عورتاں دا عالمی دیہاڑ

جاوید پنچھی

لگ بھگ پچھلی اک صدی توں ۸ مارچ نوں عالمی پدھر تے ’’عورت دیہاڑ‘‘ منایا جا ندااے۔جدوں کہ اج توں ساڈھے چودھاں صدیاں پہلاں اللہ تعالیٰ نے اپنے پیارے حبیب احمد مجتبیٰ ﷺ تے قرآن پاک نازل کر کے عورت دے حقاں دی دس پائی تے حکم کیتا کہ عورت دا حق وی اوسے طرحاں اے جسراں مرداں دا اے۔
سچ پچھو تے عورت نوں جو عزت ، مرتبا و مقام دین اسلام نے عطا کیتا اے دنیا دا کوئی معاشرا یا وسیب اوہ عزت ، اوہ تکریم تے اوہ مقام نہیں دے سکدا۔
اللہ تعالیٰ دا فرمان اے:
’’عورتاں دا وی اوسے طرحاں حق اے جسراں اوہناںتے مرداں دا شرعی حق اے‘‘ (سورۃ بقرہ آیت۲۲۸)
’’عورتاں واسطے حصا اے اوہدے وچ جو کجھ چھڈ گئے ماں پیو تے نیڑلے (رشتے دار) اوہ تھوڑا ہووے یا چوکھا‘‘(سورۃ النساء آیت ۷)
ایسے سورۃ دی آیت ۳۲ وچ اللہ تعالیٰ دا فرمان اے:
’’مرداں واسطے عورتاں دی کمائی وچ حصا اے تے عورتاں واسطے مرداں دی کمائی وچ حصا اے تے اللہ توں اوہدا فضل منگو‘‘۔
اگے جا کے ایسے سورۃ دی آیت ۱۲۷ وچ اللہ تعالیٰ اپنے پیارے محبوب ﷺ نوں مخاطب کر کے فرماندا اے:
’’تہاڈے توں عورتاں بارے پُچھدے نیں ، تسی فرما دیو کہ اللہ تہانوں حکم دیندا اے اوہ جو قرآن وچ دسیا جاندا اے اوہناں یتیم کُڑیاں بارے تسیں اوہناں نوں نہیں دیندے جہڑا اوہناں دا متھیا حق اے ‘‘۔
صرف ایہ ای نہیں سگوں حدیث شریف وچ وی بڑی سختی نال عورتاں دے حقاں دا خیال رکھن لئی آکھیا گیا اے۔ جسراں کہ:
’’خبردار ہو جائوتہاڈے واسطے تہاڈیاں بیویاں دے حق نیں تے تہاڈیاں بیویاں دے تہاڈے تے حق نیں ۔ تہاڈا حق تہاڈیاں بیویاں تے ایہ کہ جہناں نوں تسیں پسند نہیں کردے اوہناں نوں تہاڈے بستر تے نہ آئون دین تے نہ ای اوہناں نوں گھراں وچ آئون دی اجازت دین جہناں نوں تسیں بُرا خیال کردے او۔ تے اوہناں دا حق تہاڈے تے ایہ کہ تسیں اوہناں نال چنگا سلوک کرو ، اوہناں نوں چنگا لباس دیو تے چنگا کھوائو‘‘۔(ترمذی شریف ،حدیث ۳۰۸۷)
ایسے مضمون دیاں بے شمار حدیثاں موجود نیں ۔ خیر گل لمی نہ ہو جائے ایس لئی ہن صرف ایہ دسنا مناسب اے کہ ’’دین اسلام نے عورتاں دے حقاں بارے اج توں ساڈھے چودھاں سو سال پہلاں کھل کے آواز چُکی اے۔ جہناں بارے اج دی عورت آواز چکدی پھردی اے۔
کجھ عورتاں ایہ سمجھدیاں نیں کہ شاید صرف اوہناں نے ہی عورتاں دے حق بارے گل کیتی اے۔ سو اسیں اج دے ’’عورت دیہاڑ‘‘ تے گل کر نے آں۔
’’ عورت دیہاڑ‘‘ نوں عالمی پدھر تک لے جان د ا خیال ’’کلارا زتکن‘‘ ناں دی عورت دا سی جہڑی اک کیمونسٹ تے عورتاں دے حقاں لئی کم کردی سی۔
عورتاں دا عالمی دیہاڑ اک مزدور تحریک وجوں شروع ہویا سی تے ہن ایہ اقوام متحدہ ولوں منیا ہویا اک’’ ورھے وار دیہاڑ‘‘ اے۔
ایہ دیہاڑ 1911نوں نیویارک شہر توں ہویا جدوں 15000عورتاں نے تھوڑے کم دی بہتی تنخاہ تے ووٹ دے حق واسطے ریلی کڈھی۔ اوس ورھے سوشلسٹ پارٹی آف امریکا نے پہلا قومی عورت دیہاڑ منایا۔
’’کلارا ‘‘ نے 1910نوں کوپن ہیگن وچ عالمی کانفرنس آف ورکنگ ویمن وچ ایہ خیال پیش کیتا۔ اوتھے دنیا دے 17ملکاں وچوں 100عورتاں موجود سن جہناں نے ایس خیال نوں سراہیاتے بھرویں حمایت کیتی۔
ایہ پہلی وار آسٹریا، ڈنمارک، جرمنی تے سوئٹرزلیند وچ 1911نوں منایا گیا۔ ایس دیہاڑ دے سو ورھے 2011نوں منائے گے۔ سو ایس ورھے عالمی پدھر تے 111واں ’’ عورتاں دا عالمی دیہاڑ‘‘ منایا گیا اے۔
1975وچ ایہ دیہاڑ سرکاری طور تے منیا گیا۔ جدوں اقوام متحدہ نے ایہ دیہاڑ منانا شروع کیتا ۔ 1976وچ پہلی وار ایس دیہاڑ’’اک سوچ‘‘ دتی گئی جدوں اقوام متحدا نے ایس دیہاڑ نوں ’’ماضی دا جشن تے مستقبل دی منصوبا بندی‘‘ دے ناں نال منایا۔
جس دن روس وچ عورتاں ولوں ہڑتال شروع ہوئی سی اوس دن جولیئن کیلنڈر تے 23فروری سی۔ جہڑی کہ جور جیئن کیلنڈر تے 8مارچ سی ایس پاروں ایہ دیہاڑ8مارچ نوں ای منایا جاندا اے۔
کلارا نے عورتاں دے عالمی دیہاڑ واسطے کوئی خاص تاریخ یاں کوئی خاص دن نہیں سی متھیا ۔ سگوں 1917تک متھیا وی نہیں سی گیا جدوں پہلی عالم جنگ ویلے روسی عورتاں نے ’’روٹی تے امن‘‘ دی منگ ہیٹھ ہڑتال کیتی تے چار دناں مگروں روسی سربراہ نوں سرکار چھڈنی پئی تے عورتاں نوں ووٹ دا عبوری حق مل گیا۔
جامنی رنگ انصاف تے وقار دی علامت سمجھیا جاندا اے ۔ ’’عورتاں دے عالمی دیہاڑ‘‘ دے رنگاں وچ جامنی، ہرا تے چِٹا شامل نیں۔ہرا رنگ اُمید ظاہر کردا اے، چٹا رنگ پاکیزگی دی علامت دے طور تے ورتیا جاندا اے۔ ایہ رنگ وی برطانیا وچ1908نوں ’’ویمنز سوشل اینڈ پولیٹیکل یونین‘‘ توں نکلے نیں۔
عورتاں دا علمی دیہاڑ کئی ملکاں وچ قومی چھٹی دا دن اے۔ جہناں وچ روس وی شامل اے ۔ اوتھے 8مارچ توں دو چار دن پہلاں پھُلاں دی وکری دو گنا ہو جاندی اے۔
چین وچ سرکار ولوں عورتاں نوں ادھے دن دی چھٹی دتی جاندی اے۔ پر بہت ساریاں کمپنیاں اپنے ورکراں نوں ایہ چھٹی نہیں دیندیاں ۔
امریکا وچ مارچ دا مہینا ’’عورت دی تاریخی حیثیت ‘‘ دے طور تے منایا جاندا اے۔ ایس حوالے نال اک صدارتی اعلان وی کیتا جاندا اے۔ جہدے وچ عورتاں دیاں سال بھر دیاں کامیابیاں نوں اعزاز وی دتا جاندا اے۔
اقوام متحدا نے 8مارچ 2022دے دن نوں ’’اک پیڈے کل واسطے صنفی برابری‘‘ دا ناں دتا اے۔ پر عالمی پدھر تے ایس دیہاڑ دے ہور ناں وی رکھے گے نیں۔
8مارچ2022ء نوں دنیا بھر دے شہراں وانگ پنجاب دے ضلع شیخوپورا وچ وی ’’عورتاں دا عالمی‘‘ دیہاڑ پورے جوش و جذبے نال منایا گیا۔ عورتاں دے ایس عالمی دیہاڑ تے محکمہ سوشل ویلفیئر اینڈ بیت المال ضلع شیخوپورا دی ڈپٹی ڈائریکٹر محترما آمنہ عالم ڈھلوں ہوراںبہت مصروف دن گزاریا۔ اوہناں اپنیاں رُجھاں بارے روز وار بھلیکھا دے بیورو چیف جاوید پنچھی نال گل بات وی کیتی جہڑی ایتھے پیش کیتی جا رہی اے۔
oاج عورتاں دا عالمی دیہاڑ سی جہڑا کہ پوری دنیا وچ منایا گیا ۔ ظاہر اے شیخوپورا وچ وی ایس حوالے نال اکٹھ ہوئے نیں تساں ایس حوالے نال کیہ کردار ادا کیتا اے؟
ج: ساڈے جنے وی انسٹیٹیوٹ نیں جہڑے محکمہ سوشل ویلفیئر دے انڈر کم کر رہے نیں۔ اوہناں سارے اداریاں وچ اسیں اج عورتاں دا عالمی دیہاڑ منایا اے۔ کیک وی کٹے نیں تے عورتاں دے حقاں بارے گل بات راہیں جانکاری وی دتی اے۔سرکار نے ایس واری جہڑا موضوع انائونس کیتا سی کوالٹی تے اوہدے تے سیشن کروائے نیں۔ ساڈے جہنے پروجیکٹ نیں ، یو سی ڈی پروجیکٹ اے، دارالامان اے، صنعت زار اے، جیل پروجیکٹ اے۔ ایہ سارے وومن ان پاورمنٹ دے ادارے نیں۔ساریاں وچ کیک کٹے گے نیں تے گل بات دے سیشن وی رکھے گے نیں۔
oاج تساں کئی تھاواں دا ہنگامی دورا کیتا پر جہڑیاں عورتاں اوتھے حیاتی بتیت کر رہیاں نیں سوشل ویلفیئر فنڈ وچوں کیہ خرچ کیتا اے؟یا خرچ کرن دا کیہ منصوبا اے؟
ج: اساں صرف 8مارچ دا دن ہی عورتاں واسطے مخصوص نہیں کیتا سگوں اسیں سارا سال ہی اوہناں عورتاں دی مالی مدد کردے رہنے آں۔ جے کسے دی بچی دا ویاہ ہووے اسیں اوہدے لئی وی گرانٹ دینے آں تے ایہ کم سارا سال ہی چلدا رہندا اے۔بلکہ صنعت زار تے وومن ان پاورمنٹ دے جنے وی ادارے نیں اوہ وی صرف 8مارچ نوں ہی نہیں بلکہ ساڈے جنے وی کورس نیں مثال طور بیوٹیشن دا کورس اے، یا سلائی کڑھائی دا کورس اے، یا آرٹ اینڈ کرافٹ دے کورس نیں، یاکمپیوٹر دے کورس نیں ۔ ایہ سارے کورس عورتاں دے اداریاں وچ ہی کروائے جاندے نیں تاں جے بچیاں ایس قابل ہو جان کہ اوہ ایہ کورس کرن توں بعد اپنی روزی روٹی کما سکن۔
oجہڑیاں عورتاں فیکٹریاں وچ نوکری کر رہیاں نیں کیہ اوہناں دے تحفظ واسطے تسی کجھ کر رہے او؟
ج: ایہدے واسطے ضلعی حکومت نے ہراس منٹ کمیٹیاں بنائیاں ہوئیاں نیں جہناں دے اسیں ممبر ضرور آں ۔ اسیں اوہدے وچ این جی او دا اِک پرسن وی دینے آں ، ایس توں علاوا’’ڈپٹی ڈائریکٹر سوشل ویلفیئر‘‘ آپ وی ہراسمنٹ کمیٹی دی ممبر ہندی اے یا ہندا اے۔جے ساڈے کول کوئی کیس آ جاندا اے تے اسیں اوہ کیس میرٹ تے سُندے ہاں۔ کدی ایداں وی ہندا کہ عورت دا قصور ہندا وا تے دوجا بندا بے گناہ وی ہندا وا۔ جے کوئی عورت سچ مچ کسے ہراسمنٹ دی شکار ہندی وا تے اسیں پوری طرحاں اوہدا ساتھ دیندے ہاں بلکہ اوہدی رپورٹ بنا کے ڈی سی صاحب نوں وی دیندے ہاں۔وومن پروٹیکشن اتھارٹیز وی بنیا ں ہوئیاں نیں اوہناں وچ وی کیس ڈسکس کیتے جاندے آ۔
oکجھ عورتاں ہراسمنٹ دا شکار ہندیاں وی شرم دیاں ماریاں یا اپنی عزت خراب ہون دے ڈر توں چُپ وٹی رکھدیاں نیں کی تہاڈے کول کوئی اجہیا پلان ہے کہ جے سانوں پتا لگے فلاں عورت ہراسمنٹ دی شکار اے تے اوہنوں تحفظ دتا جا سکے؟
ج: دیکھو جی جے کسے نال زیادتی یا ظلم ہو رہیا اے تے اوہنوں لگ رہیا اے کہ اوہدے گھر والے اوہدا ساتھ نہیں دے رہے تے اوہ ساڈے کول دارلامان آ سکدی اے ۔ اسیں اوہدی داد رسی وی کردے آں ، اک لیگل ایڈوائزر وی دیندے آں ، جوڈیشری وی پروائڈ کردے آں تے ہر طرحاں دا تحفظ دینے آں۔اوہنوں ایسا پلیٹ فارم یا ماحول دتا جاندا اے کہ اوہ اپنی گل پوری طرحاں کھل کے دس سکدی اے، جہڑی عام سوسائٹی وچ نہیں دس سکدی۔
oتساں گل کیتی اے عورتاں نوں تحفظ دین دی۔ اسیں پُچھنا چاہواں گے کہ جہناں عورتاں تے گھراں وچ زیادتی ہندی اے ۔ خاص طور تے جہڑیاں عورتاں نوں اولاد نہ ہون پاروں طلاق دے دتی جاندی اے۔ یا بیٹی پیدا ہون تے طلاق دا سامنا کرنا پیندا اے۔ تہاڈی سوچ مطابق اوہناں دے تحفظ واسطے کیہ ہونا چاہیدا اے؟
ج: ایہ تے ساڈا معاشرتی المیا اے۔ ایس قسم دا شعور اسیں تعلیم راہیں دے سکدے آں لیکن سوشل ویلفیئر ڈیپارٹمنٹ ہر فورم تے اپنا کردار ادا کر رہیا اے۔جہڑی گل کیتی اے ایہ بڑی ہائی لیول دی سوچ اے ۔ ایہدے بارے سرکار کوئی ایسا کم کر سکدی اے یا کوئی ایسی ایجوکیشن پروائڈ کر سکدی اے۔
oساڈا سوال ایہ سی کہ تہاڈی سوچ مطابق ایس صورت حال وچ سرکار نوں کیہ کرنا چاہیدا اے؟ یا عام لوکائی نوں کیہ کرنا چاہیدا اے؟
ج: ویکھو جی اسیں مسلم معاشرے وچ حیاتی گزار رہے ہاں ، ساڈا ملک وی اسلامی جمہوریہ پاکستان اے ۔ جے اسیں صرف اسلام نوں ہی فالو کریے تے ایہدے وچ مولوی حضرات اپنا مثبت کردار ادا کر سکدے آ۔ہر مسجد وچ سیشن ہندے نیں جہنوں تبلیغ کہندے آ۔ اوس تبلیغ وچ ایس طرحاں دی گل ضرور ہونی چاہیدی آ کیوں کہ ساڈے معاشرے وچ اک سوچ اے کہ ’’مولوی جو کہندا اے اوہ ٹھیک اے‘‘ ۔ میرا خیال اے کہ جہڑے مولوی حضرات نیں یا وڈے وڈے مولانا حضرات اپنیاں تقریراں وچ اجہی تبلیغ کرکے عام لوکائی دی سوچ بدل سکدے نیںتے اوہناں نوں ایسا ضرور کرنا چاہیدا اے۔ تاں جے مرد حضرات وچوں ایس غلط سوچ نوں ختم کیتا جا سکے تے اوہدی تھاں نویں تے مثبت سوچ دتی جا سکے۔
میرے خیال مطابق’’ مولوی، اُستاد تے پیر‘‘ ایہ اوہ تِن طبقے نیں جہڑے معاشرے وچ مثبت سوچ پیدا کر سکدے نیں۔ معاشرتی طور تے اخلاقیات بہتر کر سکدے نیں۔ کیوںجے ایہناں طبقیاں نال عام لوکائی دے مذہبی جذبات تے عقیدت دی جُڑت ہُندی اے۔
oعورتاں دے ایس عالم دیہاڑ تے اج دی عورت واسطے تسی کیہ کہنا چاہو گے؟
ج: میں ایہ آکھاں گی کہ عورت نوں کم از کم اپنی عزت و احترام دا آپ وی خیال کرنا چاہیدا اے۔جہڑی عزت تے شان اوہنوں مذہب نے تے معاشرے نے دتی اے اوہدا خیال کرنا چاہیدا اے۔ عورت اپنے اوس وقار نوں برقرار رکھدیاں ہویاں دفتراں وچ تے ہور جنے وی ادارے نیں اوہناں وچ کم کر سکدی آ۔ پر اوہدی گریس دی اک حد اے اوہدے توں اگے نہ جائے۔ بہت ساریاں عورتاں اجہیاں نیں جہڑیاں آزادی دے ناں تے غلط کردیاں نیں۔ میں آپ وی اک آفیسر آں تے میں سینئر ہون دی حیثیت نال اپنا مقام نہیں بھُلدی۔ میرا ایہ سنیہا ہر عورت واسطے آ کہ تسی ہر تھاں کم کر سکدیاں او پر اپنا وقار قائم رکھ کے۔حد نوں کراس نہیں کرنا چاہیدا ۔
تہانوں اللہ تعالیٰ نے اک مقام عطا کیتا اے۔ تسیں اوہدے توں تھلے جان دی کوشش کیوں کردیاں او؟
oاساں پہلوں وی تہانوں پُچھیا سی کہ جہڑیاں عورتاں ظلم سہہ لیندیاں نیں پر کسے نوں دسدیاں نہیں اوہناں واسطے تہاڈا سنیہا کیہ اے؟
ج: اوہ وی غلط کردیاں نیں ۔ ظالم دا ظلم سہنا ظالم نوں مضبوط کرن دے برابر اے۔ بہت سارے ادارے بنے نیں جے تہاڈے نال زیادتی ہو رہی آ تے تسیں اوہناں کول جائو تے اپنے بارے گل کرو ۔ تسیں چُپ وٹ کے اوہناں دے ہتھ ہور پیڈے کردیاں او جہڑے تہاڈے تے ظلم کردے نیں کہ تسی ہور کسے تے وی ظلم کر سکدے او۔ ایہناں ظالماں نوں شٹ اپ کال دینا ضروری اے ۔ کیوں جے اسیں صرف اپنے تے ظلم برداشت نہیں کردے سگوں اسیں ایہناں نوں ہور وی کھُل دینے آں کہ تسیں ساڈے وانگ کسے ہور تے وی ظلم کر سکدے او۔ تسیں اوہناں دے دین دار وی او۔ ظلم دے خلا ف تے مذہب نے وی ایہ کہیا وا ۔ ظلم دے خلاف آواز اٹھائو بیشک تہانوں اوہدی جہڑی وی قیمت چکانی پئے۔ اسیں ظلم سہہ کے ظالم نوں ہور ہلاشیری دینے آں۔