اتایت دا ناسور…وطن عزیز لئی زہرِ قاتل
تحریر ۔ پروفیسر حکیم سید عمران فیاض
وطن عزیز وچ اتایت دا ناسور عوام لئی زہر قاتل توں ودھ کے ثابت ہو چکیا اے۔ اتائی کسے وی شکل وچ ہووے معاشرہ دی تباہی دا کارن اے۔وطن عزیز دے اکثر چھوٹے وڈے شہراں تے دیہی علاقیاں وچ جہڑی تیزی نال اتائی کلینک‘ میڈیکل سٹورز‘ ہسپتال‘ دواخانے‘ پنسار سٹور تے ایسے کئی نام نہاد پروڈکشن یونٹس کم کر رہے نیں جہڑے مہنگائی دی چکی وچ پسن والے انساناں نوں موت دی وادی وچ دھکیل رہے نیں۔ ایہہ امر قابل ذکر اے کہ جہڑے پچھلے موجودہ حکومتاں دی نااہلی تے مجرمانہ غفلت دا منہ بولتا ثبوت نیں۔
پچھلے چیف جسٹس آف پاکستان دا ایہہ اقدام تے قابل تحسین سی کہ اتایت دے ناسور نوں معاشرے توں ختم کردتا جاوے تاں جے انسانی جاناں دے ضیا ع تے اوہناں تے بے جا تجربیاں نوں روکیا جا سکے۔ جدوں توں سپریم کورٹ توں ایہ ہدایات آئیاں کہ پلس دی مدد نال ہیلتھ ڈیپارٹمنٹ اتائیاں دے خلاف کارروائی کرے تے اوس ویلے توں چھوٹے افسر توں لے کے وڈے افسر تک ساریاں دی دوڑاں لگ گئیاں ۔ سارے ایس طرح کم وچ جت گئے ۔ انج لگدا سی کہ اوہناں دی زندگی دا مقصد ازل توں ایہو سی تے ابد تک ایہو اے۔ بہرحال ہلچل مچی جہدے یقینا بہتر تے دوررس نتیجے وی ضرور حاصل ہوئے تے عوام ایس توں مستفید وی ہوئے لیکن ایس قسم دی پریکٹس دے دوران کجھ چیزاں مشاہدے وچ آئیاں نیں تے آ رہیاں نیں جنہاں دا احاطہ کرنا بہت ضروری اے۔
وطن عزیز وچوں اتائیت دے ختم نہ ہون دی سب توں وڈی وجہ سیاسی مداخلت اے جہدی وجہ نال تحصیل تے ضلعی انتظامیہ بے بس تے مجبور وکھائی دیندی اے۔ ایدھر کسے اتائی نوں پھڑیا جاندا اے کلینک سیل کیتا جاندا اے۔ اودھرایم این اے‘ ایم پی اے‘ چیئرمین یا کسے وڈے افسر دا فون پہنچ جاندا اے تے متعلقہ افسرا پنے کیتے تے پانی پھیردا ہویا واپسی دی راہ لین تے مجبور ہو جاندا اے تے بالفرض محال جے کوئی ’’حکم عدولی‘‘ دی جسارت کردا تے اوہنوں بری طرح بھگتنا پیندا اے۔ ایہہ وی اک تلخ حقیقت اے کہ اکثر و بیشتر ویکھن وچ آیا اے کہ قاضی اپنے آپ نوں مجرم تے مجرم اپنے آپ نوں فاتح محسوس کر رہیا ہوندا اے ۔ انج وی ہویا کہ سیاسی مداخلت توں بچن لئی افسراں نوں اپنے موبائل فون کجھ ویلے لئی بند وی کرنا پووے تاں جے احکامات دی گڈی تے گھوڑے دی پچھاڑی توں بچیا جا سکے تے ایس قسم دی صورتحال توں بچن لئی اعلیٰ سطح تے کوئی لائحہ عمل مرتب کیتا جانا ضروری اے تاںجے افسر دی عزت نفس وی مجروح نہ ہووے تے غلط کار نوں اوہدا خمیازہ وی بھگتنا پووے۔
دوجی وڈی وجہ پلس دی ڈائریکٹ انوالومنٹ دی اے۔ اوہ سیاسی پریشر دی وجہ نال ایہناں اتائیاں دے خلاف موثر کارروائی نہیں کر پاندے تے بعض قنونی سقم پاروں ایہہ اتائی بڑے دھڑلے دے نال قنونی ہتھاں توں بچ جاندے نیں۔اتائی دا مطلب کوئی وی ایسا فرد جہڑا کہ اپنے متعلقہ شعبہ وچ مستند نہ ہووے اوہ اتائی تصور ہووے گا۔
ذرائع دے مطابق بعض پنسار سٹوراں اتے نان کوالیفائیڈ پرسن کم کر رہے ہوندے نیں۔ شاید اوہناں وچ کجھ انگوٹھا چھاپ وی ہون گے۔ا یسے طرح کجھ پنسار سٹور جہڑے کہ ہربل سٹوراں دا کم وی کردے نیں۔ اوہناں اتے غیر رجسٹرڈ مضر صحت دوائیاں وی بڑے دھڑلے تے ملی بھگت دے نال عوام نوں فروخت کیتی جاندیاں نیں کیوں جے اوہناں دا نہ تے کوئی اج تک ضابطہ اخلاق بنایا گیا تے نہ ای حکومتی اداریاں نے ایس پاسے توجہ دتی۔ڈرگ ریگولیٹری اتھارٹی آف پاکستان تے پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن وی خموش تماشائی بنے بیٹھے نیں۔ حکومت نوں چاہیدا اے کہ جس طرح میڈیکل سٹوراں تے فارمیسیاں اتے فارماسسٹ دی موجودگی ضروری اے انج ای ایہناں ہربل تے پنسار سٹوراں اتے کوالیفائیڈ پرسن دی موجودگی نوں لازمی قرار دتا جانا چاہیدا اے۔ قبل ازیں نیشنل کونسل فار طب توں رجسٹرڈ طبیب ای جراحی تے حجامہ کرن دا مجاز اے۔ ایسے طرح کوالیفائیڈ پرسن ای بطور ہربل فارما سسٹ تے دواساز کم کرن دے مجاز نیں۔ جس طرح پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن دے تحت دواخانیاں نوں رجسٹرڈ کیتا تے اوہناں نوں لائسنس دتے گئے۔ دوائیاں بنان والے اداریاں نوں ڈریپ دے تحت فارم 6 تے فارم 7 دے تحت اپنے کم کرن دا پابند کیتا گیا۔ حالانکہ ایہناں قنوناں اتے شاید 50فیصد وی وطن عزیز وچ عملدرآمد ممکن نہیں ہو سکیا۔ ہن وی بہت وڈی تعداد وچ گلی محلیاں وچ ڈریپ توں غیر رجسٹرڈلوکل ادارے وافر ایدھر بل میڈیسنز تیار کر کے ایہناں پنسار تے ہربل سٹوراں اتے بڑی دیدہ دلیری نال فروخت کر رہے نیں جہڑا کہ اک انتہائی مکروہ تے ناپسندیدہ فعل اے۔
میری سپریم کورٹ آف پاکستان‘ وزیراعظم پاکستان‘ وزیراعلیٰ پنجاب‘ پنجاب ہیلتھ کیئر کمیشن تے ڈرگ ریگولیٹری اتھاڑتی آف پاکستان نوں گزارش اے کہ وطن عزیز وچ موجودہ ہربل دوائیاں دی مینو فیچرنگ کرن والے اداریاں تے ہربل پنسار تے ادویات سٹورز‘ کلینکس‘ دواخانے‘ میڈیکل سٹوراں اتے چیک اینڈ بیلنس دا نظام قائم رکھن لئی ٹاسک فورس دا قیام عمل وچ لیایاجاوے۔ ایس ٹاسک فورس وچ انتہائی ایماندار بندے شامل کیتے جان جہڑے ایہناں مینو فیکچرنگ اداریاں تے پنسار سٹوراں دا چیک اینڈ بلینس رکھن تے ایہناں دا ضابطہ اخلاق وی ترتیب دین تاں جے معاشرہ نوں صحت عامہ دے حوالے نال درپیش مسئلیاں توں نجات مل جائے۔ ایس دے علاوہ ایہناں انگوٹھا چھاپ اتائیاں تے ایہناں غیر مستند بندیاں دے خلاف وی سخت توں سخت قدم چکن جہڑے اپنے شعبہ وچ مستند نہ ہون تے نہ ای اوہناں دے کول متعلقہ شعبہ رجسٹریشن اے۔
