لہور دا ہائیڈ پارک

وجاہت علی خان

لندن وچ قائم لہور کلب یوکے دے اک ممبر طیب جلال خان نے ایس کلب دے واٹس ایپ گروپ وچ 1967 دے روزنامہ کوہستان دا اک صفحہ شیئر کیتا جہدے وچ مرحوم صحافی شجاعت علی خان نے موچی دراوزہ لہور دا ہائیڈ پارک دے عنوان نال فیچر لکھیا سی جہدے وچ اوہناں نے لکھیا کہ برصغیر دی لاتعداد سیاسی‘ سماجی تے مذہبی تحریکاں دا ایہ مرکز رہیا اے۔ فیچر رائٹر دی ایہ تشبیہ قدرے درست وی اے کیوں جے موچی دروازے دی تریخ تے جغرافیہ تے اپنی جگہ لیکن ایس دراوزے دے باہر سجے ہتھ اتے واقع پارک دی تریخی بالخصوص ایہدی سیاسی اہمیت توں انکار نہیں کیتا جا سکدا۔ شہر لہور دے قدیم باسی موچی باغ دی تریخی تے ثقافتی اہمیت نال بخوبی آگاہ نیں۔ بارہ دروازیاں تے اک موری دی فصیل دے اندر اوہ آبادیاں بسی ہوئیاں نیں جنہاں نوں اندرون لہور آکھیا جاندا اے۔ بیرون موچی تے اکبری دروازے تے سرکلر روڈ دے درمیان واقع سرسبز حصے نوں موچی باغ دا نام دتا جاندا اے۔ کجھ دہائیاں پہلے ایہ وی آکھیا جاندا سی کہ سیاسی اتار چڑھائو دے حوالے نال ویکھیا جاوے تے پاکستان دا دل پنجاب اے‘ پنجاب دا دل لہور تے لہور دا دل موچی دروازہ اے۔ موچی دروازہ بارہ دروازیاں وچ یکتا ایس لئی وی اے کہ ایہ تریخی‘ تہذیبی‘ تلمی‘ تمدنی‘ مذہبی تے ثقافتی سرگرمیاں دا گڑھ وی رہیا اے۔ ایس علاقہ وچ اصول‘ وضع داری تے خالص لہوری اقدار دی صدیاں نشوونما ہوئی اے۔ شعر و ادب‘ علم و ہنر تے سیاست نال جڑی بے شمار شخصیات نے ایسے علاقہ وچ پرورش پائی۔ ایہو اوہ موچی باغ اے جتھے جلسہ نہ ہون دین لئی ماضی دے کئی حکمراناں نے دفعہ 144وی لائی۔ شاید غلام مصطفی کھر گورنر پنجاب سن‘ اخباراں وچ اوہناں دا اک بیان تریخ دے ورقیاں وچ موجود اے کہ جے آغا شورش کاشمیری نے موچی دروازہ وچ جلسہ کرن دی کوشش کیتی تے حکومت اوہناں اتے سختی نال ہتھ پاوے گی۔ آغا شورش نے وی گورنر دی ایس دھمکی دا بڑا دلچسپ جواب دتا۔اوہناں نے آکھیا کھر صاحب آغا شورش کاشمیری نوبہار ایکٹرس دا دوپٹہ نہیں جہدے اتے کوئی رنگ رنگیلا چھیل چھبیلا گورنر جدوں چاہوے ہتھ پا سکے۔ موچی دروازہ وچ جلسہ ضرور ہووے گا تے تریخ گواہ اے کہ ایہ جلسہ ہویا وی۔
اسلامیہ کالج تے برکت علی اسلامیہ ہال دے قرب وچ واقع موچی باغ دی جلسہ گاہ نے نہ صرف انگریز راج توں آزادی دی جدوجہد وچ اہم کردار کیتا بلکہ ایہ تریخی میدان 1947 مگروں وی شہریاں دے اظہار رائے دے حق دے تحفظ نیز اوہناں دے سیاسی حقوق تے بنیادی آزادیاں دے حصول دی مسافت دے بہت سارے مراحل دا گواہ رہیا اے۔ انج تے گول باغ(ناصر باغ) نوں وی لہور دے ہائیڈ پارک دا نام دتا جاندا اے لیکن آزادی اظہار دے حوالے نال ایہ مقام حقیقی معنیاں وچ موچی باغ ای نوں حاصل رہیا اے۔ لالہ لاجپت رائے‘ ڈاکٹرسیف الدین کچلو‘ علامہ سر محمد اقبال‘ قائداعظم محمد علی جناح‘ نوابزادہ لیاقت علی خان‘ مولانا ظفر علی خان‘ سید عطااللہ شاہ بخاری‘ سید ابوالاعلی مودودی‘ ذوالفقار علی بھٹو‘ خان عبدالولی خان‘ شورش کاشمیری‘ نوابزادہ نصراللہ خان تے نہ جانے کیہڑے کیہڑے سی بلند آہنگ ہستیاں سن جنہاں دی آوازاں نے ایتھے سامعین نوں غروب آفتاب توں لے کے طلوع فجر تک اپنے سحر وچ گرفتار رکھیا۔ اج حریت فکر تے آزادی اظہار دا ایہ گہوارا تریخی اہمیت دے دوجے بہت سارے مقامات وانگوں حکام دی عدم توجہ‘ قبضہ مافیا دی چیرہ دستیاں تے خود عام شہریاں دے تخریبی رویاں دا شکار اے۔
لندن وچ اک پارک اے جہدا نام ہائیڈ پارک اے۔ ایہدی خاص گل ایہ اے کہ اوتھے اک تھاں مخصوص اے جہنوں اسپیکر کارنر آکھیا جاندا اے جتھے کھڑے ہو کے تسیں کسی وی وڈے توں وڈے بندے ایتھوں تک کہ برطانوی وزیراعظم نوں وی برا بھلا کہہ سکدے او۔ تہانوں کوئی کجھ نہیں آکھے گا تے نہ ای روکے گا۔ ہائیڈ پارک دونویں فریقاں لئی یکساں مفید ثابت ہوندا اے۔ بولن والا متاثرہ فریق چیخ چلا کے اپنی بھڑاس‘ غصہ کڈ لیندا اے تے شورش اضطراب ذہنی توں نجات پا لیندا اے۔ دوجے پاسے حکام بالا ایس امر توں بخوبی واقف نیں کہ ایہ بھڑاس نکاسی دا رستہ پا لوے تے بہتر اے ورنہ ایہ گھٹن تے تپش کسی وی تحریک دا کارن بن سکدی اے۔ دنیا دی تریخ گواہ اے کہ کوئی وی عملی تحریک جدوں ای میدان عمل وچ آئی جدوں اضطراب حد توں ودھیا دبائو ناقابل برداشت ہو گیا تے دلاں وچ دبی سلگدی چنگاریاں نے میدان عمل وچ الائو بھڑکا دتے۔ اوہ الوئو جہڑے بھسم کرن تے راکھ کر دین دی اہلیت رکھدے سن۔ ہائی ڈ پارک دا اسپیکر کارنر وی ایسا ای اک گوشہ اے جتھے دلاں وچ دبی چنگاری اوتھوں دی فضا وچ اپنا وجود گواہ بیٹھی اے۔2018 وچ جدوں پی ٹی آئی نے اقتدار سنبھالیا تے اپنے انواع و اقسام دے دوجے بے شمار وعدیاں وانگوں لہور وچ لندن دی طرز دا ہائیڈ پارک قائم کرن دا اعلان وی کیتا۔ آکھیا گیا کہا یتھے جلسے جلوس ہویا کرن گے۔ اوس ویلے دے ڈی سی لہور نے سگیاں پل دے کول 10ایکڑ تھاں مختص کرن دا وعدہ وی کیتا سی۔ وزیراعلیٰ نے ایہدی توثیق وی کیتی تے کدی لہور دے ناصر باغ نوں ہائیڈ پارک وچ بدلن دی گل وی کیتی گئی لیکن فیر کیہ ہویا اوہ تحریک انصاف ای کیہ جہڑی وعدہ وفا کرے۔
عین ممکن اے کسی حکومتی سیانے نی حکمراناں نوں صلاح دتی ہووے کہ بھائی لوکو‘ کوئی عقل دے ناخن لوو‘ جے ہائیڈ پارک طرز اتے اظہار رائے دی شتر بے مہار آزادی دے دتی گئی تے ایہ عوام ساڈی سیاست تے پالیسیاں دے کشتیاں دے پشتے لا دین گے۔ ہائیڈ پارک والی ایہ عیاشی تے رہن ای دیو لیکن اسیں لہوریاں تے پاکستانیاں دی گزارش ملک دی سیاست اتے اثرانداز ہون والی قوتاں نال ایہ اے کہ موچی دروازہ باغ جہڑا اج وی قبضہ گروپاں دے پنجیاں توں بچیا ہویا اے ایہنوں صاف ستھرا رکھیے تے ایہدی تریخی اہمیت نوں بحال کریے۔ ایہنوں ہائیڈ پارک تے سپیکر کارنر ڈکلیئر کر کے اک نویں روایت دی بنیاد رکھیے جتھے مکالمے تے خیالاں دے تبادلے دی تابندہ روایت نوں اج دے دور دے تقاضیاں دے چانن وچ زندہ رکھن دی کوشش کیتی جاوے تے اندھی تقلید توں انکار‘ تفکر‘ روشن خیالی تے ترقی پسندی جئے لوازما ت پروان چڑھن۔ جہڑے ترقی یافتہ اقوام وانگوں ساڈا وی کل اثاثہ ہونے چاہیدے نیں۔ چنانچہ درخواست اے کہ ایہ مختصر جیا سامان ای پاکستان دے شہریاں نوں تعلیم یافتہ‘ مہذب‘ معقولیت پسند تے بااختیار بنان وچ زادراہ دا کم دیوے گا۔