پاکستان رائٹرز گلڈ بلوچستان ولوں بلوچستان وچ ماں بولی دیہاڑ دے موقعے اتے پنجابی مشاعرہ
بلوچستان چہ پنجابی تاریخ دی پہلی اٹ رکھن تے ڈاکٹر عبدالرشید آزاد تے اوہناں دے بیلیاں نوں ودھایاں ہون:رلتیاں دی گل بات
آفاق بٹ
2022ء دے ماں بولی عالمی دن دے موقع تے بلوچستان چہ پہلی واری تاریخی کم ہویا اے کہ ایس سرزمین تے پنجابی زبان دا مشاعرہ منعقد ہویا تے ایدھے لئی اسی پاکستان رائٹرز گلڈ بلوچستان دے مرکزی قائم مقام جنرل سیکرٹری پروفیسر خدائیداد گل تے صوبائی جنرل سیکرٹری عبدالحلیم مینگل دے اُبھاری آں کہ اُونہاں نیں بلوچستان چہ پنجابی ادب دِی پہلی اِٹّ رکھن چہ ساڈے نال بڑا تعاون تے محبت دا ثبوت دتااے ۔ایس مشاعرے چہ بلوچستان دے مہان شاعراں نیں شرکت کیتی جینہاں چوں کھوج کار، ادیب تے شاعر ڈاکٹر محمد اکرم خاورؔ، شفقت عاصمیؔ، محمد انور بھٹی ، محترمہ صدف غوری تے ڈاکٹر عبدالرشید آزادؔ شامل سن ،ایس مشاعرے دِی نظامت دے فرائض ڈاکٹر عبدالرشید آزادؔ ہوراں سرانجام دیتے تے صدارت بلوچستان چہ براہوئی زبان دے بڑے منے پرمنے شاعر ،ادیب، مصنف، دانشور، براہوئی ادبی سوسائٹی دے بانی جناب پروفیسر خدائیدا د گلؔ نے کیتی تے مہمان خاص پاکستان رائٹرز گلڈ دے نمائندے جناب غلام علی سن ۔ پاکستان رائٹرز گلڈ دے صوبائی جنرل سیکرٹری جناب عبدالحلیم مینگل کوئٹہ تو بار ہون دی وجہ نال شامل نہ ہوسکے پر اونہاں دے فرزند نیں ایس پروگرام چہ شامل ہو کے کمی پوری کرن دی کوشش کیتی تے میزبانی دے فرائض سرانجام دِتے۔ سب تو ں پہلاں بلوچستان دِی معروف شاعرہ محترمہ صدف غوری نیں جیڑی تیرہ کتاباں دِی شاعرہ نیں اونہاں نیں ایس تاریخی موقعے تک اپنا کلام سنان دی سعادت پائی۔اُونہاں دے کلام دا نمونہ ۔
نعت رسول مقبول ﷺ
میرا دُکھڑا سن پاک نبی ؐ
مینوں اپنا چُن پاک نبی ؐ
تیرے ناں تے لوں لوں شا د ہویا
گل میری ایہہ سن لو پاک نبیؐ
میرے ٹٹے دل دِی خواہش اے
مینوں اپنا گِن لو پاک نبی ؐ
ساڈی بشری کمزوری دے عوض
پلے اپنے بن لو پاک نبی ؐ
تیرے اک اک قول تے صدقے صدفؔ
فریاد تے سن لو پاک نبی ؐ
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل صدف ؔغوری
نہ کوئی ساڈا ساتھی ایتھے
نہ کوئی دن تے راتی ایتھے
چار چوفیرے گھپ اندھیرے
نہ بلدے دیا تے باتی ایتھے
پھل وی کھڑدے ویلے سوچن
نئیں نگری برساتے ایتھے
زخماں توں وی پوچھ لے سجناں
لگدی حکومت ذاتی ایتھے
واہ واہ کردیاں وار نئیں آندا
لہجے سارے روایتی ایتھے
چار دناں دی زندگی واقعی
چاہت چار نکاتی ایتھے
عجیب جیا اک سپنا ویکھیا
نہ میلی نہ براتی ایتھے
عمر قیدی زنجیراں پیری
کون آوے ملاقاتی ایتھے
ویکھ صدفؔ گگن تے جا کے
تارے پٹ دے چھاتی ایتھے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ماں صدف غوری
رب سوہنے دی سوچ تے قرباں
پیراں ہیٹھ میں جتیاں پاواں
لوریاں سن سن لنگیا بچپن
سکھ سکھ میں وی غزلاں گاواں
نظر نہ لگے پیار ایدھے نوں
خود توں وی میں اینوں لکاواں
اینا دی دُنیا پھل تے کلیاں
انمول بڑا ہے تحفہ ماواں
صدفؔ کہانی کنج مکاواں
دوست وی سچی پیار حقیقی
مشکلاں وچ سانبھن ماواں
ماواں ٹھنڈیاں ٹھنڈیاں چھاواں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
اَج دے بندے صدف ؔ غوری
ذہن دے اندر رہ کے اج کل
سپاں وانگر بندے
ڈھنگن میریاں سدھیراں
تینوں کیہڑیاں خبراں
ذہن دے اندر رہ کے ایناں
کر دیتاں نیں کھوڑاں
مینوں اج وی لوڑاں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ایس توں بعد جناب ڈاکٹر محمد اکرم خاورؔ نیں اپنا کلام سنایا۔
غزل ڈاکٹر محمد اکرم خاورؔ
اُچی لمبی سوہنی سی او
پنڈ وچ نویں پروہنی سی او
کولوں لنگ دی کھے جاندی سی
ہس کے سوری کہہ جاندی سی
لمے لمے وال سی اُوہدے
لال گلابی گال سی اُوہدے
پڑھیا لکھیا لگدا ایں توں
پینٹ شرٹ چ پھب دا ایں توں
میں وی رج کے سوہنی آں پر
مینوں سوہنا لگدا توں
آ جا رل کے گلاں کری اے
نویں عشق دیاں چھلایاں کری اے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل ڈاکٹر محمد اکرم خاورؔ
ککھاں وچ جے رول وی دتا
منہ توں کجھ ناں بولیں توں
چپ چپ رہ کے سار ناں دیویں
پورا عشق توں تولیں توں
تل جائوے تے تکڑی ست دئیں
اُچا ناں فیر بولیں توں
اُچا بول کے کجھ نئیں لب ناں
جیب ناں اپنی کھولیں توں
اُوڑک سب نے مک جانا ایں
کوڑا بول ناں بولیں توں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل ڈاکٹر محمد اکرم خاورؔ
میں تے آپ سی کچی مٹی او سی بڑا سیانا
بانہہ پھڑ کے او لنگ جاندا سی دریا وچ نمانا
پار لنگھا جاندا سی مینوں ہر مشکل توں کلاں کڈ کے
پینڈا مُکن تو ں پہلاں اے ٹٹ جاندا سی تانا
تانے بانے میرے دل وچ رہندے چار چفیرے
جال او سٹ دینداں سی خالی فیر پاندا سی دانا
دانہ دنکا چگ دے چگ دے پنچھی پھس جاندے سی
چڑیاں مار گلیلے دی سن اوناں نوں کی تڑپھانا
رُل دے کھلدے پل جاندے نیبِن مانواں دے بچے
لگ جاندی اے جدوں کسے نال اونوں توڑ نبھانا
میرے نال او ٹر پیندا سی ہر لمے پینڈے تے
پینڈا تے فیر مک جاندا سی او ناں مکے نماناں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
فیر جناب شفقت عاصمی ؔ ہراں نے کلام سنایا ،تے اینہاں نیں اک سما بندھ دیتا ایہو جئی شاعری بلوچستان چہ رہ کے بڑی کٹ پڑھن نوں ملی ہووئے گی۔اینہاں دے کلام دا نمونہ حاضر خدمت جے۔
’’چ‘‘ دِی رمز ( شفقت ؔعاصمی)
چیتر چُنی چائیں چائیں
چھنڈے چڑ چوبارے
چُمے ،چتھے ،چِٹا چانن
چھن، چھن،چھنکن چوڑیاں
چھن چنگیر ،چھلا ،چھاپاں ،چرخہ
چووا چوا چووے
چت چنا چترالی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ساڈے ویہڑے ہووے چیتر
اپنا مکھ وکھا دے یارا
دل دھرتی وچ ماں بولی دا
اکھر اِک اُگا دے یارا
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ویخ کے کچے کو ٹھے اپنے
روح اپنی نوں پنچ کراں
کاہنوں جگ دیاں لعنتاں کھٹاں
ماں بولی کیوں رنج کراں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
طبیب ملدے نیں دوا نیں ملدی
دوا جے ملے شفا نیں ملدی
میں ساری دُنیا پھریا ہاں شفقتؔ
حسین ملدے نیں وفا نیں ملدی
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل شفقت ؔ عاصمی کوئٹہ
کجھ نئیں لبھیا رُولا پا کے
میں اِی میں آں بھیس وٹا کے
کَلے رہ گئے پینگ چڑھا کے
مر چلے آں یاری لا کے
اپنے آپ نوں نیواں ناں کر
دُوجے دا تُوں قد گھٹا کے
آیا سی اِک جوگی ایسا
پتھر کر گیا اَکھ ملا کے
کوہجا واں میں کوہجا ربا
فیر بنا تو مینوں ڈھا کے
مسجد، مندر دا چھڈ رولا
کجھ نئیں لبھا سانجھ گنوا کے
قیدی کر لئیے سُفنے اپنے
اَکھ نوں تانگھ دے سنگل پا کے
لیر و لیر اے حبثہ میرا
اپنے آپ دِی گلھ سنا کے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل شفقت عاصمی کوئٹہ
مرے کُولوں پینڈا اے گھا نیئوں ہونا
ترے نال بیبا نبھا نئیوں ہونا
میں پورس، بھگت سنگھ ، دُلا ، کھرل ہاں
کدی کنڈ پاسا وِکھا نئیوں ہونا
مری دھون لادے مرے دھڑ توں بھاویں
اے پگ میرا گہنا اے لا نئیوں ہونا
توں رکھ اپنی جنت تے دوذخ اے ملاں
مرے کُولوں قرضا چُکا نیئوں ہونا
تری دُنیا تینوں مبارک شریکا
کہ میتھوں تے ڈھنگ وِی ٹپا نیئوں ہونا
مری من تے مڑ جا ترا وَس نیئں اے
اے عشقے دِی کھیڈ ایتھے وا نیئوں ہونا
توں ماڑے دا حق کھا اُسارے مسیتاں
تری جانے توں میتھوں کھا نیئوں ہونا
توں قصے ہزاراں سنا بھاویں شفقتؔ
جو ہے وچلا قصہ سنا نیئوں ہونا
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل شفقت عاصمی کوئٹہ
تُوں بیلی ازل توں ہے زردار دا
نیئں کجھ بھلا تییھوں گلزار دا
تماشا نیئں اے سی بھکھ دا کمال
اثا ثہ اے بھکھ میرے فنکار دا
ذرا چیتے آئوے تے دسیں بھلا
کہ مسلا سی کی ساڈے وچکار دا
میں دیوا ہنیرے چہ بالاں کویں
مرے سر تے سایہ اے سردار دا
توں سچ دا بپاری، مداری فقط
مقدما لڑاں گا میں غدار دا
نہ بھکھا اے رب ، نہ منشا اے بھکھ
اے کیتا کرایا اے زردار دا
او چیخے چلائے جاں دڑ وٹ لووے
اے مسلا ہے منصف دے کردار دا
اے پٹھے ،اے سولی، نوئیں تے نئیں
میں وارث ہاں شفقتؔ ہر اک دار دا
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل شفقت عاصمی کوئٹہ
نئیں سُوھنیا کوئی چارا نئیں اے
ترے باج قسمے گذارا نئیں اے
ترا آنا جانا سیاپا اے نِت دا
اے دل اے کسے دا چُبارا نئیں اے
توں ٹل اپنی لالے، توں دِل نوں منالے
مرے دِل تے میرا اجارہ نئیں اے
تُوں ’’اُودھر میں ادھر‘‘ مرے واسطے ہن
کوئی اس توں وڈا خسارا نئیں اے
اے کھیسے چہ ہسدے نیں خاباں دے ہنجو
اے ٹھیپے ، چُوانی ، کھلارا نئیں اے
جے پنجاب دوجا نئیں اوتھے ربا
ترے نال میرا گذارا نئیں اے
ونڈ ہک تماشا ،اُجاڑا سی شفقتؔ
نئیں ایس پھٹ دا کفارا نئیں اے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ایس توں بعد بلوچستان دے معروف کھوج کار ،صحافی تے ادیب ڈاکٹر عبدالرشید آزادؔ نیں اپنا پنجابی زبان دا پہلا مقالہ پڑھیا تے اُونہاں دسیا کہ بلوچستان چہ اینچ تے ادب کوئی دوسو ورھیاں تو لکھیا جارہیا اے تے ایس خطے چہ فارسی،عربی، براہوئی، بلوچی، پشتو، سندھی، ہزارگی دا ادب پھیل رہیا اے پر جدوں پنجابی ادب دِی گل آئے تے سانوں بڑے افسوس نال کہنا پیندا اے کہ ایس ادب دِی ایتھے بڑی پُراسرار خاموشی پھیلی ہوئی اے پر جدوں سردار محمد یوسف خان پوپلزئی ہوراں بلوچستان ایچ بلوچستان دِی سرزمین تے سرکاری ملازمین جیڑے برصغیر پاک وہند توں ملازمت کرن آئے دے سن اُونہاں نال مل کے اک ادبی تنظیم 1909ء نوں لورا لائی چہ قائم کیتی تے ایتھے مشاعریاں دِی بنیاد رکھی تے کئی مشاعرے وِی کرائے تے فیر 1914ء نوں ایس سرزمین توں پہلا ادبی رسالہ ’’قندیل خیال‘‘ جاری کیتا اُوس رسالے چہ او ساریاں سرگرمیاں جیڑیاں ادبی سن اُونہاں دِی رپورٹ چھپدی سی تے اے رسالہ دہلی توں چھپ کے لورالائی آندا سی ایس رسالے دے مطابق بلوچستان چہ بزم ادب لورا لائی چہ بین الالسانی مشاعرہ پہلی واری پڑھیا گیا تے اُوس مشاعرے چہ فارسی، اُردو، پشتو ، تے پنجابی کلام سنایا گیا سی پنجابی دی پہلی غزل لالہ بوٹا رام نے سنائی سی تے او انگریز وائسرائے دی شان چہ کہی گئی سی۔ فیر 1956ء تک پنجابی زبان دا کلام نیں پڑھیا گیا ایتھے 1956ء نوں قیام پاکستان توں بعد آپ پاکستان مشاعرہ منعقد ہویا تے اُوس مشاعرے چہ لہور توں آئے ہوئوے اک پنجابی سیوک نے فیر ایس سرزمین تے پنجابی غزل پڑھی ۔پر اَ ج ساڈے لئی اے خُشی دا مقام اے کہ اللہ پاک نیں سانوں اے سعادت دیتی اے کہ اسی اپنی سرزمین بلوچستان تے اپنی ماں بولی پنجابی زبان دا پہلا مشاعرہ منعقد کرا رہیے آں تے ایس تاریخی لمحے نوں میں ایس منچ تے اپنا مقالہ پڑھ رہیا واں تے میں اپنے سارے بیلیا ں لئی ایس ویلے دعا کردا واں کہ اللہ پاک اپنے پیارے حبیب ﷺ دے صدقے نال سانوں اپنی ماں بولی دِی سیوا کرن دی توفیق دیوے۔
ایس توں بعد پنجابی ،براہوئی تے اُردو دے مہان شاعر اُستاد الا اساتذہ جناب محمد انور بھٹی ہوراں نیں منج تے آ کے اپنا کلام سنایا۔
جناب محمد انور بھٹی ہراں دے کلام دا نمونہ ملاحظہ ہووے جے ۔
٭(حمدیہ قطعہ)٭ محمد انور بھٹی کوئٹہ
بس اک وار بلاویں ربا
پیارا کار وکھاویں ربا
ٹٹے پجھے دل دے میرے
سارے غم مٹاویں ربا
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
(نعتیہ قطعہ ) محمد انور بھٹی کوئٹہ
محبت تے نبی ؐ دے نال لوکو لازمی اے
عقیدت تے نبی ؐ دے نال لاکو لازمی اے
عبادت کر خدا دِی ہور اطاعت کر نبی ؐ دِی
کہ چاہت تے نبیؐ دے نال لوکو لازمی اے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل محمد انور ؔ بھٹی کوئٹہ
زخم جگر دے سلدے نیئں
پُھل خزاں وچ کھلدے نئیں
مل جان گے اک دن گمن والے
بس مرن والے ملدے نئیں
برداشت تے ہر غم کرنا پئے گا
ہمت والے کلدے نئیں
او وی لوک عجیب نے یارو
جیہڑے روگی دل دے نئیں
نوندراں نال تے انورؔ جانی
زخم ہرے تے چھلدے نئیں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
غزل محمد انورؔ بھٹی کوئٹہ
سانحہ فیر کوئی ہویا اے
حادثہ فیر کوئی ہویا اے
دشمناں نال مرے یاراں دا
رابط فیر کوئی ہویا اے
نفرتاں ہور تعصب دا وی
واقعہ فیر کوئی ہویا اے
شہر وچ میرے سجن لاشاں دا
سلسلہ فیر کوئی ہویا اے
واعظو ! کرب وبلا وانگوں کدی
سانحہ فیر کوئی ہویا اے
پیار ، الفت ، دا روان اے انورؔ
قافلہ فیر کوئی ہویا اے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
مشاعرے دے آخر چہ صاحب صدر جناب پروفیسر خدائیدا د گل ہوراں نیں خطاب کیتا تے کہیا مینوں اَج بڑی خُشی ہورہی اے کہ بلوچستان دی سرزمین تے پنجابی زبان دے ادب دی پہلی اِٹ جناب ڈاکٹر عبدالرشید آزاد ؔ تے اُونہاں دے بیلیاں نیں رکھ دیتی اے اے ایس سرزمین دا اعزاز اے کی ایتھے ہر زبان دے ادب نوں پھیلن دا موقع ملدا اے میں ڈا کٹر صاحب تے اونہاں دِی پوری ٹیم نوں ودھایاں دینداواں کہ او ایس سرزمین دے ادب ثقافت،تہذب تے تمدن نوں اپنی بولی چہ لکھ کے اونہاں بیلیاں تک پہنچان گے جیڑے ایس تہذیب تے ثقافت نوں ہجے نہیں جاندے تے ایس مشاعرے توں بعد میں چاہواں گا کہ دوجیاں صنفاں چہ وِی کم ہووئے ایس توں بعد جناب ڈاکٹر عبدالرشید آزادؔ نیں اپنا مقالہ بلوچستان چہ پنجابی ادب دِی کھوج کاری سنایا اُنہاں نے دسیا کہ !
بلوچستان چہ اینج تے ادب کوئی دو سو سال تو لکھیا جارہیا اے ،پڑھیا جا رہیا اے تے ایس خطے چہ فارسی،عربی، براہوئی، بلوچی، پشتو، سندھی ،ہزارگی دا ادب پھیل رہیا اے پر جیدوں پنجابی ادب دِی گل آئے تے سانوں بڑے افسوس نال کہنا پیندا اے کہ ایس ادب دِی ایتھے پراسرار خاموشی پھیلی ہوئیی اے،پر 1914ء نوں جیدوں سردار محمد یوسف پوپلزئی ہراں بلوچستان چہ تحصیلدار دے طور تے کم شروع کیتا تے اُونہاں نے ایتھے اک ادبی تنظیم بنائی جیدے ایچ بلوچستان دِی سرزمین تے سرکاری ملازمین جیڑے برصغیر پاک وہند توںایتھے کم کرن آئے دے سن اُونہاں نال مل کے اک ادبی تنظیم 1909ء نوں لورالائی چہ قائم کیتی تے اُھداناں ’’بزم ِ ادب لورالائی ‘‘رکھیا ایس تنظیم نے لورالائی چہ مشاعریاں دِی بنیاد رکھی تے کئی مشاعرے کرائے تے فیر 1914ء نوں ایس سرزمین توں پہلا ادبی رسالہ ’’قندیل خیال ‘‘ لورالائی جاری کیتا۔ اُوس رسالے چہ اوسارئیاں سرگرمیاں جیڑیاں ادب سن اُونہاں دی رپورٹ چھپدی سی تے اے رسالہ دہلی توچھپ کے آندا سی ۔اُوس رسالے دے مطابق پنجابی زبان چہ پہلی غزل پڑھن دا اعزاز لالہ بوٹا رام نوں حاصل اے کہ اُونہاں نے انگریز بہادر دِی بہادری بارے اک پنجابی غزل پڑھی سی فیر تاریخ ایس معاملے چہ چپ ہوگئی تے1956ء نوں فیر اک واری ایدھی شہاست ملدی اے کہ
آل برصغیر بین السانی مشاعرے چہ اک شاعر ۔۔۔۔۔۔۔۔۔ نیں پنجابی چہ غزل سنائی سی۔تے اُوس ویلے توں ہن 2022 ء تک کوئی وی بین السانی مشاعرے چہ پنجابی کلام نیں سنایا گئیا تے 2022 ء چہ ہن ایس سال تو اک دو پنجابی مشاعریاں چہ پنجابی کلام سنیا جارہیا اے۔
پر اَج تک دِی تاریخ چہ پنجابی زبان دا کوئی مشاعرہ بلوچستان چہ نیں ہوئیا سے ایس لئے ایتھے بڑی ضرورت محسوس کیتی جارہیی سی کہ زباناں دا عالمی دن وِی منایا جارہیاں اے تے میرے دل دِی اے خواہش سی کہ بارش دا پہلا قطرہ میں بنا تے اپنی جنم بھومی تے اپنی ماں بولی دا مشاعرہ کراواں تے نالے ہور ادبی پروگرام وِی ہون لہذا میں بڑی کوشش کیتی تے مینوں جیڑے جیڑے دوستاں دا پتہ چلیا کہ او پنجابی دِی شاعری کر دے نئیں میں اُنہاں توں بینتی کیتی کہ او ایس پروگرام چہ آن پر اہجے وِی کئی بیلی نیں آئے پر مینوں ہن اَگے امید بن گئی اے کہ انشااللہ او اگلی واری ضرور آن گے۔ تے میں بڑا مشکور آں جناب عبدالحلیم مینگل ہراں دا تے پروفیسر خدائیداد گل صاحب دا کی میں اینہاں نوں اک واری کہیا تے ایہناں بیلیاں نیں میری لاج رکھدئیاں ہویاں ایس پروگرام دِی منظوری دیتی تے نالے آپ وِی تشریف لیائیے۔
