معاشی تباہی دی بنیاد

تحریر حمیداللہ بھٹی

سینیٹ توں اسٹیٹ بینک دی خودمختاری دے قنون دی منظوری دے دوران حکومت تے اپوزیشن دا اک پیج اتے نظر آنا باعث حیرت نہیں کیوں جے دائو دی تاک وچ رہن والی ساڈی سیاسی جماعتاں سیاسی کہہ مکریناں دی لمی تریخ رکھدیاں نیں۔ ایہ جو آکھدیاں نیں عمل دے دوران الٹ فیصلہ کرن توں نہیں ہچککچاندیاں۔ ایسے بنا تے ساکھ توں محروم ہوندی جا رہیاں نیں۔ ایہ جماعتاں جرم دے باوجود ویسے کمال مہارت نال معصوم نظر آن دی کوشش کردیاں نیں مگر سچ بھلا کدوں لکیا رہندا اے۔ ایسے لئی جدوں لوکاں اتے حقیقت آشکار ہوندی اے تے ایہ سیاسی
جماعتاں پاکدامنی ثابت کرن دی کوشش کردیاں نیں لیکن انتخاباں دے نتائج گواہی دیندے نیں کہ عوام نے پاک دامنی دے دعوویاں اتے یقین نہیں کیتا۔ ووٹنگ مگروں جمعیت علمائے اسلام دے جنرل سیکرٹری مولانا عبدالغفور حیدری نے ایوان وچ اظہار خیال کردے ہوئے آکھیا کہ اج اپوزیشن نوں شکست ہوئی اے جہدے مگروں زبان لڑکھڑان دا پیراہن پہنان دی کوشش کیتی گئی مگر سچ ایہو اے کہ ملکی مفاد دا تحفظ کرن وچ نہ صرف اپوزیشن نوں شکست ہوئی اے بلکہ حکومت تے ملک نوں وی شکست ہوئی اے تے اج ملک معاشی طور تے صحیح معنیاں وچ غیراں دا محتاج ہو گیا اے۔ سیاسی قیادت تسلیم کرے یا انکاری ہووے اسٹیٹ بینک نوں خودمختاری دین نال نہ صرف پاکستان دا ڈالر نوں کنٹرول کرن دا اختیار ختم ہو گیا اے بلکہ ملک مالیاتی آزادی توں وی محروم ہو گیا اے۔ ہن کوئی وی مالیاتی ادارہ جدوں چاہوے قرض دے عوض ملک نوں اپنی معاشی تے خارجی سمت تبدیل کرن اتے مجبور کر سکدا اے۔
اسٹیٹ بینک دی خودمختاری دا قنون اجے منظوری دے مراحل وچ سی کہ مرکزی بینک نے کمرشل بینکاں اتے نویں انٹرنیشنل فنانشل رپورٹنگ سٹینڈرد (IFRS.9) دا نفاذ کردتا جہدے توں اک پاسے وفاقی حکومت اسٹیٹ بینک توں مرضی دے مطابق ہن نواں قرض نہیں لے سکدی بلکہ نال ای ملک دے دوجے کمرشل بینکاں نوں وی سرکاری قرضیاں دے ضمن وچ ممکنہ ڈیفالٹ توں بچن وچ مدد دین توں منع کرن دی ہدایت کر دتی گئی اے۔ ایس ہدایت نال کئی عشریاں توں قائم ایہ تصور ختم ہو گیا اے کہ وفاقی حکومت اندرونی قرضیاں وچ کدی ڈیفالٹ نہیں کر سکدی۔ نویں ہدایت نال قرضیاں وچ متوقع خسارے اتے وفاقی حکومت ولوں دتی جان والی ضمانتاں یا خود ایہدے ولوں لئے گئے قرضیاں اتے استثناں ختم کر دتا گیا اے۔ نویں صورتحال توں جے ملک لئی ڈیفالٹ دا خطرہ پیدا ہوندا اے تے کوئی بینک مدد نوں نہیں آوے گا بلکہ مجبوراً کسے عالمی مالیاتی ادارے نال ای رجوع کرنا پووے گا۔ نویں قنون دی منظوری نال ہن کسے ویلے وی ملک نوں سرکاری ملازماں دی تنخواہاں دی ادائیگی وچ وی مشکل پیش آ سکدی اے۔ خطرات نوں مدنظر رکھدے ہوئے ذرا دل اتے ہتھ رکھ کے سوچو کہ قرضیاں وچ ڈُبے ملک دی قیادت نے نویں قنوناں راہیں مالیاتی خودکشی نہیں کر لئی؟ جے جواب ہاں وچ اے تے مالیاتی خودکشی دے جرم دا ذمہ دار کون اے۔ ہر سیاسی جماعت ایس جرم وچ برابر دی شریک کار نہیں رہی؟ تے کوئی وی ایس جرم توں انکاری اے؟ ملک دی ہر جماعت نے پوری کوشش کیتی اے کہ ملک مالیاتی خودکشی دے گڑھے وچ ڈِگن توں بچ نہ سکے۔
حکمراناں نے اک ارب ڈالر دی قسط لیندے ہوئے آئی ایم ا یف نال وعدہ کر رکھیا سی کہ اوہ آئی ایم ا یف دی ہدایات دے مطابق قنون بناوے گی ایس لئی موجودہ قنون دی منظوری وچ اوہدا مرکزی کردار اے مگر پیپلز پارٹی ‘مسلم لیگ ن‘ عوامی نیشنل پارٹی سنے پارلیمان وچ موجود ساری جماعتاں نوں کیہ ہویا جہڑیاں ملکی مسائل دے تدارک دے نقطے اتے تے کدی اکٹھی نہیں ہوندیاں لیکن آئی ایم ایف دے احکامات دی بجا آوری اتے کیونکر سارے متفق ہو گئے۔ بظاہر انج محسوس ہوندا اے جیویں وطن عزیز دی سیاسی قیادت اغیار دے احکامات تسلیم کرن نوں ای سیاست سمجھدی اے۔ ایسے لئی اک دوجے دی بدترین ناقد جماعتاں وی ملک توں معاشی آزادی ختم کران دے عمل وچ شریک کار رہیاں وگرنہ سینیٹ وچ اقلیت وچ ہون دی بنا اتے کلی حکومت تے ایہ بل پاس ای نہیں کر سکدی سی تے بل دی منظوری اپوزیشن نوں نال ملائے ای ممکن سی۔ ساتھ دین دی ایہ چال ارکان دی اجلاس وچ عدم شرکت دی صورت وچ تلاش کیتی گئی دنیا دے کمزور ملک وی اپنی معاشی شہ رگ نوں ہر صورت آزاد رکھن دی کوشش کردے نیں لیکن ساڈی سیاسی قیادت نے ملکی مفاد دے تحفظ دی ادائیگی دے فرائض ادا کرن دے بجائے اغیار دے مفاد دی نگہبانی کیتی۔
ایہ جہڑے رضاباقر گورنر سٹیٹ بینک نیں عیاں حقیقت ایہہ ہے کہ اوہ آئی ایم ایف جیسے ادارے دا حصہ نیں جنہاں نے اپنے ادارے دے کہن تے مصر دی معیشت تباہ کیتی ایسے ہنر دی بنا تے اوہناں نوں عالمی مالیاتی ادارے نے پاکستان دے مرکزی بینک دی گورنری لئی نامزد کیتا۔ ہن مصر وانگوں موصوف پاکستان نوں وی عالمی مالیاتی اداریاں دا غلام بنانا چاہندے نیں ملک نوں حالیہ بل دی صورت وچ تازیانہ ایسے سلسلے دی کڑی اے جہدے مگروں ملک معاشی طور تے غلام بن کے رہ جاوے گا عین ممکن اے جے کدی قرضیاں توں ڈیفالٹ دی صورت پیش آوے تے پاکستان توں ایٹمی پروگرام توں دستکش ہو ن دا مطالبہ منوا لیا جاوے۔
سینیٹ وچ اپوزیشن دے کردار اتے اٹھن والے سوال بے وزن نہیں کیوں جے اوہ اکثر ثابت کرن دی کوشش کردی رہی اے کہ حکومت نے ملک نوں عالمی مالیاتی اداریاں دے کول گروی رکھ دتا اے لیکن جدوں اوہنوں کردار دا موقع ملدا اے تے اوہ وی ماہرانہ چالاں نال حکومت نوں بل پاس کران لئی اپنا موہنڈھا پیش کردیندی اے ہن اوہ کیویں طرح طرح دے بیانیے توں ثابت کر سکے گی کہ حکمران ملک دے بجائے مغربی مالیاتی اداریاں نال مخلص نیں نیز اوہ کیویں زبانی گرج برس کے آکھ سکے گی کہ اوہ حکومتی اداریاں نوں نکام بنانا چاہندی اے کیوں جے جدوں موقع ملیا تے اوہنے ایسا کوئی کم نہیں کیتا۔
شاہ محمود قریشی جیسے لوک سینیٹ وچ قائد حزب اختلاف یوسف رضا گیلانی دی حمایت اتے تحسین کردے نیں۔ ایسے ای الزاماں اتے اوہناں نے بطور قائد حزب اختلاف مستعفی ہون دا اعلان کیتا تے اپنا دامن پاک ثابت کرن دی کوشش کیتی۔ بلاول بھٹو نے استعفیٰ قبول کرن توں تے انکار کر دتا اے لیکن ایہ سوال نہیں پچھ سکے کہ اینے اہم ا جلاس توں یوسف رضا گیلانی سنے اپوزیشن دے اٹھ ارکان کیوں غیر حاضر ہو گئے؟ جدوں حکومتی رکن سخت علالت دے باوجود آکسیجن سلنڈر دے نال وی ایوان وچ حاضر ہو گئی۔ ایہدے وچ کیہ مصلحت سی؟ جدوں ایہ ساریاں اتے عیاں سی کہ پی ٹی آئی دی حکومت دے معاشی ارسطو بری طرحاں نکام ہو چکے نیں تے نویں قرضیاں دے عوض ملکی سلامتی دے منافی شرطاں تسلیم کرن اتے آمادہ تیار نیں تے اپوزیشن رکاوٹ کیوں نہ بنی؟ اٹھارویں ترمیم توں قومی وحدت اتے کاری ضرب لائی گئی۔ ہن مالیاتی شعبہ غیراں دے سپرد کرن دے حوالے نال ملک دی سیاسی قیادت اک نظر آئی۔ ایہ ایسا کاری وار اے جہدے توں ملک معاشی استحکام دی منزل توں ہمیشہ لئی ہٹ جاوے گا۔ افسوس ایہدے لئی کسے اک نوں ذمہ واری وی نہیں ٹھہرا سکدے کیوں جے پارلیمان وچ موجود ہر جماعت ایس جرم وچ برابر دی شریک اے۔ا یہ تباہی دی ایسی بنیا داے جہدے مگروں معاشی استحکام دا سفنا نہیں ویکھیا جا سکدا۔