دِل دادرد

حکیم راحت نسیم سوہدروی

حملہ قلب (ہارٹ اٹیک) دا مرض ودھدا ای جا رہیا اے۔ ایہدا شکار بڈھے ای نہیں بلکہ نوجوان وی ہو رہے نیں۔ جہنے خوف تے تشویش دی لہر پیدا کردتی اے کیوں جے ایہہ اچانک تے تیزی نال ہُندا اے تے حملہ قلب مگروں اینا ویلا نہیں ملدا کہ ہور کجھ دوائی یاتدبیر کیتی جا سکے۔ انج جے حملہ شدت نال ہویا تے فوری طبی امداد فراہم نہ ہو سکے تے حملہ قلب جان لیوا وی ہو سکدا اے۔ فیر ایسے معالج حضرات وی گھٹ نیں جہڑے فوری طور تے مرض دی تشخیص کر سکن۔ خصوصاً پہلا حملہ قلب اچانک ہُندا اے تے مریض تے اوہدے قریبی لوکاں نوں وی پریشان کر دیندا اے۔ حملہ شدت نال ہووے تے زندگی تے موت دا فاصلہ ختم ہُندا نظر آندا اے تے مریض دی حالت غیر ہو جاندی اے۔ عزیزاں دے ہتھ پیر پھل جاندے نیں۔ اوہناں نوں کجھ سمجھ وچ نہیں آندا کہ ایہہ کیہ ہویا اے تے کیہ کریے‘ کیوں جے ایہ اچانک ہُندا اے تے جہڑی تھاں تے جہڑے ویلے ہوندا اے اوتھے مرض دی تشخیص تے فوری طبی امداد ممکن نہیں ہُندی‘ فیر مریض تے اوہدے عزیزاں نوں ایہہ وی اندازہ نہیں ہُندا کہ ایہہ حملہ قلب اے۔ جے مریض نوں حملہ قلب توں افاقہ ہو جاوے تے مریض حملہ قلب توں جانبر ہو سکے تے فیر صحیح تشخیص تے احتیاطی تدبیراں دے ذریعے ایس مرض توں محفوظ رہیا جا سکدا اے۔
جس طرحاں آکھیا جاندا اے کہ علاج توں پرہیز بہتر اے۔ ایسی بے شمار مثالاں موجود نیں کہ جنہاں نوں حملہ قلب ہویا تے اوہ ایس مرض توں افاقہ پا کے مگروں مناسب احتیاطی تدبیراں اختیار کر کے معمول دے کم کردے رہے۔ کئی ورھے صحت مند رہے تے مفید تے قابل ذکر کم کردے رہے۔ ایسے مشہور عام بندیاں وچ چرچل دے علاوہ ساڈے ملک وچ کئی لوک نیں۔
جسم وچ دوران خون(بلڈ پریشر) دا نظام ای زندگی نوں قائم رکھدا اے۔ جے کسی کارن دوران خون (گردش خون) وچ دل دی کسی شریان یا شریاناں وچ کوئی رکاوٹ پیدا ہو جاوے تے دل دے اوس حصے نوں جتھے ایہہ شریان یا شریاناں خون سپلائی کردیاں نیں اوتھے خون دی سپلائی بند ہو کے اوہ حصہ مردہ ہو جاوے گا۔ اوہنوں دل دا دورہ یا ہارٹ اٹیک آکھدے آں تے جے دل دی شریاناں وچ خون گھٹ مقدار وچ جاوے تے دل دا دورہ ہُندا اے جنہوں انجائنا آکھدے آں۔ ہارٹ اٹیک وچ دل دی شریاناں وچ خون جم جان دا عمل یکدم وی ہو سکدا اے۔ عام طور تے ویکھیا گیا اے کہ دل دی تن وڈی شریاناں وچوں اک شریان یا اوہدی شاخ بند ہو جاندی اے تے دل دا اوہ حصہ جہڑا ایہدے توں خون حاصل کردا اے مردہ ہو جاندا اے۔ خون دے جمن دا عمل اک توں ودھ وڈی شریاناں وچ یا چھوٹی یا اک یا بوہتی شاخاں وچوں ہو سکدا اے۔ قلب دے حملے‘ یعنی ہارٹ اٹیک اک وڈی شریان یا شریاناں وچ خون جم جاوے تے ایس صورت وچ متاثرہ حصہ فوراً مردہ ہو جاندا اے تے ایہ صورت باعث خطرہ ہو سکدی اے لیکن اگر خون جمن دا عمل بتدریج ہووے تے فیر پہلے درد دل ہُندا اے۔
اسباب:
٭… عموماً درد شدید نوعیت دا ہُندا اے۔
٭… سینے وچ تنگی یا بوجھ محسوس ہُندا اے۔
٭… تکلیف پھیل کے بازو‘ گردن یا کمر تک آ جاندی اے۔
٭… درد چھاتی دے درمیان وچ یا بازو وچ کھبے پاسے جا سکدا اے۔
٭… بلڈ پریشر گھٹ ہو جاندا اے۔
٭… نبض تیز چلدی اے‘ رنگ زردی مائل ہو جاندی اے۔
٭… طبیعت وچ بے چینی ہوندی اے‘ جی متلاندا اے تے پسینہ آ جاندا اے۔
دردِ دِل(انجائنا) دے مواقع:
٭… سیڑھیاں چڑھدے ویلے۔
٭… بوجھ چکدیاں ہویاں۔
٭… شدید غصے یا دبائو وچ۔
٭… بوہتا کھانا کھا کے۔
٭… شدید جذباتی ماحول وچ۔
٭… جنسی عمل وچ۔
٭… شدید ٹھنڈے یا گرم ماحول وچ کم کرن توں۔
٭… شدید قسم دی ورزش توں۔
اسباب:
٭… خون وچ چربی دی ودھدی ہوئی مقدار۔
٭… وزن دی زیادتی یعنی موٹاپا۔
٭… خون دا ودھیا ہویا دبائو۔
٭… تمباکو نوشی۔
جے مندرجہ ذیل تن عوامل موجود ہون تے فیر ایسے حضرات نوں عام بندے دی نسبت دورۂ قلب دے امکانات ست گنا بوہتے ہوندے نیں۔ زنانیاں وچ مرداں دی نسبت گھٹ ہوندا اے۔ سیاہ فام لوکاں نوں بوہتا ہوندا اے۔ دنیا دے سب توں ترقی یافتہ ملک وچ امراض قلب نال اموات دی شرح بوہتی اے۔ جنہاں لوکاں نوں انجائنا دی شکایت اے اوہ چھیتی حملہ قلب دا شکار ہوندے نیں۔ بیشتر ملکاں وچ منجملہ اموات وچ 25فیصد دا کارن امراض نیں۔
جے حفاظتی تدبیراں کیتیاں جان تے حملہ قلب توں محفوظ رہن دی ضمانت تے نہیں دتی جا سکدی مگر خطرے توں محفوظ رہن د ے امکانات بوہتے ہوندے نیں۔
انجائنا دے ٹیسٹ:
انجائنا دی تشخیص لئی خون دے ٹیسٹ لیتے جاندے نیں۔ ای سی جی اے جہڑی قلب دے کم دی رفتار تے کارکردتی توں آگاہ کردی اے۔ ایہدے علاوہ انجیوگرافی اے جہڑی اک مشین ٹریڈمل (Teed Mill) اتے چلن پھرن تے نسن دی کیفیت پیدا کیتی جاندی اے۔ جہدے توں اندازہ ہو جاندا اے کہ بندا کس حد تک ورزش برداشت کر سکدا اے۔ ایسے طرحاں اک ہور عمل توں اندازہ کیتا جاندااے کہ شریان دے کہڑے حصے یا کہڑی تھاں اتے دوران خون دی رکاوٹ اے۔
علاج:
معالج حضرات عموماً نائیٹرو گلیسرین دی گولی دیندے نیں جہڑی زبان دے تھلے رکھی جاندی اے تے انجائنا دا درد ہووے تے آرام آ جاندا اے۔ ایہ وقتی تدبیر اے جہڑی کافی موثر اے۔
طب مشرقی وچ ذیل دی تدبیر کجھ عرصے تک مسلسل کرنا مفید ثابت ہویا اے۔
٭… پودینہ سبز چھ گرام، ادرک تازہ3گرام، پان دا پتہ ادھا۔
٭… ادھے گلاس پانی وچ جوش دے کے چھان کے نہار منہ پی لو۔
٭… برنجا سف چھ گرام لہسن مقشر دو عدد۔ادھے گلاس پانی وچ جوش دے کے چھان کے سہ پہر نوں پی لیا کرو۔ایہہ عمل دو تن مہینیاں تک کرن نال عموماً شریان یاشریاناں وچ دوران خون دی رکاوٹ ختم کر دیندا اے۔
احتیاطی تدبیراں
موٹاپے توں بچیا جاوے‘ وزن دی زیادتی‘ دل دے کم نوں ودھادیندی اے۔ بوہتا بوجھ کارکردگی نوں متاثر کردا اے۔ جے موٹاپے کارن جسمانی کارکردگی گھٹ ہو رہی ہووے‘ موٹاپے توں عموماً بلڈ پریشر ہائی رہن لگدا اے۔ ایس طرحاں ویکھیا گیا اے کہ موٹاپے وچ مبتلا لوکاں وچ امراض قلب وچ مبتلا ہون دی صلاحیت بوہتی ہوندی اے۔ کجھ لوک آکھدے نیں کہ وزن گھٹ کرنا ممکن نہیں اے ایہہ تاثر غلط اے۔ موٹاپے نوں غذا دی نوعیت تے مقدار وچ تبدیلی نال گھٹ کیتا جا سکدا اے۔
تمباکو نوشی چھڈ دیو
تحقیقات توں ایہہ گل سامنے آئی اے کہ تمباکو پین والے نہ پین والیاں دے مقابل تن گنا بوہتا حملہ قلب دا شکار ہوندے نیں۔ ایس لئی ایس لت نوں چھڈ دینا ای مناسب ہووے گا۔
باقاعدہ ورزش
جہڑے لوک محنت مشقت نہیں کردے تے آرام کردے نیں‘ سارا دن لیٹے رہندے نیں‘ خوب جی بھر کے مرغن شیواں کھاندے نیں‘ ایسے لوک وی حملہ قلب دا بوہتا شکار ہوندے نیں۔ ورزش نوں معمول بنائو مگر ورزش عمر تے جسمانی صحت دے مطابق ای مناسب ہووے گی۔
بلڈ پریشرتوں بچو
کولیسٹرول اک مومی مادہ اے جہڑا خون دی رگاں وچ جم کے اوہناں نوں تنگ توں تنگ تر کردا چلا جاندا اے۔ ایہ مومی مادہ طبعی طور اتے خون وچ ہوندا اے اوہ غذا جہدے وچ منجمد ہون والے روغنیا ت تے چربی دی کثرت ہوندی اے۔ خون وچ کولیسٹرول دی مقدار ودھا دیندی اے۔ جدوں ایہہ مقدار ودھ جاندی اے تے ایہہ خون دی اندرونی رگاں دی اندرونی سطح اتے جم کے اوہناں نوں تنگ کر دیندا اے۔ غذائی تبدیلیاں تے سادہ غذا دے استعمال نال کولیسٹرول دی مقدار نوں کنٹرول رکھیا جا سکدا اے۔ روغنی غذاواں توں احتیاط کیتی جاوے۔ نباتاتی تیل استعمال کیتے جان‘ نشاستہ دار شیواں تے چینی دی مقدار گھٹ کیتی جاوے۔ ورزش نوں معمول بنایا جاوے تے ہائی کولیسٹرول توں بچیا جا سکدا اے۔