سُر تے تال دا بادشاہ…مہان گلوکار شوکت علی

ایم آر شاہد

میں ملک دے منے پرمنے گلوکار سر تے تال دے بادشاہ شوکت علی خاں بارے کجھ یاداں شیئر کرن بیٹھا آں تے مینوں کراچی توں اپنے بزرگ دوست محسن بھوپالی مرحوم دا ایہہ شعر جہڑا اوہناں نے میری کتاب بارے تخلیق کیتا سی‘ شدت نال یاد آ رہیا اے:
فخر زمیں نذر زمیں ہو گئے
شہر خموشاں کے مکیں ہو گئے
ساڈے ملک دے نامور کلاسیکل‘گائیک شوکت علی نال میری سلام دعا کوئی 20, 25 ورھیاں دی اے۔ بچپن وچ اوہناں نوں ریڈیو تے سنیا۔ خاص طور تے ’’چھلا‘‘ فیر ٹی وی تے غزلاں‘ گانے‘ صوفیانہ کلام گاندے سنیا تے فیر اک ایسا دور آیا اوہناں نوں تقریباں وچ روبرو سنیا۔ حقیقت وچ ایہہ ساڈے ریڈیو‘ ٹی وی تے فلم انڈسٹری دا بے بہا قیمتی سرمایہ سن۔ پرانے گھر وچ جناب احمد ندیم قاسمی دے اعزاز وچ سالانہ نعتیہ مشاعرہ تے افطار پارٹی ہوئی۔ اوہناں دی وفات مگروں ایہہ تقریب اوہناں دی یاد وچ منعقد کیتی جان لگی۔ محترم میرے وڈے بھراں‘ میرے محسن‘ میرے دوست شوکت علی اپنے بالاں دے نال لازمی رَلت کردے۔ لوگ اوہناں نوں ویکھنا تے سننا چاہندے سن۔ اوہناں دے آن نال تقریب دی رونق دوبالا ہو جاندی۔
کجھ ناگزیر وجوہات پاروں ایہہ تقریب الحمرا وچ ہون لگی۔ اوتھے وی ضرور اپنے پتراں عمران شوکت‘ امیرعلی شوکت تے محسن شوکت دے نال آندے۔اوہناں دے آن نال میرا مان ودھ جاندا۔ اک واری آپ نہ آ سکے تے اپنے پتر امیر علی شوکت نوں بھیج دتا۔ اوہدے نال میرا پہلا تعارف سی۔ اوہنے دسیا کہ مینوں بابا نے گھلیا اے۔ میرا ناں امیر علی شوکت اے۔ اوہناں دی جگہ میں کلام پڑھاں گا۔ ایہہ اللہ تعالیٰ دی ایس خاندان اتے بڑی کرم نوازی اے کہ تنوں پتر اوہناں دے مشن نوں اگے ودھا رہے نیں تے اپنی وکھری پہچان بنان وچ مگن نیں۔ شوکت علی دے پوتے وی دادا دی آواز بلند کر رہے نیں۔ شوکت علی خاں اک چنگے گلوکار ہون دے نال نال اک چنگے شاعر وی سن۔ اوہناں دی تن کتاباں شائع ہو چکیاں نیں۔ ایہہ غزلاں تے گیتاں دا مجموعہ اے۔ مرحوم سر تے تال دے بے تاج بادشاہ سن۔ سر اوہناں دے اگے ہتھ جوڑے نظر آندے سن۔ موسیقی اوہناں اتے ناز کردی سی۔ اوہناں دی آواز دا جادو سر چڑھ کے بولدا سی۔ لفظ خوبصورتی دا لبادہ اوڑھ کے اوہناں نال مخاطب ہون نوں ترسدے سن۔ جدوں ساڈی تقریب وچ آندے میاں محمد بخش دا کلام سناندے۔ سٹیج تے بیٹھے جناب عطالحق قاسمی دوبارہ میاں محمد بخش دا کلام سنن دی فرمائش کردے۔ شوکت علی اوہناں دی فرمائش پوری کردے تے داد حاصل کردے۔
میں اپنا نواں گھر بنایا تے آن دی دعوت دتی۔ مصروف سن اپنے پروگراماں وچ‘ ایس لئی بیمار رہن لگے۔ پچھلے سال بیرون ملک جاندے ہوئے رستے وچ علیل ہو گئے اوتھوں کجھ دناں مگروں لہور سروس ہسپتال وچ داخل ہو گئے۔ مینوں اخباراں تے ٹی وی توں پتہ چلیا تے اوسے شام پھلاں دا گل دستہ لے کے اپنے دوست اسامہ جاوید دے نال عیادت لئی حاضر ہویا۔ بہت خوش ہوئے۔ بہت ساری دعاواں دتیاں تے بہت ساری دعاواں لتیاں۔ گلے لا کے ملے۔ دوچار دناں مگروں فیر عیادت لئی اپنے بھانجے یاسین بدر دے نال گیا۔ طبیعت قدرے بہتر سی۔
اسیں وارڈ توں باہر نکلے تے منی پرمنی گلوکارہ ترنم ناز ہتھ وچ پھُل لے کے وارڈ تلاش کر رہیاں سن۔ نال اوہناں دے اک کڑی ہور سی۔اسیں اوہناں نال دعا سلام لیتی تے پچھیا تسیں شوکت علی صاحب دی عیادت لئی آئے او تے اوہناں نے ہاں وچ جواب دتا۔ میں اوہناں نوں شوکت علی دے کول چھڈ آیا تے اوہ گپ شپ وچ مصروف ہو گئے تے اسیں چلے آئے۔ اوہدے مگروں امیر علی شوکت توں فون تے خیریت دریافت کردا رہیا۔ فیر اوہو ہویا جہڑی گل دا ڈر سی۔ اوہ ساڈے توں 2مارچ 2021 نوں رُس کے اگلی دنیا سجان چلے گئے۔ اوہناں دے گائے ہوئے نغمے تے ملی ترانے اجے تک کناں وچ رس گھول رہے نیں۔
خاص طور تے 1965 تے 1971 دی پاک بھارت جنگاں وچ اوہناں نے ایسے پرجوش ترانے گائے جنہاں نوں سن کے ساڈے فوجی جواناں دا مورال اُچاہویا۔ مسعود رانا دے نال رل کے ایہہ ترانہ ریکارڈ کروایا ’’ساتھیو‘ مجاہدو‘ جاگ اٹھا ہے سارا وطن‘ اوہناں دا پہلا معروف ترانہ سی۔ ایہہ ترانہ ہن وی جواناں دا لہو گرماندا اے تے 1965 دا سب توں مقبول ترانہ ثابت ہویا۔ ایہدے مگروں ’’اے دشمن تو نے کس قوم کو للکارا ہے‘‘ ’’اپنا پرچم ایک ہے‘‘ ’’جھوٹی بولتی ہے جھوٹے اکاش وانئے شامل نیں۔
’’لوئے لوئے جھولے کڑئیے‘ جے ودھ بھانڈا بھرنا‘ میاں محمد بخش دی سیف الملوک ایسی لگن تے مہارت نال گائی کہ دوجا کوئی ایس طرح گا نہیں سکیا۔ ’’چھلا‘‘ گایا تے علامہ ا قبال دا کلام گا کے شہرت نوں چار چن لائے۔1972 وچ بنن والی فلم اک ڈولی دو کہار وچ گایا۔ کیوں دور دور رہندے او حضور میرے کولوں‘ مینوں دس دیو ہویا کیہ قصور میرے کولوں۔ دلجت مرزا نے 1972 فلم ٹھاہ بنائی ایہدے وچ شوکت علی نے گلوکارہ افشاں دے نال رل کے اک دو گانا ظالماں دے ظلم دی اخیر ہونی ٹھاہ‘ 1975 وچ فلم ’’شریف بدمعاش‘‘ وچ گایا۔ جوگی آیا دور سے تیرے کن وچ پا کے مندراں۔ 1979 دی فلم مولا جٹ وچ عالم لوہار نال رل کے ’’ایہہ تے ویلا آپ دَسے گا‘ کون ماردا اے میدان بلے بلے‘‘
شوکت علی نوں اوہناں دے فنی اعتراف وچ حکومت پاکستان نے 1990وچ صدارتی ایوارڈ تمغہ برائے حسن کارکردگی عطا کیتا سی۔ اوہناں دا گانا ’’کدی تے ہس بول وے نا سانوں انج رول وے‘‘ 2009وچ بھارتی فلم لو آج کل وچ استعمال ہویا۔ جولائی 2013وچ انسٹی ٹیوت آف لینگوئج آرٹ اینڈ کلچر نے اوہناں نوں پرائیڈ آف پنجاب ایوارڈ دتا سی۔ اوہناں نے سرکاری طائفاں وچ اپنے ملک دا کلچر پیش کیتا۔ شہنشاہ ایران رضا شاہ بہلوی تے کم ال سنگ کوریا دے سامنے اپنے فن دا مظاہرہ کیتا۔ اوہناں نے بہت سارے ملکاں دے دورے کیتے۔
اوہناں دے فن وچ کلاسیکی شاعراں دا بڑا احسان شامل اے۔ اوہناں وچ حضرت میاں محمد بخش‘ سیف الملوک‘ خواجہ غلام فرید‘ پیر وارث شاہ‘ حضرت شاہ حسین‘ حضرت سلطان باہو‘ بابا بلھے شاہ۔ اوہناں نے دو شاعری دے مجموعے لکھے جہڑے منظر عام تے آئے۔ تیجا مجموعہ زیر طبع اے جہدی اشاعت دا پربندھ اوہناں دے صاحبزادے کر رہے نیں۔ اوہناں دی کتاباں دے ناں 1- کٹوراں‘ 2- پنجاب دے آہلنے‘‘ 2014وچ پلاک وچ ڈی جی ڈاکٹر صغرا صدف نے ’’میرے نام شام‘‘ دا پربندھ کیتا جہدے وچ وڈی شخصیات نے رلت کیتی۔ اوہناں وچ عطاء الحق قاسمی‘ ڈاکٹر اجمل نیازی‘ یوسف پنجابی‘ عدیل برکی‘ ندیم اقبال باہو‘ شوکت علی اپنے پتر عمران شوکت دے نال آئے۔ مینوں اک ہزار روپے والا ہار پویا۔ مبارک باد دتی تے اپنی گل بات وچ فرمان لگے کہ شاید پورے سال دی اخباری خبراں مینوں تیار کر کے فائل دے دیندا اے۔ میرے مرن تے وی ایہو خبر اکٹھی کرے گا۔ جدوں اوہناں دا انتقال ہویا تے میرے کناں وچ اوہ لفظ گونجن لگے۔ سو میں کئی دناں دی ساری وفات دی خبراں‘ کالم تے اداریے فائل بنا کے اوہناں دے گھر پہنچا دتی۔ میں اوہناں دی خواہش نوں پورا کر وکھایا۔ اللہ تعالیٰ اوہناں دی اگلی منزلاں آسان کرے آمین۔ اوہناں دا انتقال 2مارچ 2021 نوں ہویا۔ مرحوم دی آخری آرام گاہ جوہر ٹائون دے قبرستان وچ اے۔ مرقد سنگ مرمر نال مزین اے۔