چلو خام خیالی ای سہی پر ہے سہی
خالد مسعود خان
میرے کجھ مستقل پڑھن والے میرے امریکہ وچ بہہ کے کالم لکھدے ہوئے وکھووکھ معاملیاں تے پاکستان تے امریکہ وچ تقابل کرن تے مینوں ایس حرکت توں باز رہن دی نصیحت کردے رہندے نیں۔ ایہ وی اوہناں دی محبت اے کہ اوہ مینوں ایس کارِ لاحاصل توں ایس لئی روکدے نیں کہ بقول اوہناں دے ایہ تقابلی موازنہ کوئی عملی تبدیلی تے لیا نہیں سکدا‘ ہاں! ایہ صرف فرسٹریشن پیدا کردا اے ایس لئی اوہ مینوں ایس ایویں دی بے تکی پریشانی توں بچان لئی ایس تقابل توں روکدے نیں۔ پر میرا ذاتی خیال اے کہ گھٹو گھٹ سانوں ایہ احساس تے بہرحال زندہ رکھنا چاہیدا اے کہ دنیا کتھے اپڑ چکی اے تے اسیں کتھے کھلوتے آں تے اجے سانوں ایہدا احساس وی نہیں کہ اسیں لمحہ بہ لمحہ کس طرح ہور پچھے جا رہے آں۔ دنیا جس رفتار نال اگے جا رہی اے سانوں ایس درمیانی فرق نوں گھٹ کرنا تے رہیا اک پاسے ایس فرق نوں برقرار وی نہیں رکھ پا رہے۔ درمیانی فرق نوں برابر رکھن لئی گھٹو گھٹ ایس رفتار نال ترقی کرنا لازمی اے جس رفتار نال ترقی یافتہ ملک ہور اگے جا رہے نیں۔ مثلاً جے اک گڈی ساڈے توں دو سو میٹر اگے جا رہی اے تے ایہدی رفتار سو کلومیٹر فی گھنٹہ اے تے ایہ درمیانی دو سو میٹر دا فاصلہ برقرار رکھن لئی لازم اے کہ ساڈی رفتار وی سوکلومیٹر فی گھنٹہ ہووے۔ جے ساڈی رفتار سو کلومیٹر فی گھنٹہ توں گھٹ گئی تے درمیانی فاصلہ گھٹ ہون یاں برقرار رہن دی تھاں ودھدا جاوے گا۔
امریکہ وچ رہندے اک قاری نے میرے اگے سوال کیتا اے کہ سانوں امریکہ دی موجودہ صورتحال تک اپڑن وچ کناں عرصہ لگے گا؟ ایسے قاری نے اپنی میل وچ اپنے اک بزرگ نوں دسیا کہ پاکستان ایس ویلے امریکہ توں سو ورھے پچھے اے۔ میرا ایس حوالے نال ذاتی خیال ایہہ وے کہ جس رفتار نال دنیا دے ترقی یافتہ ملک بشمول امریکہ اگے جا رہے نیں جے ساڈے تے اوہناں دے وچکار علم‘ تحقیق تے ترقی دا فرق پورا کرن لئی اج سو ورھے دا عرصہ چاہیدا اے تے آن والے دیہاڑیاں وچ جے ساڈا عملی رویہ ایہو رہیا تے ایہ فرق گھٹ ہون دی تھاں ہور ودھ جاوے گا۔ میں اپنے کالماں وچ ایہ تقابل ایس امید تے کرنا واں کہ شاید سانوں اپنے نقصان دا احساس ہو جاوے۔ شاید ساڈے اندر ایہ احساس جاگ اٹھے کہ اسیں کس طرح ذلت و رسوائی دے گڑھے دے انھیرے وچ ڈگدے جا رہے آں۔ امریکہ‘ یورپ حالاں کہ چین وغیرہ نوں اک پاسے رکھو تن چار عشرے پہلاں جدوں متحدہ عرب امارات جاندے سی تے اوتھوں دی صورتحال کافی ماڑی سی تے فیر اوہ ساڈیاں اکھاں دے سامنے کتھوں دے کتھے اپڑ گئے تے اسیں وی کتھوں دے کتھے اپڑ گئے۔
دبئی وچ پاکستانی کرنسی چلدی سی۔ ہوٹلاں دے کمریاں وچ ہدایات عربی‘ اردو تے انگریزی زبان وچ لکھی ہوندی سی۔ چالھی ورھے پرانی گل تے چھڈو صرف پنج ورھے پہلاں یعنی 2017ء وچ اماراتی درہم اٹھائی پاکستانی روپیاں دے برابر سی تے اج 2022ء وچ اماراتی درہم 48 روپیے دا ہو چکیا اے۔ اسی دی دہائی تک دبئی دی ایہ صورتحال سی کہ دور دور تک ریت اڈدی سی۔ اوتھوں دے اداریاں نوں چلان لئی پاکستان توں افرادی قوت جاندی سی۔ امارات ایئرلائن چلان لئی پائلٹ‘ تکنیکی عملہ تے دوجے ماہرین پی آئی اے توں ادھار تے منگوائے جاندے سن۔ اتصالات نوں چلان لئی انجینئرز ساڈے ایتھوں جاندے سی۔ اودوں ایدھروں انجینئرز ایس رفتار نال عرب ملک جا رہے سن کہ پاکستان وچ سرکاری نوکریاں لئی انجینئر ای نہیں سن ملدے۔ اودوں واپڈا وغیرہ نے انجینئراں نوں ستاراں گریڈ دی سرکاری نوکری لئی ترغیب دین دی غرض نال ستاراں گریڈ دی تنخواہ تے دوجی مراعات توں علاوہ دس ہزار روپیے اضافی الائونس دین دی پالیسی بنائی تاں تاں جے اپنی لوڑ موجب نویں انجینئرز بھرتی کیتے جان سکن۔ ہن ایہ عالم اے کہ ملک وچ بیروزگار انجینئراں دی صحیح گنتی تے پتہ نہیں پر ایہ گنتی ہزاراں توں وی اگے جا چکی اے تے حالات دن بدن ماڑے ہو رہے نیں۔ اج ساڈے ایہناں انجینئراں‘ بینکاراں‘ ماہرین تعمیرات‘ جہازرانی‘ صنعت و حرفت تے مالیاتی اداریاں دے ماہرین دی محنت پاروں خلیجی ملک کتھے اپڑ گئے نیں تے ایسے قابلیت دے حامل ایہناں شعبیاں نال تعلق رکھن والے اوہ ماہرین جہڑے پاکستان وچ سن دی زیرنگرانی اداریاں دا کیہ حال ہو گیا اے۔ فرق صرف طرز حکمرانی تے حکمراناں دی ترجیحات تے خلوص نیت دا سی۔
امریکہ وچ ساڈے پاکستانی ہر شعبہ زندگی وچ دنیا دیاں دوجیاں ترقی یافتہ قوماں نال تعلق رکھن والی افرادی قوت دے برابر ای نہیں سگوں اوہناں توں چنگی کارکردگی دا مظاہرہ کر رہے نیں۔ طب‘ انجینئرنگ‘ آئی ٹی‘ زراعت‘ مالیاتی اداریاں تے تعلیم و تحقیق دے شعبیاں وچ ساڈے پاکستانی تارکین وطن اپنی مہارت پاروں ناں تے مقام پیدا کر سکدے نیں تے آخر کیہ وجہ اے کہ اوہ پاکستان وچ ایہ کجھ نہیں کر رہے؟ وجہ صرف ایہہ وے کہ اسیں سڑے بُسے نظام نوں چھیڑے بناں صرف چہرے بدل کے ٹھیک کرنا چاہنے آں۔ ہر آن والے دے مفادات ایس بدبودار نظام نال جڑے ہوئے نیں ایس لئی اوہ ایس سارے سسٹم نوں بدلن دی تھاں ایہنوں اپنے ذاتی مفاد لئی استعمال کردا اے تے ٹر جاندا اے۔ سوال ایہہ وے کہ آخر درد دل رکھن والے کیہ کرن؟ کتھے جان؟ کیہ ہن ایہدے تے کڑھنا‘ لکھنا تے درستی دی خواہش پیدا کرنا بند کر دیئے؟۔
میں پچھلے چالھی ورھیاں توں خلیجی ملکاں وچ تے پنجی ورھیاں توں یورپ وغیرہ جا رہیا واں۔ اوتھے ہر واری جان دے بعد احساس ہویا کہ دنیا ترقی کر رہی اے تے واپسی تے پاکستان آ کے پتہ لگا کہ اسیں وی ترقی کر رہے آں پر ایہ ترقی معکوس اے۔ میں اودھر پیریزبرگ وچ اپنے ست سالہ تے پنج سالہ نواسے دے نال بہہ کے ٹی وی ویکھنا واں تے اوہ یوٹیوب تے مارک روبر دی ویڈیوز لا کے لطف لیندے نیں۔ ناسا دا سابقہ انجینئر ہزاراں ڈالر لا کے وکھووکھ سائنسی تجربیاں تے مبنی ویڈیوز بناندا اے اوہدے چینل نوں سبسکرائب کرن والیاں دی گنتی 21 ملین توں ودھ اے جد کہ اوہدی ویڈیوز نوں ہن تک اڑھائی ارب توں ودھ واری ویکھیا جا چکیا اے۔ بچے ایہناں ویڈیوز نوں اینے شوق تے انہماک نال ویکھدے سن کہ اوہناںنوں آواز دیو تے اوہناں نوں سنائی نہیں سی دیندی۔ ایدھر ایہ عالم اے کہ ساری قوم نوں فضول‘ اخلاق باختہ‘ رشتیاں دے تقدس توں عاری تے تہذیب توں گرے ہوئے ٹک ٹاک کلپس ویکھن توں ویہل نہیں‘ ایتھے کسے نے مارک روبر دا ناں وی نہیں سی سنیا تے انج انج دی ٹک ٹاکرز دے فالوور دی گنتی لکھاں وچ اے جہناں دے بارے معمولی جہی تحقیق کرو تے سوائے تعفن دے ہور کجھ نہیں ملدا۔ اجہے وچ بہتری دی امید کرنا خام خیالی ای لگدی اے پر کیہ ہن ایس خیال توں وی دستبردار ہو جائیے؟۔٭
