سی پیک:خدشات تے مستقبل

رابعہ رحمن

وزیراعظم عمران خان چین دے چار دناں دے دورے توں واپس آ گئے ۔ اوہناں دا چین دا ایہ دورہ بہت سارے حوالیاں نال اہمیت دا حامل سی۔ اوہ ایس توں پہلے اکتوبر 2019 وچ چین دے دورے اتے گئے سن۔ ایس طرحاں اوہ تقریباً ڈھائی سال مگروں چین دے دورے تے گئے نیں۔ پاکستان تے چین دی لازوال تے لمی دوستی نوں مدنظر رکھدے ہوئے اینا لما وقفہ اک غیر معمولی گل اے۔ ظاہری طور تے تے کورونا وبا نوں وجہ دسیا گیا اے جہدے پاروں چین دا دورہ اینے عرصے دے دوران نہیں ہو سکیا۔ موجودہ حکومت سی پیک دے تحت سارے منصوبیاں تے معاہدیاں دی تکمیل لئی پرعزم اے۔ سی پیک پاکستان دی معاشی ترقی نوں فروغ دین لئی اک اہم سنگ میل دی حیثیت رکھدا اے۔ لیکن کورونا پاروں سی پیک جئے انتہائی اہمیت دے حامل منصوبے اتے کم وی سست روی دا شکار اے۔ ایس صورتحال دای اک ہور وجہ کجھ غیر ذمہ دارانہ بیان وی نیں جنہاں نوں چینی حکام چنگی نظر نال نہیں ویکھدے۔ کسے وی ملکاں دے باہمی تعلقات وچ ایہ بہت حساس معاملات ہوندے نیں جنہاں دا بہرحال بہت خیال رکھنا چاہیدا اے۔ سی پیک بنیادی طور تے دونویں ملکاں دے درمیان طے شدہ معاہدیاں دے تحت چلن والا اک پروگرام اے جنہاں دا تسلسل بہت ضروری اے۔ چاہوے حکومت کوئی وی ہووے لہٰذا اوہدی Ownership لینا وسیع تر ملکی مفاد وچ ہر حکومت دا بنیادی فرض اے۔ وزیراعظم دا حالیہ دورہ بظاہر سرمائی اولمپکس دی افتتاحی تقریب وچ رلت دے حوالے نال سی جتھے دنیا دے تقریباً 29ملکاں دے سربراہان حکومت وی شریک سن لہٰذا ایہ اک ایسا موقع سی جتھے مختلف ملکاں نال براہ راست رابطہ وی ممکن سی۔ اپنے چینی ہم منصب تے چینی صدر دے نال ملاقات وچ سی پیک سنے مختلف امور زیر بحث آئے جنہاں دا براہ راست تعلق پاک چینی باہمی تعلقات تے تعاون نال اے۔ چینی صدر دے نال ہون والی ملاقات مگروں جاری ہون والے سرکاری اعلامیے وچ وی ایس گل دا ذکر کیتا گیا اے دونویں سربراہواں دے درمیان ہون والی ملاقات وچ سی پیک اتے جاری پیش رفت تے حائل رکاوٹاں دا تفصیل نال جائزہ لیتا گیا تے ایس گل دا وی اعادہ کیتا گیا کہ سی پیک نوں چھیتی توں چھیتی مطلوبہ رفتار تے واپس لیایا جاوے۔ پاک چین تعلقات ساڈی خارجہ پالیسی دا اہم ترین جزو نیں تے ایہ ویلے دے سارے امتحاناں اتے پورا اترے نیں۔ پاکستان دی دفاعی‘ مواصلاتی تے اقتصادی ترقی وچ چین دا کردار بہت اہم اے۔ سی پیک نوں حرف عام وچ اک گیم چینجر وی آکھیا جاندا اے۔ پاک چین اقتصادی تعاون دا اک اہم ترین جزو اے جہدی ویلے تے تکمیل دونویں ملکاں بالخصوص پاکستان لئی بہت ضروری اے۔ پاکستان مخالف قوتاں جنہاں وچ ہندوستان پیش پیش اے ہر ویلے ایس منصوبے دے خلاف پراپیگنڈاکرن تے ایہنوں سبوتاژ کرن دے در تے رہندیاں نیں۔ ایس لئی ساڈی کوشش رہنی چاہیدی اے کہ نہ صرف ایہناں خطریاں توں باخبر رہیے تے کسے وی قسم دے غیر ذمہ دارانہ طرزعمل توں گریز کریے۔ ایہ گل وی اک حقیقت اے کہ پچھلی حکومت دے دور وچ سی پیک اتے اہم پیش رفت ہوندی سی جہدے نتیجے وچ توانائی تے مواصلات دے شعبیاں وچ کجھ اہم منصوبے مکمل ہوئے تے کجھ اتے کم شروع ہویا جہڑے ہن وی جاری نیں۔ ساڈی آپس دی منفی سیاسی چپقلش نے سی پیک جئے انتہائی اہم منصوبے نوں وی متاثر کیتا اے۔ گوادر دی بندرگاہ جہڑی کہ ایس منصوبے دا اہم ترین جزو اے ایہدے تے وی کم سست روی دا شکار ہویا۔ حال ای وچ بلوچستان وچ بدامنی تے ات گردی دے واقعیاں وچ تیزی ویکھن وچ آئی اے جہدا ظاہر اے سی پیک اتے منفی اثر پووے گا کیوں جے سرماریہ کاری دا تعلق براہ راست پرامن تے سازگار ماحول نال ہوندا اے۔ ایہناں واقعیاں وچ وی بلاشبہ ہندوستان دا براہ راست ہتھ اے تاں جے سی پیک نوں روکیا جا سکے۔ افغانستان وچ طالبان دے دوبارہ برسراقتدار آن مگروں امید کرنی چاہیدی اے کہ اوتھے اندرونی حالات وی کجھ بہتر ہون گے تے سی پیک دے دورس مثبت اثرات افغانستان تے وسطی ایشیا تک وی پہنچ جان گے۔ سی پیک منصوبیاں اتے کم کرن والے چینی باشندیاں دی سکیورٹی وی اک اہم معاملہ اے جہدے اتے خاص توجہ دین دی لوڑ اے کیوں جے دشمناں دی ہر ویلے کوشش رہندی اے کہ چینی باشندیاں نوں نشانہ بنایا جاوے تاں جے اوہ ایتھے کم نہ کرن۔ پچھلے سال داسو ہائیڈروپاور پراجیکٹ اتے کم کرن والے چینی باشندیاں نوں نشانہ بنانا ایسے سلسلے دی کڑی سی۔ سی پیک دی پاکستان لئی اہمیت کسے کولوں لکی نہیں ایس لئی ساڈی پہلی ذمہ داری اے کہ اسیں چین دے تحفظات نوں فوری طور تے دور کریے تے ایس گل نوں یقینی بنائیے کہ ایس منصوبے اتے کم بغیر کسے تعطل دے جاری رہوے تاں جے سارے منصوبے ویلے تے پورے ہون۔
ایہ اک قومی اہمیت دا اہم ترین معاملہ اے جنہوں کسے صورت وی آپس دی منفی سیاست دی بھینٹ نہیں چڑھایا جا سکدا۔ پہلے ای بہت ویلا ضائع ہو چکیا اے لہٰذا مسلسل باہمی رابطے تے قریبی تعاون نال ایس گل نوں یقینی بنایا جا سکدا اے کہ سی پیک اپنے مطلوبہ اہداف بغیر کسے رکاوٹ تے تعطل دے حاصل کرے۔ پاکستان دے وزیراعظم عمران خان نے اقتصادی راہداری بارے ایہ یقین دہانی وی کروائی اے کہ پاکستان چین دا ساتھ ہر صورت وچ دیوے گا۔