بوٹے ساڈے بیلی

فرحانہ مرزا

یاراں بیلیاں دے بغیر حیاتی نئیں لنگدی۔ بندہ بندے دا دارو ہندا اے۔ انسان اکلّا نئیں رہ سکدا۔ جے کر اوہ اکلّا رہندا اے فیر یا تے او دیوتا اے یا کوئی ماورائی مخلوق ہوئے گا۔ میری ایتھے اک دوست‘ مہربان تے رہنما اے جیہدا نام بازہ رُوہی اے۔ اوہنے اپنے گھر دے Backyard وچ بہت سارے پودے لائے ہوئے نیں۔ کجھ سبزیاں وی لائیاں ہوئیاں نیں۔ جنہاں چ مرچاں‘ نِبُو‘ کریلے‘ بینگن‘ ٹماٹر‘ مولیاں‘ گاجراں‘ بھنڈیاں لائیاں ہوئیاں نیں تے Frontyard چ پھُلاں دے بوٹے لائے ہوئے نیں۔ میں اکثر اوہدے گھر جاندی رہنی آں۔ اوہدا کہنا اے کہ اوہنوں اپنیاں بوٹیاں نال بڑا پیار اے تے اوہ باقاعدگی نال ایناں نوں پانی دیندی اے۔ خاص مٹی تے کھاد لیا کے پاندی اے تے جے کسے بوٹے نوں کیڑا لگ جاوے یا لگن لگے اوہدے تے کیڑے مار دوائی دا سپرے وی کردی اے۔
اوہ ہفتہ اتوار گوڈی کرن نوں لازمی سمجھدی اے۔ ایکسٹرا اُگے ہوئے فالتو بوٹے زمین وچوں کڈ کے سُٹ دیندی اے تاکہ اوہ دوسریاں بوٹیاں تے بیلاں نوں خراب نہ کرن۔ بوٹے وی بالاں وانگوں ہندے نیں بلکہ اے صرف ساڈے بچے نئیں بلکہ دُوجے اَکھراں چ اے ساڈے پالن ہار نیں۔سانوں کھان پین د ے علاوہ خوشی‘ اطمینان تے ساڈے گھر نوں آرائش تے سجاوٹ وی دیندے نیں۔ پنچھیاں نوں گھر دیندے نیں۔ بوٹے گھر دی شوبھدا ودھا دیندے نیں۔ بوٹے کاربن ڈائی آکسائیڈ جذب کردے نیں تے آکسیجن دیندے نیں۔ درجہ حرارت وچ کمی لیاندے نیں۔ ماحول نوں سوہنا کردے نیں۔ گھر بار سجا دیندے نیں۔ رنگ برنگ دے پھل‘ پھُل تے سبزیاں ماحول نوں تے صحت نوں بڑھوتری دیندے نیں۔ گھر بار سجا دیندے نیں۔ رنگ برنگ دے پھل‘ پھُل تے سبزیاں ماحول نوں تے صحت نوں بڑھوتری دیندی اے۔
بہت ساری دوائیاں چ استعمال ہوندے نیں۔ رب نے ایناں دے وچ بیماریاں دا علاج رکھیا اے۔بہت ساریاں قسماں دے پھُل وی گھر تے باہر دی فضا نوں سجا دیندے نیں۔ جناں چ چنبیلی‘ سوسن‘ گلاب‘ گل بہار‘ نرگس آبی‘ گل لہمی‘ رات کی رانی‘ دن دا راجا‘ گیندا‘ موتیا تے گل دائودی وی شامل نیں۔ اَج کل ربڑ پلانٹ‘ لیمن گراس‘ پودینہ‘ دھنیا‘ ہری مرچاں‘ منی پلانٹ وی شوق و ذوق نال لائے جاندے نیں۔ کجھ بوٹے اِن ڈور تے کجھ آئوٹ ڈور ہندے نیں۔
بوٹے وی جاندار ہوندے نیں۔ کجھ سوالات ساڈے دماغ چ اُبھردے نیں کہ کیہ بوٹے وی درد محسوس کردے نیں؟ سائنسی طور تے بوٹیاں یا پودیاں دا مرکزی اعصابی نظام ایڈا مضبوط نئیں ہندا کہ اوہ بہت زیادہ درد محسوس کرن۔ بوٹیاں دی تقریباً 400,000اقسام دنیا تے موجود نیں تے سائنسدان ہر روز مزید بوٹے دریافت کردے رہندے نیں۔ صاف لفظاں چ پودے دنیا تے حکومت کردے نیں جہڑے زمین دے 80فیصد بائیو ماس دی نمائندگی کردے نیں۔
ذاتی طور تے میں پودیاں نال محبت کرنی آں تے سب نوں کرنی چاہیدی اے۔ اسی سارے ایناں دے مقروض آں۔ اے کھانا‘ دانہ پانی‘ صاف ہوا‘ چھاں تے خوبصورتی فراہم کردے نیں۔ کئی طریقیاں نال حیاتی دی نمائندگی کردے نیں۔ پودیاں دی اہمیت نوں تسلیم کرنا ضروری اے۔ کیونکہ بوٹے جنے سخی ہندے نیں اینے تے انسان نئیں ہوندے۔ انسان تے چند گھڑیاں لئی سخی ہندے نیں۔ پر بوٹے تے ساری حیاتی سخی پن چ لنگھا جاندے نیں۔
اک تحقیق دے مطابق 2014 وچ دسیا گیا کہ جناں بوٹیاں نوں چبان نال کمپن دی آواز سنن تے مجبور کیتا گیا اوہ زیادہ سرسوں دا تیل پیدا کردے نیں۔ جہڑے کیمیائی کیڑے مکوڑے پسند نئیں کردے۔ بوٹے جد کسے خطرے دا پتہ دیندے نیں تے دفاعی میکنزم تیار کر کے درد دا جواب دیندے نیں۔ 1983 چ شائع ہون والے اک مقالے چ جیہدا عنوان سی ’’نقصانات نال متاثر ہون والے بوٹیاں چ کیمسٹری وچ تیری نال تبدیلیاں‘‘ بوٹے درد دے خطرے نوں بھانپ کے دُجے بوٹیاں نوں فوراً آگاہ کر دے نیں۔ او رابطے دی شکل چ اک کیمیکل جاری کردے نیں۔ محققین نے دسیا اے کہ بوٹے خطرے دے ویلے اُچی آواز چ چیخدے نیں۔ بوٹے ایسیاں آوازاں کڈدے نیں جوانسان نئیںسن سکدے ‘ کسے مدد دے بغیر۔ فیر اوہناں نیں صوتی لہراں دا پتہ لگان لئی الٹراسونگ مائیکروفون استعمال کیتے۔ وینس فلائی ٹریپ اک ایسا بوٹا اے جہڑا گوشت خور اے۔ اے موقع ملن تے کیڑے مکوڑے‘ مینڈک تے انسانی گوشت کھاند اے۔ ایہہ میٹھی جئی خشبو چھڈدا تے فیر شکار نوں پھسا لیندا اے۔ اے مثال دَسدی اے کہ بوٹے وی مضبوط مرکزی اعصابی نظام رکھدے نیں۔ ایلوویرا‘ لیمن گراس‘ منی پلانٹ‘ جیٹ پلانٹ‘ ربڑ پلانٹ انسانی صحت لئی بہت چنگے نیں۔
بوٹے انساناں نالوں چنگے یار بیلی نیں۔ دعا نئیں دیندے تہاڈے لائے گملے تے کیاری چ اپنی حیاتی ختم کر لیندے نیں۔ صرف زبان نئیں رکھدے احساسات تے رکھدے نیں۔ مثال دے طور تے تسی دو گملیاں چ بوٹے لائو۔ دونواں نوں اِکو جئی خوراک تے توجہ دوئو پر اک نال گلاں باتاں کرو ہنسی مذاق کرو تے دُجے نال ناں کرو تے واضح فرق نظر آوے گا۔ کجھ دیہاڑیاں بعد اِک بوٹا مر جھانا شروع ہو جاوے گا تے دُجے تے جوبن آن لگ جاوے گا۔ ایہو انساناں دا حال اے جنہوں تسی نظرانداز کرنا شروع کرو ۔ او اندرو اندری مُک جاوے گا جد کہ توجہ حاصل کرن والا نکھردا جاوے گا۔ خیر میرا تے ایہو مشورہ اے کہا انساناں نالوں پودیاں نال یاری لالوئو۔ جہڑے تہاڈے نال مرن تک یاری نبھان گے۔ کوئی گلہ شکوہ نئیں کرن گے۔ تہانوں خوشیاں وَنڈن گے تے تہانوں اداس نئیں ہون دین گے۔ واہ ربا توں بندے دے من پرچارن نوں کیہ کیہ نعمتاں بنائیاں بلکہ ہر چرند پرند‘ بیل‘ بوٹے‘ رکھ‘ درخت صرف اک سرکش تے بے درد انسان لئی پیدا کر دتے نیں۔
آئو اج توں اک نواں جہان اپنے اپنے گھر چ آباد کرئیے۔ نویں یا اپنائیے بوٹیاں نوں اپنا بنائیے تے اپنیاں تنہائیاں تے دکھ درد ایناں نال وَنڈیے۔ ایہ کسے نوں دسدے نئیں۔ مذاق نئیں اڈاندے کسے دا دل نئیں دُکھاندے نیں بلکہ ساڈا جی پرچاندے نیں۔ ایناں دا مذہب صرف دنیا ای دنیا ایں۔ اے ساڈے کولوں کجھ نئیں لیندے بلکہ سانوں پیغام دیندے نیں کہ حیاتی لین دا نئیں بلکہ دین دا ناں ایں۔
بوٹے ساڈے بیلی یار
جہڑے ہر دم وَنڈدے پیار