نام اتے یزید دی ملوکیت تے خاندانی بادشاہت نوں قبول نہیں کیتا۔
حضرت سلطان باھو !
معزز قارئین! قادریہ سلسلہ دے ولی‘ فارسی تے پنجابی زبان دے نامور شاعر حضرت سلطان باہو(1690-1629) نے سانحہ کربلا نوں منفرد انداز وچ پیش کردیاں ہویاں آکھیا سی کہ
جے کر، دِین عِلم وِچ ہوندا ،
تاں سِر نیزے کیوں چڑھدے ہو!
اٹھاراں ہزار جے عالم آہا ،
اوہ اگے حسین دے مردے ہو!
جو کجھ ملاحظہ سرورؓ دا کر دے،
تاں خیمے تمبو کیوں سڑدے ہو!
پر صادق دِین تِنہاں دے باہو ،
جو سرِ قربانی کردے ہو!
O
یعنی جے دین اسلام محض علم وچ ہوندا تے فیر میدان کربلا وچ اہل بیت دے سراں نوں نیزیاں اتے کیوں چڑھایا جاندا؟ سانحہ کربلا ویلے یزید دی سلطنت وچ 18ہزار علمائے دین موجود سن۔ اوہناں نے یزید دے خلاف بغاوت دا جھنڈا اچھا کیوں نہیں کیتا؟ تے اوہناں نے حضرت امام حسین ؓ اتے اپنی جاناں کیوں نہ قربان کر دین؟ جے اوہ علما حق پرست ہوندے تے وہ آل رسولﷺ دے خیمیاں نوں اگ دی نذر کیوں ہونے دیندے؟ جے ایس ویلے مسلمان کہلان والے لوک حضورؐ دی اطاعت/ تابعداری کرن والے ہوندے تے اوہ اہل بیت دا پانی کیوں بند کردے؟اے باہو! جہڑے لوک حق پرست لوکاں لئی قربانی دے سکن۔
اوہو دین دی حفاظت کرن والے تے سچے نیں۔ حضرت امام حسینؓ دی جنگ ملوکیت‘ جوروجبر‘ خیانت‘ نجاست‘ بربریت تے جہالت دے خلاف سی۔
اک حسین وی نہیں!
علامہ اقبال دسمبر 1931وچ عالمی مسلم کانگریس وچ رلت لئی 8دن تک بیت المقدس وچ رہے۔ اوتھے تسیں ذوق تے شوق دے عنوان نال اک معرکہ آرا نظم لکھی جہدے ایس اک شعر نوں ہر دور وچ اہمیت حاصل رہی اے۔
قافلہ حجاز میں ایک حسین بھی نہیں!
گرچہ ہے تاب دار ابھی، گیسوئے دجلہ و فرات!
یعنی حجاز دے قافلے نوں دیکھو‘ ایہدے وچ اک وی حسین نظر نہیں آندا جہڑا استبداد تے مطلق العافی دے خلاف بے باکانہ کھڑا ہو جاوے‘ اپنا سر کٹوا دے لیکن راہ حق توں ایدھر اودھر نہ ہووے تے دوجے پاسے ویکھو دجلہ تے فرات دے گیسوواں وچ اجے تک پیچ و خم باقی نیں۔ معزز قارئین! نہ جانے مینوں ایس مرحلے اتے تحریک پاکستان دے مخالف جمعیت علمائے ہند دے صدر مولانا حسین احمد مدنی کیوں یاد آ رہے نیں؟
اسوہ حضرت زینب ، مادرِ ملت !
معزز قارئین14اگست 1947 نوں قائداعظم محمد علی جناح نے گورنر جنرل آف پاکستان دا منصب سنبھالیا لیکن تسیں اپنے شانہ بشانہ قیام پاکستان دی جدوجہد وچ شریک اپنی ہمشیرہ محترمہ فاطمہ جناحؒ نوں حکومت تے مسلم لیگ وچ کوئی عہدہ نہیں دتا سی۔ چنانچہ محترمہ فاطمہ جناح قوم دی فلاح و بہبود وچ سرگرم عمل رہن۔ 2جنوری 1965 دے صدارتی انتخاب وچ پاکستان مسلم لیگ کنونشن دے صدر ‘ صدر پاکستان فیلڈ مارشل محمد ایوب خان دے مقابلے وچ محترمہ فاطمہ جناح متحدہ اپوزیشن دی امیدوار سن جہناں تحریک پاکستان دے نامور مجاہد مفسر نظریہ پاکستان جناب مجید نظامی نے مادر ملت دا خطاب دتا۔
میں ایہناں دناں سرگودھاوچ نوائے وقت دا نامہ نگار سی۔ میں پنجاب دے کئی شہراں وچ مادر ملت دے جلسیاں وچ‘ تحریک پاکستان دے نامور قائد‘ تحصیل عیسیٰ خیل ضلع میانوالی دے مجاہد ملت‘ مولانا عبدالستار خان نیازی نے اپنے مختلف خطاباں وچ آکھیا کہ مادر ملت محترمہ فاطمہ جناح اسوہ حضرت زینبؓ دی پیروی کر رہیاں نیں فیر ہر جلسہ عام وچ ‘ہر مقرر نے یہی انداز اختیار کیتا سی۔
